Caput III. Quod Dei filius sit omnipotens, et indemutabilis, et quod una sit omnipotentia Patris et Filii, sicut et una deitas: et de sacramento incarnationis filii, vel potius suscepti ab eo hominis.

I. Percutiamus et aliam eorum blasphemiam, per quam, ut scribis, dicunt quod non sit omnipotens filius. Et hoc breviter faciam, ne longius extendens, laborem legenti tribuam. Dicant, quando non est omnipotens, per quem, ut ipsi quoque confitentur, omnia facta sunt: dent unum opus patris quod non fecerit et filius, ut probent non esse omnipotentem 0062D filium: at cum nullum sit opus, quod non patris existat et filii, sine dubio omnipotens est filius, faciens quaecumque facit omnipotens pater. Sufficit, si hoc ipsum etiam divinis testimoniis approbemus. Apud prophetam Zachariam legimus: O, o, fugite a terra Aquilonis, dicit Dominus, quoniam a quatuor ventis coeli colligam vos in Sion: resalvamini, qui inhabitatis filiam Babylonis, quoniam haec dicit Dominus omnipotens: Post honorem misit me super gentes 0063A quae exspoliaverunt vos; quoniam qui tangit vos, sicut qui tangit pupillam oculi ipsius: quoniam ecce ego infero manum meam super eos; et erunt spolia, qui spoliaverunt illos: et scietis quia Dominus omnipotens misit me (Zach. II, 6-9) . Si intendas huic capitulo, invenies quod filius omnipotens a patre omnipotente sit missus, ut positis in captivitate subveniat. Considera enim prophetam dicere: Haec dicit Dominus omnipotens: et audiamus, propheta referente, quid dicit Dominus omnipotens: Post honorem, inquit, misit me super gentes: sine dubio filius est, qui post honorem missum esse se dicit super gentes, quem propheta dicit Dominum omnipotentem. Hic ergo filius existens Dominus omnipotens in ultimo testimonio, et scietis quia Dominus omnipotens 0063B misit me, ut supra dictum est, ab omnipotente missus est patre. Sed et apostolus Joannes in Apocalypsi haec dicit: Amen, testis fidelis, initium creaturae Dei (Apoc. III, 14) , qui est, et qui erat, et qui venturus est Dominus Deus omnipotens (Apoc. I, 4, 8; IV, 8) . Et Salomon inter caetera ait de sapientia, quae utique Christus filius Dei est: Splendor est enim lucis aeternae, et speculum sine macula; Dominus omnipotens, nomen est ei (Sap. VII, 26, 27) : Item: Ipse et qui redemit illos, Dominus omnipotens nomen est illi. Item in Mach.: Nondum enim omnipotentis, et omnia possidentis Dei judicium, majestatis, et imago bonitatis illius, et cum sit una, omnia potest. Quomodo non omnipotens est, cum possit omnia? Nam et supra de eadem sapientia dixerat, omnem 0063C habens virtutem (Ibid., 23) : ergo omnipotens est, omnem habens virtutem. Sed adhuc ipse Salomon ait de eadem sapientia: Et permanens in semetipsa manet (Ibid., 27) . Et alibi Salomon: Non enim impossibilis est omnipotens tua manus (Sap. XI, 18) . Item: ipse: Omnipotens sermo tuus exsiliens de regalibus sedibus (Sap. XVIII, 15) .

