Caput XVI.

I. Agitur de Romanii concilii epistola ad Gratianum a Sirmondo edita in appendice Codicis Theodosiani, eaque expenditur, illustratur, atque huic ipsi concilio attribuitur. II. Confertur cum Aquileiensis concilii epistola, ut inde ratio intelligatur, cur Romani hujus concilii Patres pro Damaso adversus Ursicinum tunc scripserint; et cur praeterea haec eadem epistola hoc anno scripta censeri debeat, ac tribui Ambrosio. III. Ostenditur Damasum numquam de adulterio accusatum fuisse; et anonymi Amstelodamensis temeritas et inscitia notatur.

0202B

I. Ad hoc praeterea concilium referendam ego puto epistolam illam ad Gratianum et Valentinianum, quam Sirmondus Romani concilii nomine in lucem protulit , ac deinde tum in Veneta Conciliorum editione, tum inter Damasi epistolas a Coustantio impressas legimus. Cur vero ea referri non possit ad 0202C annum 378, ut plerique censent, rationes jam protulimus cap. 13 et 15. Dicendum modo superest, cur huic anno et concilio alligandam eam censeamus; quod ego epistolam ipsam exponens facilius assequar. Laudant itaque hujus concilii Patres pietatem principum, ac beneficia in Ecclesiam religionemque collata, atque illud prae caeteris veluti necessarium ad reintegrandum ejusdem Ecclesiae corpus furore Ursini tunc in partes sectum, quo decretum fuerat, ut eo jam pulso, sociisque ab ejus conjunctione divulsis, de reliquis ecclesiarum sacerdotibus episcopus Romanus haberet examen, ut de religione, religionis pontifex cum consortibus judicaret; cujus sub initio schismatis, dati a Valentiniano rescripti, nullo alio quam hoc loco memoria superest. Hoc tamen bonum, quod 0202D praecipuum reputant, effectu hactenus caruisse dolent, ejusdem Ursini culpa. Hic enim quamquam extra suburbicarias regiones relegatus esset, Urbemque accedere prohiberetur, per eos tamen, quos sacrilege ordinaverat, plebem sollicitare conabatur continuo, atque populos impellere, ut a Damaso officioque deficerent. Hinc vero factum fuisse aiunt, ut apud nonnullos alios episcopos, hoc pessimo exemplo, quadam quasi auctoritate commotos, ipsius Damasi judicium, atque auctoritas nullo jam loco esset, ac res eo redactae essent, ut qui vel se damnatos ab eo intellexerant, vel merito timebant, ne damnarentur, vulgi 0203A multitudinem redimerent, qua judices perterrefacerent fugarentque; eaque ratione, quo quisque flagitiosior esset, eo tutior, deque retinenda injuste Ecclesia certior videretur.

Haec vero in Parmensi episcopo, ac Florentio Puteolano manifesto deprehendi scribunt. Parmensis enim, quamquam Damasi ejusque synodi judicio damnatus esset, Ecclesiam tamen retinebat impudenter. Parmensis hujus episcopi nomen reticent, at si Ughellio credimus, Philippus fuit, Romanus patria, ob eamque causam in partes Ursini trahi potuit, ac a Damaso deinde deponi. Florentius Puteolanus aeque damnatus fuerat; atque hic deinde ab imperatore, ad quem confugerat jure meritoque pulsus, per summam audaciam post sextum a depositione annum 0203B repserat ad civitatem, Ecclesiae incubabat, multasque in eo oppido seditiones concitaverat. Hinc vero non obscure colligi potest, has ipsas litteras hoc anno, cui eas alligavi scriptas esse. Nam si Florentius post sextum annum, ex quo dejectus ab Ecclesia fuerat, iterum ad eam repserat, haec temporis nota, tum nos ducit ad annum 374 atque ad eam synodum, quam anno illo Romae collectam diximus, tum ad hanc ipsam, quam currenti congregatam asserimus. Hinc in Gratiani rescripto, de quo ad sequentem annum rediturus est sermo, cum antea legeretur Florentium post quintum decimum annum Ecclesiam a qua pulsus fuerat, iterum contaminare conari, Blondellus locum corruptum fuisse vidit, ac non ut antea post decimum quintum, sed post quintum demum annum, merito legendum censuit, quod Pagius etiam aliique observarunt.

