487
κυρίωτερος εἰπεῖν μή ἀνεχόμενοι, οἱ τότε καί οἱ νῦν αἱρετικοί τόν μονογενῆ Θεόν Λόγον βλασφημεῖν οὐ παραιτοῦνται, οἱ μέν εἰς κτίσμα κατάγοντες διά τά ἀνθρώπινα, οἱ δέ τήν οἰκονομίαν συγχέοντες διά τήν ἄρνησιν τῶν ἐξ ὧν ἐστι φύσεων. Ἄλλος δέ πάνυ τά θεῖα σοφός τοῦτον ἐρωτηθείς παρ᾿ ἐμοῦ τόν τόπον ἔφη· Τό μέν "κυρίως," τό δέ "οὐ κυρίως ἐπ᾿ ἀμφοῖν," τῆς αὐτῆς ἐστι κατηγορίας τῆς σχετικῆς, εἴτε τῆς Πατήρ, εἴτε τῆς Θεός, ἤ καί ἑκατέρας, ὡς ἐφ᾿ ἑνός Χριστοῦ τιθεμένης, τοῦ συνεστῶτος ἐκ δυοῖν τῶν ἐναντίων, "κυρίως" καί "οὐ κυρίως". Εἰ μέν Θεός ὁ Πατήρ τοῦ Χριστοῦ λεχθείη κατά τήν ἐπίνοιαν τῶν δύο φύσεων, "κυρίως" μέν τοῦ κτίσματος ἄν λέγοιτο, "οὐ κυρίως" δέ τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ὁμοίως δέ καί ἐκ τῶν ἐναντίων Πατήρ " κυρίως" τοῦ Λόγου, (1272) τοῦ δέ κτίσματος "οὐ κυρίως," καθά καί ἐφ᾿ ἡμῶν ἔχει ταῦτα λεγόμενα. Ἡμῶν γάρ " κυρίως " μέν Θεός, "οὐ κυρίως" δέ Πατήρ. Ταύτην ἀποδεξάμενος ἐγώ τοῦ σοφοῦ τήν ἐπιβολήν ὡς καλῶς ἔχουσαν συνεῖδον ἐνταγῆναι τῷ γράμματι.
Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τό, " Λαμβάνειν αὐτόν, δηλαδή τόν Χριστόν, ζωήν, ἤ κρίσιν, ἤ κληρονομίαν ἐθνῶν, ἤ ἐξουσίαν πάσης σαρκός, ἤ δόξαν, ἤ μαθητάς, ἤ ὅσα λέγεται," καί τούτοις ἐπαγαγεῖν τόν διδάσκαλον ὅτι, " Καί τοῦτο τῆς ἀνθρωπότητος, εἶτα προσεπαγαγεῖν," " Εἰ δέ καί τῷ Θεῷ δοίης, οὐκ ἄτοπον. Οὐ γάρ ὡς ἐπίκτητα δώσεις, ἀλλ᾿ ὡς ἐξαρχῆς συνυπάρχοντα, καί λόγῳ φύσεως, ἀλλ᾿ οὐ χάριτος."
Πρός ἐμαυτόν περί τούτου πολλάκις διαπορήσας, πῶς καί τίνι λόγῳ, καθώς φησιν ὁ διδάσκαλος, ὅ κατά φύσιν ἔχει λαμβάνειν ὁ Θεός λέγεται, καί μή δυνηθείς ἐμαυτόν πληροφορῆσαι, τέλος καλῶς ἔχειν ἔρεσθαι γέροντα σοφόν διέγνων, ὅστις τόν περί τούτου λόγον ἐπιστημόνως μάλα διΐθυνεν οὐτωσί λέγων, ὅτιπερ καθ᾿ ὑπόθεσιν εἰδῶμέν τινα σαφηνίζοντά τισι τάς τῶν ὄντων φύσεις, ἐρεῖν πρός αὐτούς· ∆ῶμεν τῷ Θεῷ τῷ παντοδύναμον, τό σοφόν, τό ἀγαθόν, τό δίκαιον· ὡσαύτως τῇ κτίσει τό δοῦλον, τό ὑπήκοον, τό περιγραπτόν, τό ἐκ μή ὄντων ὑποστῆναι, καί τά τούτοις ἀκόλουθα, ὡς τῆς φύσεως ἑκάστου ἐν ταῖς κοιναῖς ἐννοίαις ἀπαιτούσης τά ἴδια. Φάσκων οὖν ὁ τυχών τό· "∆ῶμεν τῷ Θεῷ," οὐχί τό μή προσόν αὐτῷ παρεῖχεν, ἀλλ᾿ ὅπερ ἡ φύσις ἔχει. Τοῦτο γάρ τό "∆ῶμεν" σημαίνει οἷον τό διορίζειν τήν φύσιν διά τῶν αὐτῇ προσόντων ἀπό τῶν μή τοιούτων. Τόν αὐτόν τρόπον κἀνταῦθα λέγοντα τόν διδάσκαλον εὐσεβῶς ἐκδέχου, "Εἰ δέ καί τῷ Θεῷ δῶμεν," τουτέστι τῆς φύσεως τό προσόν αὐτῇ πρός τῶν διευκρινούντων τά πράγματα λαμβανούσης.
Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τό· " Ὡς γάρ ἀδύνατον εἶναι λέγομεν πονηρόν εἶναι Θεόν, ἤ μή εἶναι."
Καί τοῦτο τόν προλεχθέντα σοφόν ἐρωτήσας γέροντα ἔφη μή ἠρτῆσθαι τό "μή εἶναι" τῷ προλεχθέντι, ἵνα μή συναχθῇ τό εἶναι τόν Θεόν πονηρόν· " Ὡς γάρ ἀδύνατον εἶναι λέγομεν πονηρόν εἶναι Θεόν, ἤ μή εἶναι" πονηρόν, ἀλλ᾿ εἶναι πονηρόν, κατά κοινοῦ τοῦ " πονηρόν" κειμένου. ∆ύο γάρ ἀρνήσεις μίαν συγκατάθεσιν ἐπάγουσιν. Ἔστιν οὖν ἀρνητικόν τό "ἀδύνατον," συμπλεκόμενον δέ τῷ "μή εἶναι πονηρόν," συνάγει τό πονηρόν εἶναι. Ὅπερ οὐχ οὕτως ἔχει, μή γένοιτο. Ἀλλ᾿ ἕκαστον (1273) ἀπό ἰδίας ἀρχῆς ἔχει τόν εἱρμόν, ἵνα ᾗ τό κῶλον οὕτως ὁμαλιζόμενον, " Ὡς γάρ ἀδύνατον εἶναι λέγομεν πονηρόν εἶναι Θεόν," καί στίξαι καί πάλιν ἄρξασθαι νοήματος ἑτέρου καί προσεπαγαγεῖν, " Ἤ μή εἶναι," ἀντί τοῦ ἀνυπάρκτου εἶναι.