467

γίνεται. Ἀκινήτως δέ κινεῖσθαί τε καί φέρεσθαι τά ὁρώμενα εἴρηται τῷ διδασκάλῳ τῷ μέν λόγῳ, ᾧ γέγονε ταῦτα, κατά τε φύσιν καί δύναμιν καί ἐνέργειαν, τάξιν τε καί διαμονήν ἀμεταστάτως ἔχειν, καί μή ἐξίστασθαι καθ᾿ ὁτιοῦν τῆς φυσικῆς ἰδιότητος καί μεταβάλλειν εἰς ἄλλο καί φύρεσθαι, κινεῖσθαι δέ πάλιν τῷ κατά ῥοήν καί ἀποῤῥοήν λόγῳ, αὐξήσει τε τῇ περί τό ποσόν καί μειώσει καί τῇ περί τό ποιόν ἀλλοιώσει, καί κυρίως εἰπεῖν, τῇ ἐξ ἀλλήλων διαδοχῇ, ὑπεξισταμένων ἀεί τοῖς ἐπιγνομένοις τῶν προειληφότων. Καί ἁπλῶς ἵνα συνελών εἴπω, πάντα τά ὄντα καθ᾿ ὅν μέν ὑπέστησάν τε καί εἰσί λόγον, στάσιμά τε παντελῶς εἰσι καί ἀκίνητα, τῷ δέ τῶν περί αὐτά θεωρουμένων λόγῳ, καθ᾿ ὅν ἡ τοῦ παντός τούτου σαφῶς οἰκονομία συνέστηκέ τε καί διεξάγεται, πάντα κινεῖται δηλονότι καί ἀστατεῖ. Οὐ ταὐτόν δέ φασιν εἶναι τῇ φορᾷ τήν κίνησιν. Τήν μέν γάρ κίνησιν μᾶλλον εἶναί φασι τῶν ὑπό γένεσιν καί φθοράν, ὡς ἐπιδεχομένων τοῖς περί αὐτά θεωρουμένοις τό μᾶλλον καί τό ἧττον (κἄν ἐπί πάντων ὁμοῦ τῶν γενητῶν κυρίως λέγεσθαι δυνατόν), τήν δέ φοράν τῆς κατά κύκλον κινουμένης οὐσίας καί ἀκαμάτως τήν περιδίνησιν. Οὐκ οἶδα πότερον θαῤῤήσαντι περί τό πᾶν φυσικῶς ἐνεργούσης λέγειν ἐστίν ἀσφαλές ἤ ἐνεργουμένης, πλήν ὅτι κυρίως εἰπεῖν ἐστιν ἐνεργουμένης τό φέρεσθαι. Οὐδέν γάρ τῶν ὄντων παντελῶς ἐστιν αὐτενέργητον, ὅτι μηδέ ἀναίτιον, τό δέ μή ἀναίτιον, κινεῖται πάντως δι᾿ αἰτίαν, ἐνεργούμενον δηλονότι τό κινεῖσθαι φυσικῶς ὑπό τῆς αἰτίας, δι᾿ ἥν καί πρός ἥν ποιεῖται τήν κίνησιν. Ἀναιτίως γάρ οὐδαμῶς κινεῖται καθ᾿ οἱονδήτινα τρόπον τῶν κινουμένων οὐδέν. Ἀρχή δέ πάσης κινήσεως φυσικῆς ἐστιν ἡ τῶν κινουμένων γένεσις, ἀρχή δέ τῆς τῶν κινουμένων γενέσεως ὁ Θεός, ὡς γενεσιουργός. Τῆς δέ τῶν γεγενημένων φυσικῆς γενέσεως τέλος ἡ στάσις ἐστίν, ἥν ποιεῖ πάντως μετά τήν διάβασιν τῶν πεπερασμένων ἡ ἀπειρία, ἐν ᾗ διά τό μή εἶναι διάστημα πᾶσα ποιεῖται κίνησις τῶν φυσικῶν κινουμένων, οὐκ ἔχουσα λοιπόν ὅποι τε καί πῶς καί πρός τί κινηθῆναι, ὡς τόν ὁρίζοντα καί αὐτήν τήν πάσης ὁριστικήν κινήσεως ἀπειρίαν Θεόν τέλος ὡς αἴτιον ἔχουσα. Πάσης οὖν γενέσεώς τε καί κινήσεως τῶν ὄντων, ἀρχή καί τέλος ἐστίν ὁ Θεός, ὡς ἐξ αὐτοῦ γεγενημένων καί δι᾿ αὐτοῦ κινουμένων, καί εἰς αὐτόν τήν στάσιν ποιησομένων. Πάσης δέ φυσικῆς τῶν ὄντων κινήσεως προεπινοεῖται ἡ γένεσις, πάσης δέ στάσεως προεπινοεῖται κατά φύσιν ἡ κίνησις. Εἰ οὖν κινήσεως προεπινοεῖται κατά φύσιν ἡ γένεσις, κινήσεως δέ μετεπινοεῖται κατά φύσιν ἡ στάσις, γένεσις δηλονότι καί στάσις εἶναι τῶν ἅμα κατά τήν ὕπαρξιν ἀμήχανον, ἀλλήλων αὐτάς φυσικῶς διείργουσαν ἔχουσαι κατά τό μέσον τήν κίνησιν. Οὐ γάρ φυσική ἐνέργεια τῆς γενέσεως τῶν κινουμένων ἡ στάσις ἐστίν, ἀλλά τέλος τῆς κατ᾿ αὐτήν δυνάμεως ἤ ἐνεργείας, ἤ ὅπως ἄν τις ἐθέλει τοῦτο λέγειν.

(1220) Ἐπ᾿ ἐνεργείᾳ γάρ τά γενόμενα γέγονε, πᾶσα δέ ἐνέργεια πρός τι τέλος ἐστίν, ἵνα μή ἀτελής. Τό γάρ τέλος μή ἔχον τῶν κατά φύσιν ἐνεργειῶν οὐδέ τέλειόν ἐστι, τέλος δέ τῶν κατά φύσιν ἐνεργειῶν, ἡ τῆς πρός τό αἴτιον τῶν γεγενημένων κινήσεως στάσις. Οἷον ἵνα ἐξ ἑνός τόν ἐπί πάντων τῶν ὄντων κατανοήσωμεν τῆς κινήσεως τρόπον, ἡ ψυχή, οὐσία νοερά τε καί λογική ὑπάρχουσα, καί νοεῖ καί λογίζεται, δύναμιν ἔχουσα τόν νοῦν, κίνησιν δέ τήν νόησιν, ἐνέργειαν δέ τό νόημα. Πέρας γάρ τοῦτο τῆς τε τοῦ νοοῦντος καί τοῦ νουμένου νοήσεώς ἐστιν, ὡς περιοριστικόν τῆς πρός ἄλληλα τῶν ἄκρων ὑπάρχον σχέσεως. Νοοῦσα γάρ ἡ ψυχή ἴσταται τοῦ νοεῖν ἐκεῖνο τό νοηθέν μετά τήν αὐτοῦ νόησιν. Τό γάρ νοηθέν κυρίως ἅπαξ, οὐκ ἔτι τήν πρός τό νοηθῆναι πάλιν ἐκκαλεῖται τῆς ψυχῆς δύναμιν, καί καθ᾿ ἕκαστον νόημα οὕτω στάσιν δέχεται τῆς ποίας ἐπί τῷ νοήματι τοῦ νοηθέντος νοήσεως. Ἡνίκα οὖν πάντα τά νοήματα τῶν νοουμένων