II. Agnosce omnipotentiam ejus, cum omnia innovat: agnosce interea et quod indemutabilis est, cum in semetipsa permanet omnia innovans: id est, licet omnia innovet, ipsa tamen indemutabilis perseverat; quod nisi non Dei omnipotentis est. Sed quia vere indemutabilis est filius et conditor omnium, etiam his Psalmistae versibus approbatur: In initio tu Domine terram fundasti, et opera manuum 0063D tuarum sunt coeli: ipsi peribunt, tu autem permanebis, et omnes sicut vestimentum veterascent: et sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur: tu autem idem es, et anni tui non deficient (Psal. CI, 26-28) . Hoc de filio Dei scriptum interpretatus est Paulus scribens ad 0064A Hebraeos (Heb. I, 10-12) . Habes ergo per haec capitula et omnipotentem filium, et indemutabilem, et omnium conditorem, sicut et omnium artificem, dicente Salomone: Omnium enim artifex docuit me sapientia (Sap. VII, 21) . Sed ne duos omnipotentes inteiligas, praecavendum est: licet enim et pater sit omnipotens et filius, tamen unus est omnipotens, sicut et unus est Deus: quia Patris et Filii eadem omnipotentia est, sicut et eadem deitas, secundum quod supra pro viribus et conditione temporis coarctantis expressum est. Sed et nunc inferius explanabitur testimonio Esaiae prophetae: Fatigata est Aegyptus, et negotiatio Aethiopum, et Sabaim viri excelsi ad te transibunt, et tui erunt servi et post te sequentur alligati vinculis, et adorabunt te, et in te 0064B deprecabuntur: quoniam in te est Deus, et non est Deus praeter te. Tu enim es Deus, et nesciebamus, Deus Israel Salvator. Erubescent et confundentur omnes, qui adversantur ei, et ibunt cum confusione. (Isa. XLV, 14) . Intende, quia ad filium dicitur, et tui erunt servi, et post te sequentur alligati vinculis, et adorabunt te, et in te deprecabuntur. Ergo et hinc Deus verus ostenditur filius, cum adoratur. Dei enim est adorari: siquidem et alibi docet Apostolus de filio Dei esse scriptum: Et adorent eum omnes angeli Dei (Heb. I, 6) : scilicet quia vere Deum et Dominum. Sed in praesenti testimonio Esaiae, sicut ipse Deus, sic etiam in ipso Deus est: ait enim, Quoniam in te Deus est, et non est Deus praeter te. Et cum dixerit in Deo Deum esse, subsequitur, et 0064C dicit: Tu enim es Deus, et nesciebamus, Deus Israel Salvator. Ergo cum Deus in Deo est, et non est Deus praeter eum in quo Deus est, et ipse est Deus Salvator Israel; ostenditur unitas divinitatis in Patre et Filio, sicut et omnipotentiae, et quidquid omnino divinae substantiae est: hoc solo differens a patre filius, quod ille pater est, et hic filius; id est, quod ille genuit, et hic natus est: non tamen quia natus est, minus habet aliquid, quam quod in Deo patre est, imago Dei invisibilis existens (Coloss. I, 15) , et splendor gloriae, et character substantiae ejus (Heb. I, 3) . Hoc qui de filio Dei non credunt, Esaiae sententiam sustinebunt dicentis: Erubescent, et confundentur omnes qui adversantur ei, et ibunt cum confusione. Sed et Jeremias de filii deitate exprimit 0064D dicens: Hic Deus noster est, et non deputabitur alius absque eo: qui invenit omnem viam prudentiae, et dedit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto sibi: post (haec) in terra visus est, et cum hominibus conversatus est (Baruch. III, 36-38) . Non utique pater Deus, sed 0065A filius factus homo in terra visus est, et conversatus est cum hominibus, naturam in se hominis exercens sine peccato propter nostram salutem; de quo et legimus: Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis: et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a patre (Joan. I, 14) .

III. Si ergo Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, natus ex virgine nobiscum Deus; quo nunc, haeretice, proficis? Si infirmitates assumptae carnis objicias, si animae humanae quam cum carne susceperat, utiles nobis aestus describas; cum constet cum, secundum quod Deus est et Dei filius, esse per omnia ut Patrem impassibilem. Ideo enim et illa quae sunt deitatis ejus praemisimus, ut jam si quid humilitatis et infirmitatis in Christo legitur, non deitas 0065B ejus violata credatur, sed naturae suscepti hominis, et disciplinae quam tradebat, exsecutio probetur. Vanum est enim noluisse ut hominem nasci, licet ex virgine tamen hominem, nec infirmam hominis in se designare naturam. Vanum est praecepta dare, quibus homines viverent, et ipsam jam, quia semel homo esse dignatus est, sine praeceptorum observatione concurrisse. Ille si non hominis infirmitatem factus homo exercere voluisset, quis crederet, quod homo factus fuerat ex originis nostrae matrice, licet sine viri complexu? quandoquidem hodieque non desunt, qui negent eum nostram gestasse corpulentiam, etiam postea quam infirmitatem carnis exercuit. Ille si factus homo non servasset, quam docere venerat disciplinam, non bonum 0065C magisterii dedisset exemplum. Quis enim discipulorum servare conaretur, quod non magister ipse servasset factus ut homo; cum hodie jam quicumque servat ipsius exemplo, relevatur ut servet? Vides quia et infirmitates pati debuit, ut homo natus probaretur; et factus homo observare quodcumque docuisset, ut caeteros invitaret; magis autem dixerim ut caeteros sublevaret: jam enim caro nostra didicit ejus carne relevari. Si enim infirmitates hominis pati noluisset, ut quid et de virgine homine natus est? et si nolebat observare praecepta, quia Dominus; ut quid et formam servi acceperat, quae praeceptis et obedientiae obnoxia est? atquin totum sacramentum a Deo assumpti hominis hoc, quod in Adam non est de inobedientia servatum, in Christo 0065D homine de obedientia servaretur. Hoc ipsum Apostolus Paulus inter caetera quae divine tractat, asserit: Sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et per unius obeditionem justi constituuntur multi (Rom. V, 19) . (Sicut enim per unius hominis contemptum peccatores constituti sunt multi, ita et per sacramentum obauditionis in Christo, quam non ex infirmitate, sed ex bonitate 0066A deitatis praestat in salutarem hominis disciplinam, salvantur multi).

