Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Anno Domini CCCLV-CCCLVIII. Sanctus Felix Papa II.
Anno Domini CCCLV-CCCLVIII. Sanctus Felix Papa II.
Notitia Biographica De S. Felice Ex Libro Pontificali Damasi Papae Desumpta.
Notitia Biographica De S. Felice Ex Libro Pontificali Damasi Papae Desumpta.
Epistolae Et Decreta.
Anno Domini CCCLXVIII-CCCLXXXIV. Faustinus Et Marcellinus Presbyteri.
Anno Domini CCCLXVIII-CCCLXXXIV. Faustinus Et Marcellinus Presbyteri.
Prolegomena.
De Faustino Et Marcellino. (Ex Galland. Bibl., t. VII, pp. XIII-XV.)
De Faustino Et Marcellino. (Ex Galland. Bibl., t. VII, pp. XIII-XV.)
De Faustino. Ex Schoenemann Bibl.T. I, pp. 547-554.
De Faustino. Ex Schoenemann Bibl.T. I, pp. 547-554.
Faustini Presbyteri Ad Gallam Placidiam De Trinitate, Sive De Fide Contra Arianos.
Faustini Presbyteri Ad Gallam Placidiam De Trinitate, Sive De Fide Contra Arianos.
Faustinus Augustae Flaccillae.
Caput Primum. De professione impia Arianorum.
Caput IV. De hoc quod ait Filius: Pater Major Me Est.
Caput VI. De hoc quod Salomon: Dominus Creavit Me Initium Viarum Suarum In Opera Sua.
Faustini Presbyteri Fides, Theodosio Imperatori Oblata, In Codicem Canonum Et Constitutorum Ecclesiae Romanae Recepta.
Faustini Et Marcellini Presbyterorum Partis Ursini Adversus Damasum Libellus Precum Ad Imperatores Valentinianum, Theodosium Et Arcadium.
Praefatio. De eodem schismate Ursini.
Anno Domini CCCLXXXIV. Sanctus Damasus.
Anno Domini CCCLXXXIV. Sanctus Damasus.
Prolegomena.
Epistola Dedicatoria.
Lectori.
De Sancti Damasi Papae Opusculis Et Gestis.
De Sancti Damasi Papae Opusculis Et Gestis.
Caput II. 366, Damasi 1, Gratiano Et Dagalaifo Conss. 367, Damasi 2, Lupicino Et Jovino Conss.
Caput III. 368, Damasi 3, Valentiniano Et Valente Aa. II. Conss.
Caput IV. 369, Damasi 4, Valentiniano N. P. Et Victore Conss.
Caput V. 370, Damasi 5, Valentiniano Et Valente III Aa. Conss.
Caput VI. 371, Damasi 6, Gratiano Aug. II Et Sexto Petronio Probo Coss.
Caput VII. 372, Damasi 7, Modesto Et Arintheo Coss.
Caput VIII. 373, Damasi 8, Valentinianus Aug. IV Et Valens Aug. IV Coss.
Caput IX. 374, Damasi, 9, Gratiano Aug. III Et Fl. Equitio Coss.
Caput X. 375, Damasi 10, Post Consulatum Gratiani Aug. III Et Equitii.
Caput XI. 376, Damasi 11, Valens Aug. V Et Valentinianus Aug. Coss.
Caput XII. 377, Damasi 12, Gratiano Aug. IV Et Merobaude Coss.
Caput XIII. 378, Damasi 13, Valente VI Et Valentiniano II Aa. Coss.
Caput XIV. 379, Damasi 14, Ausonio Et Olybrio Coss.
Caput XV. 380, Damasi 15, Gratiano Aug. V Et Theodosio Aug. Coss.
Caput XVIII. 381, Damasi 16, Fl. Syagrio Et Fl. Eucherio Coss.
Caput XX. 332, Damasi 17, Syagrio Et Antonio Coss.
Caput XXII. 383, Damasi 17, Merobaude Et Saturnino Coss.
Caput XXIV. 384, Damasi Pontificatus Postremo, Clearcho Et Richomere Coss.
Vita Et Actus B. Damasi Papae.
De Ss. Martyribus Vitali, Martiali Et Alexandro.
Diatribae Duae Illustrantes Gesta Quaedam Pontificum Liberii Et Damasi.
