De Faustino Et Marcellino.
(Ex Galland. Bibl., t. VII, pp. XIII-XV.)

I. Ex antiquioribus Gennadius meminit Faustini presbyteri quem perhibet scripsisse ad personam Flaccillae reginae adversum Arianos et Macedonianos libros septem. Et mirari quidem subit post adeo claram atque testatam auctoris haud ignobilis fidem, qui ab aetate Faustini de quo loquimur, uno tantum saeculo distabat, extitisse scriptores, primi etiam subsellii, qui opus Gennadio hic laudatum Gregorio Baetico Eliberitano antistiti adscripserint. At nostro demum et superiori aevo genuinus operis parens agnitus noster Faustinus : qui praeterea, Luciferianus cum fuerit ut mox dicemus, se ipsum sectae 0029B illius placitis faventem sub sui operis finem satis prodit : quae est Tillemontii animadversio ; quamvis citatum locum aliter acceperit noster Baronius, operis nimirum auctorem Gregorium Eliberitanum existimans ex inscriptione Romanae editionis, quam anno 1575 Achilles Statius evulgavit. Scripsit ergo Faustinus libros septem juxta Gennadium, seu potius librum unum in septem capita distinctum, adversus Arianos; opusque suum nuncupavit Flaccillae augustae, primae magni Theodosii conjugi, quam supremum diem clausisse anno CCCLXXXV, ex laudato Baronio erudimur , cujus sententiae Pagius ac Tillemontius accedunt. Aelia vero Flacilla et Flaccilla vocatur in nummis , quemadmodum apud Gennadium; quae tamen Gregorio Nysseno , Theodorito 0029C et Zosimo , Placilla dicitur; Socrati autem et Philostorgio , Placidia: utrique minus recte, ut docet Valesius . Hinc vero factum existimarim equidem, ut in nonnullos codices mss. et editos irrepserit error, quo Faustini presbyteri opus Gallae Placidiae fertur inscriptum; quae videlicet altera Theodosii senioris uxor fuerit existimata: 0030A quum tamen eam, Gallam tantum, nusquam vero Gallam Placidiam, scriptores appellent: qua de re plura post Ducangium Bandurius .

II. Utcumque autem res se habeat, prodiit Romae anno 1575, sub Gregorii Baetici nomine, Faustini opus de quo verba facimus. Et de hac quidem editione Baronius haec habet : «Hujus Gregorii commentarios carie obsitos, oblivione obrutos mendisque labefactatos purgavit ediditque noster Achilles Statius laudabilis memoriae.» Atque hujusmodi Romanum exemplar sub ejusdem Gregorii nomine iterum iterumque typis excusum. At vero in variis antiquioribus operum veterum Patrum collectionibus idem opus Faustino auctori suo restitutum. Praemittitur epistola ad augustam Flaccillam, quae integra 0030B exstat in utrisque Orthodoxographis Basiliensibus aliisque Patrum bibliothecis, nec non in Lugdunensi postrema: ut propterea minus probanda videatur Oxoniensis editoris cura, qui Faustini opera in vulgus educens e theatro Sheldoniano, anno 1678, eamdem epistolam majori ex parte mutilam exhibuit; Parisiensem scilicet, ut videtur, anni 1644 editionem secutus, ubi postrema tantum pars illius epistolae occurrit.

III. Librum adversum Arianos excipit Faustini Fides Theodosio imperatori oblata. Editor Oxoniensis ad cujus ἒκδοσιν prae caeteris nostram exegimus, eam desumpsit ex Codice canonum quem ad opera sancti Leonis Quesnellius adjecit , sic illum scribens: Codex canonum ecclesiasticorum et constitutorum sanctae sedis apostolicae. At vero hunc non fuisse Romanae 0030C Ecclesiae codicem, adeoque titulum quem praefixit Quesnellius, eidem codici nullo pacto congruere, luculenter demonstrarunt viri docti, Coutantius et Ballerinii : ut proinde reformanda sint ejusmodi verba: Fides . . . . in codicem canonum et constitutorum Ecclesiae Romanae recepta, quae inscriptioni libelli fidei Faustiniani subjiciuntur . Caeterum ex 0031A auctoritate mss. Thuan. et Vindob. Faustino asseritur hic libellus; exstatque praeterea in vetusto codice Augiensi, quem inspexit Mabillonius . Scriptum autem existimat codicis illius editor inter annos CCCLXXIX et CCCLXXXI, quo tempore scilicet Eleutheropoli versabatur Faustinus, ubi et exagitatum se queritur a Turbone illius urbis episcopo: «Ex quo, inquit, nata fortasse occasio condendae confessionis fidei ejusque mittendae ad Theodosium, cujus nomine et auctoritate usum esse adversus schismaticos episcopum, pronum est existimare.»