IV. Videamus nunc et sacramentum passionis. Totus Adam peccaverat; totus Adam expulsus de paradiso fuerat: totum suscipere debuit expulsum, qui totum salvare venerat. Non autem videbatur totum expulsum in se suscepisse, nisi illum suscepisset per substantiam carnis et animae: hoc enim totus homo est per naturam. Hoc autem tunc probari potuit, si ipsas infirmitates carnis ejus et animae sustineret, licet sine vitio peccatorum; ut vere non aliam substantiam carnis et animae suscepisse putaretur: ut cum in se hominem ab infirmitatibus et passionibus liberat, etiam hos qui secundum vestigia ejus sectantur, liberatos esse crederemus. Sed 0066B patrocinetur huic sensui gentium doctor Apostolus vivacius, et ut mysticus scribens: Sicut enim in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificantur (I Cor. XV, 23) . Sed naturam suscepti in eo hominis melius describat Esaias: Domine quis credidit auditui nostro? et brachium Domini cui revelatum est? Annuntiavimus coram ipso sicut puer, sicut radix inveterata sitienti: non est species ei neque honor formae: et vidimus eum, et non habebat speciem neque decorem: sed species ejus sine honore, deficiens praeter caeteros homines: homo in plaga positus, et sciens ferre infirmitatem, quia aversa est facies: depretiatus est, nec aestimatus est. Hic peccata nostra fert, et pro nobis dolet: et aestimavimus eum in dolore esse et in plaga et in malo: ipse autem vulneratus est propter iniquitates 0066C nostras, et infirmatus est propter peccata nostra: doctrina pacis nostrae super eum: plaga ejus nos sanati sumus. Omnes sicut oves erravimus: homo a via sua erravit, et Dominus tradidit eum pro peccatis nostris: et ipse propter quod male tractatus est, non aperuit os. Sicut ovis ad occisionem adductus est, et sicut agnus coram tondente se, sic non aperuit os suum: in humilitate judicium ejus sublatum est. Generationem ejus quis enarrabit? quia auferetur a terra vita ejus: ab iniquitatibus plebis meae adductus est ad mortem; et dabo malos pro sepultura ejus, et ipsos divites pro morte ejus. Quia iniquitatem non fecit, neque dolum in ore suo locutus est (Isa. LIII, 1-9) .

V. Sufficit hoc testimonio probatum, quod omnem in se hominis naturam peregit, sine peccato 0066D tamen suo, licet peccata nostra portaret. Sed ne homo tantummodo crederetur, interposuit, et dixit: Generationem ejus quis enarrabit? illam utique quia de Deo patre generatus est, quae sine initio est: et ideo de ea ait, Generationem ejus quis enarrabit? non quasi ignorabilem, sed quasi inexplicabilem dicens. Omnes enim catholici scimus, quia de Deo patre natus est, sed inenarrabiliter: et ideo ait, Generationem 0067A ejus quis enarrabit? Hanc autem generationem qua de virgine nascitur secundum carnem, refert Evangelium, ejus quoque tempora describens. Divinae autem generationis initium, ut diximus, investigari non potest, sicut nec divinitatis quae illi una cum patre est: et ideo ait, Generationem ejus quis enarrabit? Si ergo in sacramento fidei hoc accepimus, ut Christum Deum credamus et hominem; Deum quidem, de Deo sine initio tantum; hominem autem, quia de virgine in temporibus natum: non calumniemur divinitati ejus, cum pro nostra medela quae sunt hominis exsequitur, habens in se acceptam hominis naturam: quia nec homo negandus est, cum propriae divinitatis naturalem exerit potestatem, accepta in se forma servili. Si ergo et orat patrem, 0067B et si nihil a se facere se dicit (Joan. V, 19) , nisi quod patrem viderit facientem; ut nihil nunc aliud dicam, certe humanae extollentiae modum, qua magister imponit; ut tanto magis discat homo Deo deferre, quanto detulit et verus filius, qui causam subjectionis propriam non habebat, qui et formam orandi dederat, ut non tam fieri nostram voluntatem rogaremus, sed voluntatem Patris qui in coelis est (Matth. III, 21) . Et ideo quod docuerat ut impleret, ait: Non veni meam voluntatem facere, sed voluntatem ejus qui misit me (Joan. VI, 38) . Sed et quod minor factus est, quod crescit, quod proficit, quod esurit, quod sitit, quod laborat, quod flet, quod dolet, quod tristis est, postremo quod moritur: ad naturam assumpti hominis referendum est, quam pro nostrae sacramento 0067C salutis mystice exercuit, sub intelligentia qua supra in testimonio Esaiae relatum est. Sub hoc fidei sacramento non solum illa capitula solvuntur de quibus interrogare dignata es, sed et omnes quaestiones quas contra filii divinitatem coaptant impii haeretici.