Monitum In Sequentes Canones.

I. Unde et a quo prodierint.—E codice Fossatensi, qui nunc in Colbertina bibliotheca asservatur, necnon ex antiqua codicis Pithoeani collectione primum Jacobi Sirmondi opera editi sunt sequentes canones. Eos ille, quia quo tempore conditi fuerint, deprehendere certo non valuit, ad calcem to. I 1178C Conciliorum Galliae rejiciendos duxit. Ubi vero eorum antiquitatem probavit his verbis, «Antiquissimos prorsus esse tum exemplarium vetustas docet, tum ipsa maxime, quae priscis Ecclesiae saeculis congruunt, decretorum argumenta confirmant;» ipse demum suam de illorum auctore conjecturam sic proponit: «Et decretorum autem et scriptionis forma non abhorret ab epistolis Innocentii papae. Quare non inanis fortasse opinio fuerit, si quis horum auctorem illum fuisse conjiciat.» Hanc tanti viri conjecturam secutus Labbeus, canones eosdem Innocentii epistolis primus subjecit. Ita etiam nobis, cum eos omnino praeterire minime liceat, nullus prima fronte commodior visus erat locus, quo illos exhibere valeremus.

II. Eorum auctorem Leone antiquiorem esse.—Sane 1179A manifestum est decreta seu responsa esse sedis apostolicae, quae prius a Gallis episcopis consulta fuerit; eoque pacto ad nostrum institutum pertinere. Deinde nec illud incertum. Romanum illum pontificem, a quo prodierunt, Leone esse antiquiorem. Tunc enim, ut ex numero 5 liquet, conditi sunt hi canones, cum Romana Ecclesia solos e clericis episcopos, presbyteros atque diaconos continentiae lege constringeret. Atqui Leonis temporibus, Leone ipso teste epist. 14, ad Anastasium, n. 7, «ne subdiaconis quidem connubium carnale conceditur.» Immo iste papa loco citato sic loquitur, ut continentiae subdiaconorum legem non ipse primus ferre, sed ab aliis latam et usu jam receptam firmare intelligatur. Et quidem in Codice can. Eccl. Afri. c. 4, Faustinus Potentinae Ecclesiae episcopus, ac primum Bonifacii I deindeque Coelestini legatus, Africano in concilio dixisse memoratur: «Placet ut episcopus, presbyter et diaconus, vel qui sacramenta contrectant, pudicitiae custodes ab uxoribus se abstineant,» 1179B Quibus verbis si adjungamus ista ejusdem Codicis cap. 25: «Placuit quod et in diversis conciliis firmatum est, ut subdiaconi, qui sacra mysteria contrectant, et diaconi et presbyteri, sed et episcopi, secundum priora statuta, ab uxoribus se contineant;» etiam subdiaconos continentiae lege obligandos esse Faustinus ex Romanae Ecclesiae praescripto ac more censuisse videbitur. Dissimulandum tamen non est, in canone 3 Carthaginensis V concilii, unde proxima verba in Codicem praedictum translata sunt, nullam subdiaconorum fieri mentionem, sed simpliciter haberi: «Placuit episcopos et presbyteros et diaconos, secundum propria ( aut priora) statuta etiam ab uxoribus se continere.» Ut ut est, saltem indubitatum manet, Leonis aevo minime concessum esse subdiaconis carnale conjugium. Ipsis etiam Gallis eam legem, qua presbyteris, diaconis ac subdiaconis uxores ducendi licentia negatur, saeculo V ac deinceps probatam atque usu receptam fuisse, fidem faciunt concilium Veneticum 1179C anno 465 habitum can. II, Agathense can. 39, Aurelianense III can. 2, Aurelianense V can. 4, Turonense II can. 10, et Antisiodorense can. 20.

III. Canones illos vel Innocentio vel Siricio ascribi posse.—Jam vero si subnexos canones ad ea summorum pontificum, qui Leonem praecesserunt, scripta seu decreta exigamus; eos in nullos magis, quam aut in Innocentium, aut etiam in Siricium convenire deprehendemus. Certe et in his canonibus n. 5, et in Innocentii epistola 2, n. 12, eadem de lege continentiae sacerdotibus atque diaconis praescripta traduntur. Idem etiam de virginibus velatis aut non velatis quae a proposito exciderint, et in his canonibus n. 3 et 4, et in mox dicta epistola n. 15 et 16 praecipitur. Item quomodo horum canonum auctor sacerdotio indignos judicat, vel «qui militaverit jam fidelis militiae saeculari,» vel «qui jus saeculi exercuerunt;» ita Innocentius epist. 3, n. 8 et 10, ad clericatus honorem admittendos negat, «qui 1179D post acceptam baptismi gratiam in forensi exercitatione versati sunt,» aut «qui post baptismum militaverit.» Rursum et quod in eadem epistola n. 6 adversus nonnullos edicitur, qui episcopos alienis in Ecclesiis ordinandi potestatem usurpaverant, cum iis quae infra n. 18 reprehenduntur apprime consentit. At haec argumenta Innocentio non ita peculiaria sunt, ut et in Siricium non minus apte conveniant. Si quid etiam ex loco, quem hi canones in archetypo obtinent, conficere licet; cum Telense seu Teleptense concilium, hoc est epistolam Siricii eo in concilio lectam proxime excipiant, nonnihil inde momenti accedit, quo eos vel Siricio vel Innocentio ascribamus.