0203C Inter eos autem, qui sacerdotale judicium declinaverant, ne damnarentur, Restitutum deferunt in Africa episcopum, quem a Gratiano coram synodo jussum causam dicere, saeva et insolentium manu diffugisse aiunt. Quis fuerit Restitutus ille, cujusve Ecclesiae episcopus, vix conjici datur inter tot hujusce temporis, et nominis horumque locorum episcopos, ex quorum etiam numero cum fuisse scimus, qui cum caeteris Ariminensis concilii legatis manus perfidiae dedit Nicaeae in Thracia. Quod asseri pro certo potest, illud est, aut Romanae huic synodo aliquot ex Africa episcopos adfuisse, aut Damaso hujus negotii relationem de more transmissam, ut ille quid facto opus esset, rescriberet.

Per eamdem praeterea Africam sacrilegos rebaptizatores 0203D Gratianus expelli jusserat. At expulsi Claudianum sacrilege ordinaverant, et Romam transmiserant, ut Montensibus praeesset quasi episcopus. Imperator jusserat, ut hic Roma abiret, patriamque repeteret suam. Sed saepe etiam constrictus, judiciis contemptis, ac imperialibus rescriptis, residebat adhuc, pretio pauperiores sollicitans, et redemptos rebaptizans. Hujus Claudiani memoriam ad nos trasmisit 0204A Optatus , a quo discimus illum, post Macrobium, qui vivebat circa annum 370, quo alter lucubrabat opus suum, ac Lucianum qui Macrobio successerat, praefuisse iisdem Donatistis in Urbe, ac vitam produxisse ad Siricii tempora.

Caeterum cum rebaptizatores, hoc loco sacrilegos dictos audis, facile intelliges, qui fuerint sacrilegi illi, a quibus inferius haec eadem epistola Sylvestrum accusatum dicit, causamque cognosces, ob quam accusatus fuit. Hi sunt Donatistae, quos sacrilegos per excellentiam jure dictos, eoque nomine ab imperatoribus ipsis saepe designatos nemo negaverit . Cum igitur, Romani hujus concilii Patres Sylvestrum a sacrilegis, Donatistis scilicet accusatum scribunt, falsum traditionis, et thurificationis crimen indicant, de 0204B quo illum cum Melchiade, Marcello et Marcellino presbyteris, per summum scelus ex Augustino delatum scimus , ut conficerent, se ab eo, qui judex esse non poterat, nullo jure damnatos; quam etiam ob causam Lupus et Norisius, Sinuessanam synodum ab iis obtrusam putant. Hinc praeterea discimus summum illud Ecclesiae caput sese purgare apud imperatorem voluisse, ut Ecclesiam ipsam ab iis difficultatibus expediret, in quas illam conjicere per putidam calumniam sacrilegi allaboraverant. Cum igitur a Donatistis Sylvestrum accusatum fuisse certo constet, cum praeterea calumniosae illius accusationis manifesta sit causa, nulla est solida ratio, cur Floridus et Coustantius non hanc hujusce rei fuisse causam sint arbitrati, atque aliam inutili sane labore exquisierint.

