Scholium.

Primum dictum: Collectio cinerum, vel partium corporum fiet per Angelos. Mat. 24. 1. Thess. 4. Chryst. hom. 8. in Joan. Aug. in Enchir. 88. et 3. Trin. 4. Dubium tamen an deferentur in vallem Josaphat, vel an singuli surgent in suis monumentis, de quo postea. Secundum dictum: Formatio id est, inductio formae corporeae fiet in instanti, quia fiet a Deo. Admittit hic dari motum localem in instanti; et explicat quomodo, de quo in Oxon. 2. dist. 2. q. 11. et 12. Et videtur quod in omni generatione, si non detur, necesse est dari vacuum pro aliquo parvulo tempore. Tertium: Animatio fiet in instanli eadem ratione, quia omnis successio est ex defectu agentis, si termini non repugnant; fiet simul duratione cum formatione, ideo non est mutatio, sed bene passio de genere Passionis, quia respectus recipientis ad inducens. Quartum: Vivi justi rapientur obviam Christo, et morientur in raptu 1. Thessal. 4. Aug. 19. Civit 20. Vide plura de hoc apud

Suar. supra citatum. Quintum: De hora resurrectionis nulla est certitudo, an die vel nocte fiet. D. Thom. D. Bonav. Rich. Palud. et alii putant, quod hora matutina. De loco resurrectionis controversia est. Multi in valle Josaphat futuram putant, idque tenentur dicere asserentes futuram certa hora, quia si flet in sepulchris, non potest fieri certa hora, quia, quae nobis est matutina, est aliis vespertina, et aliis media nox.

Dico ad quaestionem, quod resurrectio includit principaliter duo, scilicet reparationem corporis organici prius incinerati, et ipsius corporis reparati cum anima intellectiva iteratam unionem. Reparatio autem corporis organici et partium organicarum, includit tanquam dispositionem necessaria sibi praeviam, recollectionem partium materiae dispersae. Quia igitur non potest idem resurgere, qui cecidit, nisi prius eaedem partes, quae prius fuerunt ejus, invicem colligantur, ideo primo videndum est circa istam materiam, utrum istarum partium recollectio facienda sit in instanti, vel quomodo et a quo, ex quibus simul collectis reformabitur et reparabitur idem corpus?

Ad quod dico, quod licet posset immediate fieri a Deo, et ita fieret in instanti, tamen de facto fiet ministerio alicujus unius vel plurium Angelorum, secundum illud Matth. 24. Mittet Filius hominis Angelos suos a quatuor ventis, qui colligent a summis caelorum usque ad infimas paries terrae, et per consequens non fiet in instanti, quia Angelus non potest aliquod corpus movere in instanti, quia non est tantae efficaciae, nec virtutis in agendo; igitur si hoc faciat, hoc tantum erit in tempore.

Secundo, dico quod reformatio et reparatio corporis organicitantum flet immediate a Deo, et non ab Angelo, quia cum Angelus non habeat in virtute sua aliquam substantiam, quia non potest aliquam substantiam de novo creare, nec aliqua virtus citra Deum, sed tantum potest materiam alterare et disponere, et conveniens activum congruo passivo conjungere, sicut ostensum est in 2. libro, * et reparatio corporis organici, et partium ejus sit sic iterata productio substantiae corporalis, sequitur quod immediate flet a Deo, et in instanti, et non in tempore et successive per motum, quia successio est in motu, quia agens propter defectum virtutis ejus respicit mobile et divisibile. Unde successio tantum est in motu ex resistentia mobilis ad motorem respectu termini inducendi, vel quia agens respicit mobile, ut divisibile; sed haec causa non est nisi prima; non est autem talis resistentia alicujus reparandi, vel causandi respectu Dei; ergo quodlibet potest reparare in instanti, loquendo de substantia. Licet enim Deus posset per tempus et motum istud corpus reparare sicut natura, non tamen est necesse quod sic illud reparet, nec sic flet, ut credo, propter successionem, quae est in motu, et imperfectionem modi agendi.

Item, quod sit possibile, patet: Illud est possibile Deo, quod non includit contradictionem sed hoc corpus prius mortuum et incineratum modo in hoc instanti resuscitari per actionem non includit contradictionem, non magis quam quod ipsum sit in instanti creationis suae: igitur.