Diatribae Duae Illustrantes Gesta Quaedam Pontificum Liberii Et Damasi.
Diatriba Prima. De gestis Liberii exsulis.
Sancti Damasi Opuscula.
Epistolae.
Epistola Prima. Exemplum Synodi Habitae Romae Episcoporum XCIII, Ex Rescripto Imperiali.
Epistola III. Damasi Papae Urbis Romae Ad Paulinum Episcopum Antiochenae Civitatis.
Epistola IV. Confessio Fidei Catholica Quam Papa Damasus Misit Ad Paulinum Antiochenum Episcopum.
Epistola V. Damasi Papae Ad Acholium Et Alios Macedoniae Episcopos.
Epistola VI. Damasi Papae Ad Acholium Thessalonicensem Episcopum.
Epistola VII. Episcopis Orientem Regentibus Damasus.
Epistola VIII. Damasi Papae Ad Hieronymum.
Epistola IX. Damasi Papae Ad Hieronymum.
De Explanatione Fidei. Ex concilio urbus Romae sub Damaso papa.
Carmina .
Carmen Primum. In laudem Davidis.
Carmen III. De Ascensione Christi.
Carmen VI. De cognomentis Salvatoris.
Carmen VII. De S. Paulo apostolo
Carmen VIII. De S. Andrea Apostolo
Carmen IX. In Ss. Apostolorum Catacumbas .
Carmen X. De S. Stephano P. et M.
Carmen XI. De S. Marcello Martyre.
Carmen XII. De S. Eusebio Papa.
Carmen XIX. De sancto Gorgonio
Carmen XX. De S. Saturnino martyre
Carmen XXII. De incerto martyre Graeco
Carmen XXIII. De Ss. Marcellino et Petro.
Carmen XXIV. De Ss. martyribus Felice et Adaucto.
Carmen XXV. De Ss martyribus Nereo et Achilleo
Carmen XXVI. De Ss. martyribus Proto et Hyacintho.
Carmen XXVIII. De Ss. martyribus Chrysantho et Daria
Carmen XXIX. De S. Agnete Martyre
Carmen XXX. De S. Agatha martyre
Carmen XXXI. Epitaphium Irene Sororis.
Carmen XXXII. Epithaphium Projectae
Carmen XXXIII. De sepulcro suo.
Carmen XXXIV. Epitaphium papae Damasi quod sibi edidit ipse.
Carmen XXXV. De templo sancti Laurentii A. S. Damaso instaurato.
Carmen XXXVI. De fontibus Vaticanis.
Appendix Ad Opera Sancti Damasi Papae. (Carmina a Grutero ex cod. Palatin. edita.)
Appendix Ad Opera Sancti Damasi Papae. (Carmina a Grutero ex cod. Palatin. edita.)
Carmina dub.
Carmina Inedita. (Ex Anecdot. sac. D. de Levis, pag. 17, 20.)
Carmina Inedita. (Ex Anecdot. sac. D. de Levis, pag. 17, 20.)
Carmen I. In Epistolas D. Pauli apostoli.
Carmen II. In laudem B. Pauli apostoli.
Carmen III. De poena Redemptoris.
Addenda.
Varia De Patria S. Damasi Testimonia.
Varia De Patria S. Damasi Testimonia.
Quarumdam Abbatis Terribilini Sententiarum Analysis.
Quarumdam Abbatis Terribilini Sententiarum Analysis.
Opera Apocrypha Sancti Damasi.
Opera Apocrypha Sancti Damasi.
Epistola V. Ad Hieronymum Presbyterum.
Epistola VI. Damasus episcopus urbis Romae Hieronymo Presbytero.
Anno Domini CCLVIII. Catalogus Romanorum Pontificum Sub Liberio Descriptus Cui Accedunt In Confirmationis Vicem Duo Martyrologia Ecclesiae Romanae Ne
Prooemium Ex capite quarto citati operis excerptum, notionesque praevias gallico sermone concinnatas exhibens.
Catalogus Romanorum Pontificum.
Catalogus Romanorum Pontificum.
Lectio Aegidii Boucherii. Commentar. in Victorii Aquitani Canonem Paschalem,
Lectio Emmanuelis Schelstratii. Antiquitas Ecclesiae illustrata,
Disquisitio Gallice Adornata. De Praecedentis Catalogi Epocha, Auctore Et Auctoritate.