0204C Deinde quod hoc loco Claudianum ab expulsis ordinatum scribunt intellige de expulsis ab Ecclesiis. Neque enim Gratianus aliunde quam ab Ecclesiis, quas occupabant, Donatistas per Africam expelli jusserat, ut illae Catholicis restituerentur, ut ex l. II Cod. Theod., Ne sanct. Baptism. iteret., aperte constat. Haec vero cum data sit die 17 Novembris anni 377, cumque ordinatio Claudiani ejus publicatione posterior sit, jam vides, neque hanc Romani concilii epistolam, neque Gratiani rescriptum, de quo proxime agendum erit, anno 378, ut plerique falso putant, datum videri posse. Neque enim Claudianus ordinari potuit, statim ac lexilla proposita fuit; nec confestim Romam venit: rursus non statim ac Romam venit deprehensus est: tum postea ad imperatorem scribi 0204D debuit, ac rescripta exspectari oportuit, quibus expelli juberetur, eaque postremo cum venissent, nec ille cessit tamen; sed judiciis, rescriptis ac vinculis, quibus saepe constrictus fuerit, neglectis et contemptis, contumax resederat, antequam haec eadem epistola scriberetur, ac residebat adhuc: quibus omnibus transigendis profecto si spatium damus, biennium vix nimium videri poterit. Non ego diffiteor, 0205A quin haec lex, quae Flaviano Africae vicario inscribitur, aliam memoret ad Nitentium, quae dudum praeterea data scribitur. At ea, quae ad Nitentium data fuerat, si bene advertatur, agit dumtaxat de fundis ac domibus, in quibus haeretici vetitos conventus agerent, publicandis; de pellendis vero Donatistis ab Ecclesiis, quas occupaverant, nihil habet omnino. Quia vero solemne erat, ut haeretici, qui ab Ecclesiis sacrisque locis ejiciebantur, profanas synaxes agerent ubi possent, ut ex pluribus Theodosiani Codicis legibus , aliisque scriptoribus constat, Gratianus ut Donatistas ipsos, non secus ac alios haereticos eo commodo arceret, ejus, quam alias ad Nitentium praescripserat, legis exemplo usus est, magnasque domos et fundos, in 0205B quibus sacrilegos illos ab Ecclesiis eodem tempore pulsos grassari occulto furore contingeret, publicari jussit. Sed jam revertimur ad hujus concilii epistolam.

His igitur Ecclesiae ac religionis incommodis, quorum in Ursinianos culpam vertunt, Gratiano denuntiatis, eum praeterea monent in haec verba: Sic denique factio profecit Ursini, ut Isaac Judaeo subornato, sancti fratris nostri Damasi peteretur caput, sanguis innocentium funderetur, componerentur doli, quibus divino plane instinctu, providentia vestrae pietatis occurrit, spoliaretur prope Ecclesia omnibus ministeriis, ea fraude videlicet, ut dum causam dicit, qui judex in omnes fuerat constitutus, nemo esset, qui de lapsis vel certe de factiosis posset episcopatus invasoribus 0205C judicare. Hinc nonnulli scriptores putant, atque haec ita intelligunt, ut velint Damasum, tum accusatum recenter ab Isaaco, tum ab imperatoribus paulo antea absolutum. Quaerunt etiam quo de crimine sanctissimus hic Pontifex postulatus tunc fuerit, ac levissimis conjecturis permoti, illum de adulterio falso accusatum aiunt. Ego vero existimo non agi hoc loco de recenti aliqua contra Damasum rursus excogitata propositaque accusatione, sed antiquas illas, quas etiam Rufinus indicat, calumnias dumtaxat, atque insidias memorari, eo scilicet consilio, ut Gratianus iis perpensis, quae Ursiniana factio in primis illis contentionis aestibus ausa fuerat, videret, quam necessario ab iis sibi etiam cavendum esset imposterum; nam si Ursiniani contra Damasum 0205D fraudes composuerant, ut illo inter reos delato, nemo esset, qui de factiosis episcopatus invasoribus judicare posset, necessario sequitur agi hic de re prave meditata, antequam factiosi episcopatus invasores, Ursinus scilicet, ejusque socii damnarentur collecta synodo; quod anno 369 ac deinceps etiam factum diximus; atque ideo conficitur haec omnia iterum Gratiano eum in finem referri, ne se ab iis decipi pateretur, ac ut ad ea quae postulabantur in his litteris, veluti futuris eorum dolis destruendis accommodata, 0206A facilius concedenda permoveretur.