Contra hoc objicitur sic: Si reparatio hominis, quantum ad corpus, fiet in instanti, motus localis erit in instanti, consequens est falsum; igitur et antecedens. Probatio consequentiae, non est necesse ut corpus reparatum sit ejusdem dispositionis in densitate et raritate cum partibus ejus dispersis vel corporibus, ex quibus reintegratur et reparatur. Si igitur corpus reparatum sit rarius quam illae partes omnes, ex quibus reformatur, sequitur quod in eodem instanti in quo reparatur, occuparet majorem locum, quam illa corpora praecedentia, et per consequens, si fieret in instanti, vel sic repararetur corpus rarius in instanti, aer circumstans moveretur localiter in instanti, quia modo occupat majorem locum quam prius, et per consequens si repararetur in instanti, oporteret corpus aliquod circumstans, ut aerem, vel aliquid aliud, moveri ad locum, ubi erant partes corporis rarioris, et ita motus corporis localis illius corporis erit in instanti, vel fieret vacuum, quando aliquod corpus densius repararetur.

Eodem etiam modo de figuratione corporis, fiet in instanti, quia oportet semper locum configurari locato; sed non est necesse quod sit idem localiter corpus reparatum vel reparandum, et illa corpora quae praecesserunt, ex quibus reformatur; igitur nec eadem configuratio semper consequetur id quod configurat; igitur si id quod configurat, fieret in instanti, et ipsa fleret in instanti, quod est inconveniens. Consimilia argumenta possunt fieri de formatione corporis Christi, quod non fuerit in instanti.

Ad primum istorum respondeo, quod si corpus rarius repararetur in resurrectione, quam fuit illud corpus quod praecessit, concedo quod occupat majorem locum, et quod hoc fiat per motum localem circumstantis corporis de illo loco in alium, et in instanti, quia talem transitum de loco ad locum fieri virtute divina non reputo aliquod inconveniens. Non enim est imaginandum quod corpus reparatum, si fiat rarius, quod moveat pars aeris circumstantis in instanti, quia nec quantitas talis corporis, sicut nec alicujus alius, est forma activa respectu talis motus instantanei, sed ab eadem virtute a qua ponitur in uno loco, expellitur corpus praeexistens ab illo ad alium locum, sicut patet in aliis moventibus et motis, quia ab eadem virtute inducitur albedo, et corrumpitur nigredo, et non est imaginandum quod albedo inducta corrumpat nigredinem.

Sed agens simul inducit unum contrariorum, et corrumpit reliquum; igitur ab eadem virtute divina, qua ponitur corpus reparatum in hoc loco in instanti, ab eadem virtute in eodem instanti expellitur illud corpus de uno loco ad alium locum majorem, vel minorem, quod est satis possibile virtuti divinae.

Si autem corpus reparatum sit densius, et minorem locum occupans quam corpus praecedens, tunc aut Deus movebit in instanti partes corporis circumstantis ad partes loci, in quibus erant partes corporis reparandi divisae et dispersae; aut si Deus nihil plus faciet, nisi reparare corpus prius corruptum in instanti, et non moveat partes corporis circumstantis ad partes loci, in quibus erant partes corporis praecedentis, dabitur vacuum, quod non includit contradictionem, nec per consequens impossibile est fieri in natura. Natura enim bene permittit pro tanto tempore esse vacuum, quia in tanto tempore, vel in instanti, non potest unum corpus circumstans movere ad partes loci majoris, in quibus praecessit corpus rarius, et partes talis corporis dispersae et divisae; movebit tamen natura tale corpus, ut aerem circumstantem, ad illas partes loci, in quibus praecesserunt partes corporis rarioris, quam citius poterit, ne fieret vacuum magno tempore in natura; per hoc patet ad secundum.

Deinde dico quod reunio animae ad corpus non est nisi aliqua animatio corporis ab anima; sed animatio corporis fit in instanti, secundum Philosophum, 5. Physicorum. Sed numquid fiet ista animatio corporis ineodem instanti numero, in quo fit reformatio ejus? Et videtur quod non, quia ista animatio corporis, vel regeneratio animae ad corpus, mutatio quaedam est prius privati, quia est totalis resurrectio, vel reparatio illius, quod prius cecidit. Sed mutatio per se est inter privationem formae alicujus, et ipsam formam, quae non possunt esse simul duratione, quia a privatione non contingit venire ad habitum vel formam, nisi aliquid aliter se habeat, et per consequens mutetur. Privatio enim semper est in apto nato praesupponens, vel connotans subjectum, et in hoc differt a pura negationep; igitur corpus organicum prius duratione est privatum anima intellectiva quam sit animatum eadem.