IV. «Scripsit etiam Faustinus librum, quem Valentiniano et Arcadio imperatoribus, pro defensione suorum, cum Marcellino quodam presbytero obtulit. Ex quo ostenditur Luciferiano schismati consensisse: 0031B quia Hilarium Pictaviensem et Damasum urbis Romae episcopos in eorum libro culpat; quasi male consuluerint Ecclesiae, quod praevaricatores episcopos in communionem et sacerdotium, pacis recuperandae gratia, recepissent. Quod Luciferianis ita displicuit, recipere episcopos qui in Ariminensi concilio Arianis communicaverant, quo modo Novatianis apostatas poenitentes.» Verba sunt Gennadii . De Marcellino autem vide sis incertum auctorem, qui appendicem ad Isidorum et Ildefonsum apposuit . Porro libellus hic Valentiniano II, Theodosio et Arcadio augustis inscriptus, porrectus fuisse Constantinopoli, adeoque Theodosio, ex contextu comperitur. Loquentes enim hi presbyteri Luciferiani de Alexandro antistite, cujus precibus impius Arius interiit : 0031C Non ille Alexander, inquiunt, qui fuit divinae fidei episcopus in Alexandria, . . . . sed iste Alexander, qui In Hac Urbe Constantinopolitana fuit et ipse admirabilis episcopus, etc. Quae quidem loci circumstantia ex rescripto unius Theodosii ad calcem libelli apposito confirmatur.

De tempore autem quo scriptus fuerit idem libellus, id vero inter annos CCCLXXXIII et CCCLXXXIV circumscribendum videtur. Primum enim Arcadius, unus ex tribus imperatoribus quibus oblatus hujusmodi libellus precum, nondum renuntiatus fuerat Augustus a Theodosio patre ante annum CCCLXXXIII, ut post Baronium demonstrat Pagius . Deinde vero, vivente adhuc Damaso Romano pontifice, scriptus fuisse videtur ex his verbis quae in eo leguntur 0031D : Sed et Nuper, inquiunt Luciferiani presbyteri, tentavit (Damasus) graviter persequi beatissimum Ephesium, etc.; quae est Tillemontii et Mazochii sententia. Cum autem, exeunte anno 0032A CCCLXXXIV, supremum diem clauserit sanctus Damasus; hoc ipso anno facile oblatus fuerit idem libellus: aut saltem, ut cum viro erudito loquar , anno quidem CCCLXXXIII porrectus fuit; rescriptum vero Theodosii quod ad calcem libelli exstat, ad Cynegium praefectum praetorio, usque ad insequentem annum CCCLXXXIV, quo Cynegius a medio Januario eam dignitatem obtinuit , differri contigit: maxime si ejusmodi negotium nonnullam causae cognitionem requirere, nec expediri de plano debere imperatori visum fuisset: quo spectat l. IX, § 1, D. de Offic. proc. Ita sive anno CCCLXXXIII, sive CCCLXXXIV, Marcellinus et Faustinus suum hunc libellum pro defensione Luciferianorum causae tradiderunt.

V. Jam vero sermo habendus de praefatione eidem 0032B libello praefixa, quae in narratione Ursiniani contra Damasum schismatis tota versatur. Cui quidem praefationi conjicit Tillemontius , nihil esse cum libello commune; adeoque suspicatur eamdem praefationem aut esse alterius operis, aut si quidem hujusce libelli sit, a diverso plane auctore posterius additam. Atqui eruditissimi viri conjecturae minus solidae visae sunt Mazochio V. C. qui propterea earum levitate demonstrata, sententiam suam ita summatim exponit : «Stylus qui utrique parti αὐτότατος est, plane clamitat, praefationem ab eisdem auctoribus a quibus libellus est, esse profectam. Sed tamen ea non ante scripta et praefixa huic libello fuit, quam eo accepto Theodosius suum tandem evulgasset pro Marcellino et Faustino rescriptum. 0032C Tunc enim vero hi duo viri de prospero successu exsultantes, quum e re sua fore ducerent, si libellus una cum subjecto rescripto in vulgus spargeretur; id ut aptius efficerent, instruendos sibi lectores hac ipsa praefatione putarunt de initiis calamitatis suae. Nam presbyteros istos tunc quidem Luciferianos esse, omnes norant, et libellus id palam profitetur: at eosdem olim Ursinianos fuisse, et contra Damasum ante viginti annos decertasse, non omnibus compertum erat; et si qui id scirent, ii, maxime consopito jam schismate, aequiores se Damasi, quam Ursini causae praebebant.