Quae vero pro eorum temporum ratione Romani hujus concilii Patres a Gratiano petunt, duo sunt potissimum: 1º ut quicumque Damasi, ejusque synodi judicio, fuerit condemnatus, atque injuste voluerit Ecclesiam retinere, vel vocatus sacerdotali judicio non adesse, a praefectis praetorio Italiae, vel vicario Romam evocaretur: in longinquis vero partibus ad metropolitani examen per locorum judices deduceretur; sed si metropolitanus ipse, aut damnatus jam, aut contumax esset. Romam contendere, aut ad eos, quos Romanus episcopus judices daret, auctoritate publica juberetur. Id enim si fieret, necessario consequebatur, ut qui depositi essent, ab ejus civitatis finibus segregarentur, in qua gesserant sacerdotium, 0206B ne rursus usurpare possent, quod jure sublatum fuerat. Alterum quod petunt, illud est, ne Damasus publicis judiciis subjectus esset, sed si quae emergerent causae, in synodo episcoporum, cui sese ipse sponte subjiceret, deinceps proponerentur: iniquum enim videbatur, Romanum episcopum, qui omnes praerogativa apostolicae sedis excellit, eo jure privari, quo caeteri episcopi gaudebant . Primum si Gratianus praeciperet, futurum erat ut plurimum auctoritatis, et splendoris eidem Romano pontifici accederet, ac Parmensis, et Puteolani episcopi, bisque similium, qui deponi deinceps poterant, audaciae ac temeritati obviabatur. Alterum vero si concederet, futuris Ursinianorum ac factiosorum hominum calumniis atque insidiis obstruebat ostium. Nec vero 0206C esse aiunt, cur Gratianus suspicani possit, hoc peti pro Damaso dolo aliquo malo, atque eum in finem, ut illum saecularium judiciorum severitati subtrahant. Nam cum id peterent post latam pro illo sententiam, ac postquam ejus innocentia et integritas Valentiniani patris judicio comprobata jam, et praedicata fuerat, atque ideo non lateret Gratianum ipsum, quae a perspectae sanctitatis viro expectari deinceps possent, videri ille non poterat ad sacerdotes perfugere, ut publica judicia declinaret, sed ut collati episcopis omnibus beneficii ipse etiam particeps esset: ac praeterea, ut caveretur deinceps, ne quis iterum calumniator existens, dum virum innocentia satis munitum sua frustra impetit apud saeculares judices illud, obtineat dumtaxat, ut tormentis, et vexationibus 0206D sacrorum ministrorum, religioni injuriam inferat, ut alias factum fuerat, Damaso ipso caeteroquin ob integritatem suam innocuo et incolumi. Caeterum ne reliquum huic suspicioni locum faciant, ac ut probent, Damasum, quem virum sanctum appellant, aliquid potius de suo jure cedere, quam sibi arrogare velle, Gratianum postremo rogant, ut ejus causas, si noluerit ab episcoporum synodo cognosci, ipse ad se trahat, et ad suum consistorium, cui spondent eum, Silvestri exemplo, adfuturum. Illud 0207A dumtaxat eo casu petunt, ut negotium prius ipse examinet, an honestum scilicet, an justum, an verosimile sit, interroganda deinde distinguat, edat scilicet, et distincte perscribat puncta quae sub inquisitione cadent , inquisitionem ipsam judici committat, sed arbitrium sententiae sibi reservet. Quod hinc sperant fore, illud est, ut nulli perdito, vel infami, aut accusandi summi sacerdotis, aut in eum testificandi facultas deinceps, pateat illicita, siquidem huic hominum generi difficilior ad principem, et periculi plenior esse solet accessus, quam ad ordinarios judices. Hoc enim ad eorum temporum infelicitatem accesserat, ut calumniosi episcoporum accusatores impune haberentur, quos ideo ut furiosae huic licentiae Constantius subtraheret, apud alios episcopos iterum 0207B explorari jusserat, edita l. XII C. Theod. de Episc.