IV. Siricio tribuendos esse.—Utri vero eorum attribuendi essent, primum eruditorum judicio permiseramus, immo quia Sirmondi Labbeique sententia in gratiam Innocentii praeluserat, eos ad 1180A calcem scriptorum hujus pontificis, donec certius quid affulgeret, non praenotato ejus nomine, rejiciendos duxeramus. Verum ubi ad singulorum examen venimus, tam multa reperimus quae Siricio specialiter congruant, ut illi hos negari non posse prorsus nobis persuasum fuerit. Primo quidem his canonibus traditionum commendatio, quemadmodum in epistola 6 Siricii, praemittitur, et adversus eos, qui novas inducunt observationes, idem Matthaei V, 9, locus utrobique adhibetur. Deinde ut in epistola V, n. I, rursum Siricius traditiones commendans, se non nova praecepta imponere, sed quae apostolica et patrum constitutione sunt constituta firmare profitetur; ita illic singulis propositionibus non constitutiones novae, sed antiquae traditiones reddendae dicuntur. Tertio locutiones in his canonibus identidem deprehenduntur Siricio peculiares, ut qua de re pro quare; charissimi cum adjuncto mihi pro simplici voce charissimi; remissio peccatorum pro baptismo. Praeterea Siricius ad servandas traditiones 1180B monendo et rogando potius quam praecipiendo inducere solet. «Quod ne fiat ultra,» inquit epist. 6, n. 5, «admoneo.» Et epist. 5, n. 3: «Coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum. Qua de re hortor, moneo, rogo, tollatur hoc opprobrium.» Huic autem mori concinit quod in his canonibus n. 6 audimus: «Quamobrem, mihi charissimi, hujusmodi hominibus coinquinatis et infidelibus mysterium Dei credere non oportere, veneratione religionis ipsa suadente, moneo.» Quis etiam in his canonibus n. 9, ista edicit: «Catholicorum episcoporum unam confessionem esse debere apostolica disciplina composuit ( fort. commonuit). Si ergo una fides est, manere debet et una traditio, si una traditio est, una debet disciplina per omnes ecclesias custodiri?» Nonne ipse videtur esse Siricius, qui eadem pressius epist. 6, n. 5, perstringit in hunc modum: «Praedico ut unam fidem habentes, unum etiam in traditione sentire debeamus?» Longius esset omnia, 1180C in quibus hi canones atque aliae Siricii epistolae consentiunt, hic subjicere. Pauca ista praemonstrasse satis erit, quo quisque facilius ad deprehendenda caetera animum advertat. Quae autem hi canones exhibent Siricio Innocentioque vel in verbis vel in sententiis communia, illa eo potiori jure ad Siricium referuntur, quod is Innocentium praecessit, atque hunc papam ab illo constat multa esse mutuatum.

V. An his canonibus definiatur quaestio, quam Innocentius ait nondum a majoribus definitam.—Movere illud potest, quomodo Innocentio epist. 6, c. 3, quaestione proposita super his, qui post baptismum administraverunt, et aut tormenta sola exercuerunt, aut etiam capitalem protulere sententiam, respondere licuerit, De his nihil legimus a majoribus definitum, si Siricio hos attribuamus canones, in quibus similis quaestio n. 13 definita videatur. Si tamen propius res dispiciatur, in utraque quaestione non levis est dissimilitudo. Nam de iis qui administraverunt, in epistola quidem Innocentii utrum ad communionem, in his autem 1180D canonibus an etiam ad episcopalem dignitatem admittendi sint, rogatur. In iisdem etiam illos nonnisi acta poenitentia altaribus sociandos docemur, non ideo nominatim quia judiciale munus exercuerint, sed quia ludis ac spectaculis superstitiosis interfuerint aut etiam praefuerint. Sed et ex diversa respondendi ratione utriusque scripti non unum auctorem esse facile arguitur. Nam Innocentius definire nihil audet: in his autem canonibus nil relinquitur indefinitum.

VI. Qua cautione castigati sint.—Quare licet imperita scribentis manus conscriptionis hujus faciem non parum foedaverit, non ita deformavit tamen, ut agnosci penitus non valeat. Castigatiores codices, quibus emacularetur, Sirmondus desideravit; sed horum ope destitutus abstinere nequiit manus, quominus nonnulla de suo sanare niteretur. Verum non in omnibus felix fuit conatus illius. Quapropter ad 1181A archetypi fidem redire coacti, quae potior lectio visa sit, suis in locis indicare satis habuimus. Neque tantum menda offendimus non pauca, sed et quaedam loco mota suspicamur, maxime vero id quod n. 14, de eo, qui avunculi sui uxorem duxerit, quaeritur.

VII. Notanda est rerum in Arelatensi II synodo tractatarum cum decretis in hac epistola expositis consensio. Canon illius 6 est de eo qui sine conscientia metropolitani constitutus fuerit episcopus; 7, de iis qui se abscidunt; 8, de eo qui excommunicatum alterius sive clericum sive saecularem recipere post interdictum praesumunt; 52, de puellis quae se vovere Deo, si ad terrenas nuptias sponte transierunt.