«Itaque in hoc prologo rem omnem ab initio repetunt, ac de rebus olim gestis in Damasi et Ursini discidio cujus ipsi pars fuerunt, longam narrationem, 0032D sed modo suo incrustatam, tota praefatione contexunt. Id enim initium suae calamitatis fuit. Nam Roma tandem expulsi, quod ultimum fuit, Luciferianis sese adjunxerunt: nisi forte mavis, 0033A etiam antea, dum Romae essent, eos Luciferianos fuisse. Ut ut est, συνεχεία certe praefationis cum libello, hoc est Ursiniani discidii cohaesio de quo dumtaxat in praefatione agitur, cum Luciferianorum causa quam tantum in libello tuentur, satis superque in fine praefationis sese legenti aperit, ad quam miror Tillemontium non attendisse. Exinde, inquiunt , presbyteri partis Ursinianae diversis modis afflicti, per exsilia et peregrina loca dispersi sunt. Ex quibus Marcellinus et Faustinus presbyteri (auctores scilicet tum libelli tum praefationis, antea quidem Ursiniani, nunc vero Luciferiani: quod sequentia satis prae se ferunt) de confessione verae fidei (a qua caeteros Luciferiani excludebant, tamquam ipsi soli catholici), ostentatione (hoc est exhibitione) sacrae 0033B communionis (nimirum, cuinam exhibenda communio sit, cui vero deneganda), et persecutione adversantium veritati, preces Valentiniano, Theodosio et Arcadio principibus obtulerunt ita. Hactenus praefatio, post quam libellus incipit. Quid autem clarius afferri poterat ad praefationem cum libello qui nunc exstat, glutinandam? An poterat per haec verba quae certe summam Luciferiani veneni continent, praefari auctor alteri cuidam libello, qui Ursinianorum adversus Damasianos preces exhiberet?» Huc usque vir doctus.

VI. Quamvis autem ex hactenus dictis de libello supplici Theodosio caeterisque imperii consortibus oblato, satis constet cujus commatis sint quae in eo enarrant Marcellinus et Faustinus presbyteri Luciferiani: quo tamen cautus magis circumspectusque 0033C reddatur qui ad ejus lectionem accesserit; haud otiosum fuerit in medium afferre quae ad eumdem libellum praemonuit Sirmondus V. C. primusque illius editor. Sic autem se habent: «Qui schisma olim Romae adversus Damasum cum Ursino conflarunt, aut ex Luciferianis erant, aut cum illis se Luciferiani conjunxerunt, et duplici dissidio Ecclesiam turbarunt. Atque in Ursini quidem causa quam inquieti fuerint, et quam importune magistratuum et principum aures fatigarint; quae in annalibus ecclesiasticis exstant, Valentiniani ad Praetextatum, Olybrium et Ampelium praefectos Urbis, et Gratiani ad Aquilinum vicarium rescripta declarant: fidemque faciunt conciliorum Aquileiensis et Romani synodicae in appendice codicis Theodosiani editae, quae 0033D et Damaso innocentiam integritatemque suam asserunt, et Ursini furorem ac dolos non dissimulant. Luciferianorum autem non disparem inverecundiam atque insolentiam, duorum ex his presbyterorum hic liber ostendit: in quod non Theodosio solum augusto fraudulenta suggestione obrepunt; sed orthodoxos omnes qui obsistebant, canina, ut Hieronymus appellat, facundia sua sic proscindunt, ut non defuturi sint, qui publica luce dignum idcirco non putent. Tu vero, lector, ut spero, aliter senties, reque 0034A ipsa comperies, illaudato quamvis operi suum fore pretium; cujus auctores et de se ipsis et de aliis non pauca doceant, quae scire conducat, et aliunde nesciantur.» Hactenus ille. Atque in eamdem ferme sententiam antea Baronius . Qua de re nos quoque alibi nonnulla attigimus, ubi de sancto Damaso verba fecimus . Quod superest, eumdem libellum Precum eruditus Sirmondianorum editor contulit cum codice ms. bibliothecae Colbertinae, indeque variantes lectiones apposuit: itemque nonnullas ex codice Remigiano, quarum ei copiam fecit cl. Mabillonius. Quibus lectionibus paucas Mazochii praestantis viri animadversiones intextas videas. De reliquis porro in Faustini opera subnotatis, aequus et doctus lector judicium ferat.

 

 

0034B