Quaeri hoc loco posset, quaenam sit lex illa, quam concilii Patres memorant in his epistolae verbis: Certe prius examinet causam vestra clementia, etsi emerserit quaestio, interroganda distinguat, ut quemadmodum Dudum Estis Censere Dignati, factorum a judice ratio quaeratur, non arbitrium sententiae vindicetur. Neque enim dubitari potest, quin legem aliquam respiciant, rei quae tunc ab iis tractabatur accommodatam; sane duae inveniuntur in Cod. Theodosiano ab hac re minime alienae. Altera Valentiniani Patris ad Praetextatum P. U. data anno 367, altera Gratiani ad Senatum, lecta Valente V et Valentiniano coss., anno scilicet 376. Prima jubet, ut cum senatores vocantur in crimen, ac poena aliqua 0207C gravior infligenda iis fuerit, imperatoris arbitrium praemissa relatione exploretur Cod. Th. l. X de Poen.; secunda vero statuit, ut ordinarii judices intendendi examinis et cognoscendi criminales senatorum causas potestatem habeant, sed nihil de animadversione decernant, et integro personae statu, aut ad imperatorem referant, aut ad inclytas potestates, Urbi scilicet et praetorio praefectos, Cod. Theod. l. XIII de Accus. Hanc itaque putarem respicere verba illa, quae retuli, potius quam alteram; Valentinianus enim pater ordinariis judicibus, ne hanc quidem simplicem cognitionem permiserat, ut constat ex l. II Cod. Theod. de Exhib. reis. Quamobrem scriptam oportuit epistolam hanc anno minimum 380. Si enim, ut alii censent, anno 378 haec 0207D scripta credatur, lex illa, quae biennio nondum elapso publicata recens potius esse videbatur, nulla prorsus ratione, ab episcopis illis dudum lata dici poterat.

II. At enim cui bono Romanum hoc concilium veteres illas calumnias et insidias Gratiano commemoratas voluit? Optimo sane sapientique consilio. Ursinus enim ac Valens Petavionensis, per ea tempora in sceleris societatem Mediolani convenerant, ac occulta agitabant consilia, quibus Ecclesiae pax turbaretur, quod aperte constat ex litteris Aquileiensis concilii ad eumdem Gratianum anno insequenti scriptis. 0208A Romani itaque concilii Patres, ac Ambrosius potissimum, cujus sub oculis res agebantur, cum timerent ne qua rursus ex pessima illa conspiratione, injuria Damaso, aut ecclesiasticae tranquillitati detrimentum accederet, imperatorem monendum censuerunt de antiquis illis factionis Ursinianae fraudibus, ut Damasum eo pacto ex insidiis, quas eidem forsitan ii parabant, subtraherent. Hac ipsa enim de causa, atque ut idem Ambrosius ait, non solum futura praecavens, sed praeterita, quae Ursini temeritate gesta fuerant, perhorrescens, Aquileiense concilium Gratianum ipsum rogandum iterum censuit, ne quid sibi e turbido illo et irrequieto capite obrepi pateretur. Quae profecto cum ita sint, tum liquet eamdem in Romano hoc, ac in Aquileiensi concilio rotam 0208B versatam esse, tum perspicua est ratio, cur Romanum hoc concilium, ejusque ad Gratianum litteras ad hunc annum retulerim. Valens enim pseudoepiscopus Petavionensis, quocum Ursinus ad turbandam Ecclesiae pacem foedus iniverat, Mediolanum accedere vix potuit ante annum 379, siquidem Gothis, qui post Valentis cladem in Illyricum, atque ad ipsa Italiae ostia proruperant, sese junxerat, ac patriam suam prodiderat, inclinato jam anno 378. Hinc vero manifestum est, hoc idem concilium, si eam sceleratorum hominum societatem, cum scriberet, prae oculis habuit, vix alio quam hoc tempore congregatum existimari posse: deinde vero colligo, cum viris gravissimis Sirmondo, atque Harduino, has ipsas Romani concilii litteras Ambrosio attribuendas 0208C esse, quidquid Bb. editoribus videatur, qui eas ex operum editione eorum cura adornata expunxerunt; tum quia illum ipsum adfuisse huic Synodo probavimus, tum quia idem utriusque epistolae, Romanae scilicet et Aquileiensis, et stylus est et scopus, ac eaedem pene sententiae. Sirmondi vero et Harduini judicium praeferendum esse praeterea liquet ex Henrico Clerico, qui in mss. codicum monasterii Padolivonensis catalogo saeculo XI confecto eam Ambrosio attribuit , quamquam deinde decipiatur, cum ex Aquileiensi concilio scriptam asserit: cum ab hoc Romano exaratam potius fuisse probet altera ejusdem Aquileiensis concilii ad Gratianum epistola, quam modo indicavi: neque enim, una eademque de causa, ab una eademque synodo ad unum, eumdemque 0208D imperatorem geminas uno tempore litteras scriptas esse crediderim.