Respondeo quod in eodem instanti possunt esse corporis reformatio, vel reparatio, et animae ad corpus reunio, sive corporis animatio, quia utrumque, ut patet per praedicta, potest fieri in instanti, et unum non repugnat alteri, sed magis disponit ad alterum, quia nunquam posset totum reparari simul, nisi partes repararentur, et per consequens unum necessario requiritur ad perfectionem alterius; igitur possunt esse in eodem instanti durationis et temporis, tamen ordine quodam naturae. Unio autem ad corpus sequitur corporis reformationem, et ita in alio instanti naturae fit reformatio corporis, et corporis animatio, sed in eodem instanti durationis.

Ad rationem in contrarium, cum dicitur quod animatio est mutatio, dicendum quod non est mutatio, quia universaliter nunquam est mutatio, nisi ad formam aliquam in aliquo subjecto, vel susceptio in quopraecessit privatio illiusformae, quia mutatio semper est inter privationem et formam, vel inter opposita; igitur quod mutatur, prius fuit sub privatione illius formae, ad quam mutatur. In proposito autem cum idem corpus simul duratione, et in eodem instanti temporis sit reformatum et animatum, et non in priori instanti temporis privatum animatione, et postea animatum, sed simul reformatum et animatum, sequitur quod non mutetur proprie loquendo de mutatione inanimationis et remotionis animae ad ipsum. Est tamen in corpore quando reanimatur per resurrectionem vera passio de genere Passionis, quia in eo ut passo est habitudo respectus extrinsece advenientis ad agens, a quo recipit hanc formam, et huic respectui extrinsecus advenienti in passo, quae dicitur passio de genere Passionis, vere realiter correspondet ex parte agentis Dei secundum rationem actio de genere Actionis, et non re, quia nihil quod est in eo, est in genere, vel limitatum.

Sic igitur patet quod resurrectio et resuscitatio cujuslibet, quantum ad corporis formationem, et ejusdem, vel totius animationem, fit in instanti a Deo, licet non quantum ad partium dispersarum et divisarum collectionem, quod communiter fit per ministerium creati et finiti. Verumtamen non omnium suscitatio fiet in instanti, licet posset fieri in instanti, sed fiet in diversis instantibus, sicut patet per illam auctoritatem Apostoli ad Thessal. 4. Mortui qui in Christo sunt, resurgent primi, deinde nos, etc.

Illi qui in fine mundi, quando erit resuscitatio generalis, invenientur vivi, morientur cum rapti fuerint Christo obviam in aere, et, ita in ipso raptu morientur, et deinde aliis resuscitatis, ipsi postmodum resuscitabuntur cum aliis.

Oportet enim, ut probabiliter creditur, quod ipsi, qui tunc erunt, moriantur antequam resuscitentur. Imo alias videretur quod non esset resuscitatio, quia nihil est ibi deperditum, neque corruptum. Adae enim primo parenti dictum est pro posteritate sua tota, Genes. 3. Terra es, et in terram reverteris; non fit autem reversio in terram, nisi per mortem. Ita vero generalis erat illa sententia de morte, quod nec ab ea exceptus est Christus vel Beata Maria, qui maxime deberent frui illo privilegio, ex quo fuerunt vere innocentes sine peccato, et si non obtinuerunt illi, multo magis nec alii quicumque electi. Unde credo quod Enoch et Elias, qui sunt adhuc vivi in paradiso, plectentur ista sententia, et morientur antequam resuscitentur. Et hoc est rationabile, quia electi vivi possunt esse cum venialibus peccatis, quae oportet puniri et deleri aliqua poena, nam ex quo tunc sunt viatores, possunt mereri et demereri, et si demereantur et poeniteant, oportet quod illa peccata puniantur, et ordinentur per aliquam poenam. Sed tunc in ictu oculi, in novissima tuba, non possunt ista deleri, vel ordinari per poenam in vita ista, quia amplius non erunt in vita ista; igitur per poenam mortis patienter toleratam, per quam transeunt extra vitam istam, congrue possunt deleri, et ordinate puniri. Sic igitur patet quod qui mortui fuerunt in Christo, primi resurgent, deinde qui relicti fuerunt vivi, morientur prius, et postea cum eis resurgent.

