474

ἀκολουθίας πλέον ἔχον οὐδέν. Εἰ γάρ ἡμεῖς καθ᾿ ὕπνον νύκτωρ φανταζόμενοι καί ὁρῶμεν καί ἀκούομεν, πολλάκις μηδενός ὄντος τοῦ λαλοῦντος ἤ ὁρωμένου, πολλῷ μᾶλλον γρηγοροῦντες ἀληθῶς οἱ ἅγιοι πείσονται τοῦτο, τοῦ Θεοῦ ἐνεργοῦντος αὐτοῖς γρηγοροῦσι κατά παράδοξον χάρις, ὅπερ ἡμεῖς πάσχειν νόμῳ φύσεως κατά τόν ὕπνον εἰώθαμεν. "Ἀψευδῆ δέ νυκτός ὄψιν" αὐτόν ὑπολαμβάνω λέγειν ἤ τήν ἐν τοῖς ὕπνοις κατά ψυχήν ἀκριβῆ γινομένην τῶν μελλόντων πραγμάτων κατάληψιν, ὡς ἐπ᾿ Ἰωσήφ καί ∆ανιήλ, ἤ ὀπτασίαν τινά θείων πραγμάτων διά τήν ἐκ πολλῆς καθαρότητος ἄκραν ἀπάθειαν καί σαρκός ὀφθαλμοῖς ἁγίων ὑποπτίσουσαν. "Τήν δέ τοῦ ἡγεμονικοῦ τύπωσιν: οἶμαι κατ᾿ ἔμφασιν αὐτόν λέγειν τούς μονοτρόπως, ὡς ἐν εἰκόνι, κατά τήν ἁπλῆν καί ἀδιάστατον τοῦ νοεροῦ προσβολήν τοῖς ἁγίοις προσφαινομένους τῶν μελλόντων τύπους. Κἀγώ μέν ταῦτα στοχαστικῶς περί τούτων θαῤῥήσας εἶπον, τῆς κατ᾿ αὐτά πείρας τήν χάριν οὐκ εἰληφώς, διά τήν τοῦ ἐπιτάξαντος κέλευσιν. Εἰ δέ τις τῶν εἰληφότων τήν χάριν τούτοις ἐντύχοι, μή με τῆς προπετείας μέμψαιτο, ἀλλά μᾶλλον τῆς εὐπειθείας ἀποδείξατο, κἄν οὐδεμίαν ἐμφαντικήν δύναμιν τοῦ σκοποῦ τῶν προτεθέντων ὁ παρών ἔχῃ λόγος.

Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τό, " Παύλῳ δέ εἰ μέν ἐκφορά ἦν ἅ παρέσχεν ὁ τρίτος οὐρανός, καί ἡ μέχρις ἐκείνου πρόοδος, ἤ ἀνάβασις, ἤ ἀνάληψις."

Φασίν οἱ τοῖς θείοις σοφῶς ἐμμελετήσαντες λόγοις (1237) τῶν ὀνομάτων κατά περίληψιν τά μέν οὐσίας εἶναι, τά δέ σχέσεως, τά δέ χάριτος ἤ ἀπωλείας. Οἷον οὐσίας μέν, ὡς ὅταν λέγωσιν " ἄνθρωπος·" σχέσεως δέ, ὡς ὅταν λέγωσιν "ἀγαθός, " ἤ ἅγιος, " ἤ σοφός ἄνθρωπος," ἤ τό ἐναντίον " πονηρός ἄνθρωπος," ἤ "ἄφρων, " ἤ " ἀκάθαρτος· " (τό γάρ πρός τί πως ἔχειν τῶν ἐκ διαμέτρου τοῖς ἐναντίοις διειλημμένων ἕκαστον ἡ σχέσις παριστῶσα δικαίως ἐξ ὧν ἔχει τήν προαιρετικήν ἕξιν ἐνδιάθετον προσαγορεύει) χάριτος δέ, ὅταν Θεός ὁ ἄνθρωπος τοῖς λόγοις ὀνομάζηται, ὁ διά πάντων ὑπήκοος Θεῷ γενόμενος ἄνθρωπος, κατά τό, Ἐγώ εἶπα, Θεοί ἐστε, οὔτε κατά φύσιν οὔτε κατά σχέσιν ἔχων τό εἶναι καλεῖσθαι Θεός, ἀλλά κατά θέσιν καί χάριν γενόμενός τε καί ὀνομαζόμενος· ἡ γάρ χάρις τῆς θέσεως ἄσχετός ἐστι παντάπασιν, οὐκ ἔχουσα τήν οἱανοῦν δεκτικήν ἑαυτῆς ἐν τῇ φύσει δύναμιν, ἐπεί οὐκ ἔτι χάρις ἐστίν, ἀλλά τῆς κατά τήν φυσικήν δύναμιν ἐνεργείας φανέρωσις. Καί οὕτω γε πάλιν οὐκ ἔσται παράδοξον τό γινόμενον, εἰ κατά δεκτικήν φύσεως δύναμιν ἡ θέωσις ἦν. Φύσεως γάρ ἄν εἰκότως ἔργον, ἀλλ᾿ οὐ Θεοῦ δῶρον ἡ θέωσις ἔσται, καί δυνήσεται καί φύσει Θεός ὁ τοιοῦτος εἶναι καί κυρίως προσαγορεύεσθαι. Οὐδέν γάρ ἄλλο καθέστηκεν ἡ κατά φύσιν τῶν ὄντων ἑκάστου δύναμις ἤ φύσεως πρός ἐνέργειαν ἀπαράβατος κίνησις. Πῶς δέ καί ἐξίστησιν ἑαυτοῦ τόν θεούμενον ἡ θέωσις, εἰ τοῖς ὅροις τῆς φύσεως αὐτή περιείληπτο, συνιδεῖν οὐκ ἔχω. Ὡσαύτως δέ καί ἐκ τοῦ ἐναντίου ἀπώλειαν καί ᾅδην, καί υἱούς ἀπωλείας, καί τά τοιαῦτα προσαγορεύουσι τούς τό μή ὄν κατά διάθεσιν ἑαυτοῖς ὑποστήσαντας, καί τοῖς τρόποις αὐτῷ διά πάντων γενομένους παρεμφερεῖς. Οἶμαι τοίνυν τόν ἅγιον τοῦτον καί μέγα διδάσκαλον ἐπί νοῦν τά προειρημένα λαβόντα τήν ἐν τούτοις ἁρπαγήν τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου διασκευάσαι, προσφυῶς ἑκάστῳ τήν ἁρμόζουσαν φωνήν ἀπονείμαντα. ∆ιό " πρόοδον" μέν αὐτόν ὑπονοῶ λέγειν τήν ἔξω τῆς φυσικῆς ἀνάγκης τόν ἅγιον Ἀπόστολον καταστήσασαν τῆς ἀρετῆς κατά τήν ἕξιν ἀπάθειαν, καθ᾿ ἥν οὐδεμίαν εἵλετο πρός τήν φύσιν ἔχειν προαιρέσεως σχέσιν, ὡς καί αὐτῆς τῆς κατ᾿ αἴσθησιν φυσικῆς ἐνεργείας ἔξω γενόμενον μᾶλλον δέ καί ταύτην πρός πνευματικήν ἕξιν μεταβαλόντα· "ἀνάβασιν" δέ τήν τε τῶν αἰσθητῶν πάντων ἀπόλειψιν,