III. Nunc redeo ad eos qui Damasum de adulterio delatum putant, quod Gratianus turpissimis illum calumniis impetitum dicat in rescripto ad Aquilinum vicarium. Ac si cujuscumque generis calumniae perpetuo turpissimae per se ipsae non sint, ac legum infamia eas non sequatur, non ego tamen contendo, quin huic opinioni pondus aliquod videatur Anastasius addere, in Damaso haec scribens: Hic incriminatus de adulterio, et facta synodo purgatus est a 44 episcopis, qui etiam damnarunt Concordium et Callixtum 0209A diaconos accusatores et projecerunt de Ecclesia. At in describendis Liberii, Felicis et Damasi gestis, Anastasius tot erroribus scatet, tantaque rerum confusione laborat, ut nulla prorsus aut exigua illi fides haberi possit, nisi argumenta aliunde suppetant. Saltem concilio illi, quo accusatus, et hoc crimine purgatus dicitur, nullum locum esse posse toto illo biennio, quod ab electione ad celebrem illam synodum anno 369 congregatam intercurrit, quidquid Baluzius asserat, jam vidimus. Ego itaque ne eorum qui sic statuunt opinioni accedam, duplici potissimum ratione adducor, silentio nempe Marcellini et Faustini, ac litteris ipsis Romani hujus concilii. Nam quod ad primum attinet, an vero hi presbyteri, qui livore atque odio perciti, omnes in 0209B Damasum aliosque illi similes sanctitate episcopos calumnias evomunt, qui eum praeterea matronarum auriscalpium dictum fuisse scribunt, turpissimum hoc crimen silentio praeteriissent, si ejus nedum suspectus, verum etiam reus apud Judices traductus fuerat?

In litteris vero Romani concilii non aliud Damaso crimen ex parte accusatorum affingitur, quam publicas leges ipsum violasse, ut ex his earum verbis constat: Nam quod ad publicas leges pertinet, quae potest esse vita munitior, quam vestra prudentia, qua innititur, judicata? si vero nullus praeter necessarios, proximosque accusare adulteros poterat , tum nulla est ratio, cur Isaaco judaeo, nulliusque nominis ac conditionis homini, hoc licuisse putemus, tum 0209C praeterea aliud fuisse crimen oportet, quo Damasus in leges publicas peccasse fingeretur, ut ab eo verbo accusari posset; aliud vero nullum ego video, quam de vi publica, ob dejectos pridem a Liberiana, et S. Agnetis basilica Ursinianos patratasque ea occasione caedes, ut dixi: cui quidem delicto cum poena capitis statuta foret, ideo praesules congregati scribunt, ab Isaaco factione Ursini subornato, eos instructos dolos, olim scilicet, quibus sancti fratris Damasi peteretur caput. Hinc vero factum puto, ut Schismatici contra Symmachum, neque Damasi, neque Sixti III exemplo uterentur, ut eum pontificem synodo adesse cogerent, quamquam de simili accusatione, eodemque de crimine scilicet adulterii ageretur, atque alia in eum finem exempla allegarent; neque enim credibile 0209D est res tantas, publice actas, ac quae hominum memoriam vix excesserant, Symmachi ejusdem adversarios latere potuisse.