Per hoc patet ad auctoritatem Augustini et Apostoli, in oppositum allegatam, quod non oportet quod haec primitas intelligatur de primitate dignitatis, quia multi de illis, qui tunc invenientur vivi, erunt majoris meriti, quam multi eorum, qui prius fuerunt mortui, quia Ecclesia tunc, sicut nunc, est ordinata ut castrorum acies, secundum diversa merita et demerita. Dicuntur tamen omnes simul resurgere propter modicam moram inter resurrectionem istorum et illorum, de qua loquitur Augustinus 20. de Civitate Dei 21. super illud 1. Cor. 15. Omnes quidem resurgemus, ubi dicit quod: Illi qui vivi invenientur in adventu Christi, in parvo spatio passuri sunt mortem, et accepturi immortalitatem;illi autem, qui invenientur morti, simul resurgent, quia resurgent, quando illi, qui tunc vivi invenientur, morientur.

Sed si omnes resurgent in instanti, licet non eodem, cujus temporis erit illud instans ? an temporis diei, vel noctis? Dico secundum illud Salvatoris in Matthoeo c. 24. quod videtur esse instans diei, quia dicit, de die autem illa nemo scit.

Sed istud non valet, quia ipse loquitur ibi de die naturali, et non artificiali, ut distinguitur contra noctem, sicut patet per illud quod sequitur; dicit enim, de die aut hora illa nemo scil, utrum scilicet sit diei vel noctis. Matthaei etiam 25. dicit quod hoc erit media nocte, quia nocte media clamor factus est; item Exod. 12. media nocte percussit primogenita Aegypti. Dicendum quod comparando istud instans ad diem artificialem, qui est latio Solis super terram, sic erit instans diei motus; enim coeli cessabit circa ortum Solis, quando Luna est in Occidente, quia in tali dispositione creduntur fuisse creata.

Sed communis responsio est quod resurrectio mortuorum erit in illo instanti, quando motus coeli cessabit; igitur communis resurrectio mortuorum erit de die, non de nocte. Quia tamen existentibus in Oriente citius est dies, et latio Solis super hemisphaerium eorum, quam existentibus in Occidente, ideo illi qui sunt in Occidente per comparationem ad illos, qui sunt in Oriente, resurgent in nocte, quia ante Sol est in Oriente et dies respectu illorum, qui sunt ibi; nox est enim respectu istorum, qui sunt in Occidente, et e converso. Per comparationem tamen ad locum, ubi tenebitur judicium, sive fuerit in aere, sive in terra, erit Sol in ortu suo, antequam aliquis resurgat.

Ad argumenta principalia. Ad primum dico sicut dictum est.

Ad Augustinum potest dici quod ipse loquitur de collectione pulverum vel dispersarum partium corporis organici, vel animatione ejusdem, tunc dico quod ibi extenditur velox et tardum, non ut sint differentiae temporis.

Ad rationem dico quod forma permanens, quatenus est permanens, et uniformiter se habens, mensuratur aevo; sed quatenus secundum accidentia sua est fluens, et difformiter se habens, mensuratur tempore. Per hoc ad utrumque argumentum tertium et quartum, quia forma rei corrumpendae mensuratur aevo, quae secundum illud instans, in quo res corrumpitur, coexistit tempori praecedenti, et tunc in eodem instanti fit resurrectio, et ita terminatur ejus corruptio ad instans resurrectionis, propter quod non sequitur instans esse immediatum instanti. Et secundum hoc ad primum horum dico, quod illud corrumpendum erat fundamentum in se, quia mensura ejus, quae est aevum, est fundamentum; sed duratio cui coexistebat, habuit terminos, scilicet instans resurrectionis. Ad alterum, dico quod si intelligat de instanti temporis, tunc falsum est quod assumit: si intelligat de aevo, vel instanti aevi, quod potest coexistere alicui tempori, verum est. Sed quomodo dandum sit ultimum instans in motu, et quomodo non, dictum est in secundo libro. *