Haec autem cum ita sint, quisque facile dijudicare poterit, quanta se prodat in Jannonio oscitantia, seu potius inscitia, cum scribit rogatum ab Italiae episcopis Gratianum, ut Damasi, quem ipsi accusaverant, causas ipse cognosceret. Sed eo, quem cum magistro suo Dupinio egregie castigatum dedit P. Joannes Antonius Blancus nunc omisso, ad anonymum, qui anceps est, an sanctissimum illum pontificem ab hoc turpi crimine missum faciat, an vero damnet, 0210A oratio iterum convertenda est. Si enim hunc audis, cum synodus illa Damasum absolverit, Christianae charitatis officium est, ut illum falso accusatum credas: at quia vix credibile, esse potuisse adeo perfrictae frontis homines, qui dicam illam tam grandem Romano episcopo impingere ausi sint, et in judicium vocare innocentem, ac praeterea cum nullum de calumniatoribus illis capitale supplicium sumptum fuisse constet, res adhuc in ancipiti posita est, tibique, anonymo judice, quam malueris, sententiam eligere fas erit. Papae, quam doctus es, quam sapiens theologus, cum haec pronuntias! Aliam porro sententiam ab Apostolo I Cor. XIII, didiceram ego: at tu mihi potiori loco deinceps eris, tuoque periculo credam, cum de honesta proximi fama agitur, 0210B magis valere posse, obscurorum aliquot, viliumque ac nullius pretii hominum audaciam, quam diligenti plurimorum gravissimorum, ac sanctissimorum virorum judicio confirmatam sententiam. Vereor tamen ne cum haec scribis lectorem tuum fallere velis. Siquidem tu minime ignoras, unam illam, quam pro tua opinione comprobanda, rationem affers, falsissimam esse, ac minime licere Ecclesiae, calumniatores suos in saeculari foro ad poenam persequi, ac sacerdotum religionem, ut aiunt hujus concilii Patres, tormenta abhorrere. Caeterum hac ego te sollicitudine liberum deinceps esse jubeo. Siquidem nullam esse synodum assero, in qua Damasus de hoc crimine aut accusatus aut innocens pronuntiatus fuerit, nulloque aut gravi auctore, aut solida aliqua 0210C conjectura niti, qui secus censent. Je ne sais, ait ille , ce qu'il faut croire de l'accusation d'adultère intentée au pape Damase. Avait-il donné lieu à cet affreux scandale? Ou n'était-ce qu'une malice de quelque partisan d'Ursin? je pense qu'on ne saurait sans témérité prononcer sur ce fait, quoique S. Jérome ait dit de ce pape qu'il fit profession d'une continence parfaite, et qu'il la garda inviolablement jusqu'à la mort. La charité nous oblige à croire que le synode qui justifia Damase de cette accusation atroce, agit avec équité et ne fit que lui rendre justice; mais se persuadera-t-on aisément qu'il se soit trouvé des gens assez effrontés pour calomnier un pape avec tant d'insolence? Et leur imposture étant avérée, comme on le suppose, pourquoi ne furent-ils pas livrés au bras séculier 0210D pour être punis selon toute la rigueur des lois romaines contre les calomniateurs publics? Je borne ici mes réflexions: il est fàcheux de faire sentir qu'on est assez fondé à juger mal de la vertu d'un prélat, dont l'Eglise honore la mémoire.