Disquisitio Gallice Adornata. De Praecedentis Catalogi Epocha, Auctore Et Auctoritate.
Anno Domini CCCLXXX-CCCXCIV. Theodosius Magnus Et Pacatus.
Anno Domini CCCLXXX-CCCXCIV. Theodosius Magnus Et Pacatus.
Pars prima. Exhibens Panegyricum Pacati Theodosio Magno Dictum, In Vicem Praefationis Ad Illius Imperatoris Opera. (Ex Panegyric. Vett. Jacobi de la B
Theodosius Magnus Et Pacatus. Pars secunda, Complectens Selecta Theodosii De Religione Decreta.
Theodosius Magnus Et Pacatus. Pars secunda, Complectens Selecta Theodosii De Religione Decreta.
Lib. I. Tit. X. De Officio Comitis Sacrarum Largitionum.
Lib. II. Tit. VIII. De Feriis.
Lib. III. Tit. VII. De Nuptiis.
Lib. V. Tit. III. De Bonis Clericorum Et Monachorum.
LIV. V. Tit. V. De Postliminio.
Lib. IX. Tit. VII. Ad Legem Juliam, De Adulteriis.
Lib. IX. Tit. XXV. De Raptu Vel Matrimonio Sanctimonialium Virginum Vel Viduarum.
Lib. IX. Tit. XXXV. De Quaestionibus.
Lib. IX. Tit. XXXVIII. De Indulgentiis Criminum.
Lib. IX. Tit. XLV. De His Qui Ad Ecclesias Confugiunt.
Lib. XV. Tit. VII. De Scenicis.
Lib. XVI. Tit. I. De Fide Catholica.
Lib. XVI. Tit. II. De Episcopis, Ecclesiis Et Clericis.
Lib. XVI. Tit. III. De Monachis.
Lib. XVI. Tit. IV. De His, Qui Super Religione Contendunt.
Lib. XVI. Tit. V. De Haereticis.
Lib. XVI. Tit. VII. De Apostatis.
Lib. XVI. Tit. VIII. De Judaeis, Coelicolis Et Samaritanis.
Lib. XVI. Tit. X. De Paganis, Sacrificiis Et Templis.
Appendix.
Epistola Concilii Constantinopolitani Oecumenici Ad Theodosium Imperatorem. (Labb. Concil. t. II, col. 945-946.)
Anno Domini CCCLXXXI-CCCXCVIII. Sanctus Vigilius, Episcopus Tridentinus Et Martyr.
Anno Domini CCCLXXXI-CCCXCVIII. Sanctus Vigilius, Episcopus Tridentinus Et Martyr.
Prolegomena. Notitia Historica. Ex Gallandii Bibliotheca. tom VIII, p. X-XII.
Prolegomena. Notitia Historica. Ex Gallandii Bibliotheca. tom VIII, p. X-XII.
Sancti Vigilii Epistolae Duae. (Ex Gallandii Biblioth. tom. VIII, pag. 203-206.)
Sancti Vigilii Epistolae Duae. (Ex Gallandii Biblioth. tom. VIII, pag. 203-206.)
Epistola II. Ad S. Joannem Chrysostomum. De iisdem martyribus.
Anno Domini CCCXXXVI. Monumenta Vetera Ad Arianorum Doctrinam Pertinentia.
Anno Domini CCCXXXVI. Monumenta Vetera Ad Arianorum Doctrinam Pertinentia.
Epistolae Et Decreta.
Epistola Prima Constantii Ad Athanasium .
Epistola Secunda Constantii Imperatoris Ad Athanasium.
Epistola Tertia Constantii Imperatoris Ad Athanasium.
Epistola Prima Constantii Ad Cleros Alexandrinos.
Epistola Secunda Ejusdem Ad Eosdem.
Epistola Ejusdem Ad Nestorium.
Epistola Quarta Ejusdem Ad Athanasium.
Anno Domini CCCXXXVII. Epistola Imperatoris Constantini Junioris Ad Alexandrinos.
Anno Domini CCCLXX. Constitutio Valentiniani Imperatoris Ad Damasum Papam. Ex Coust. pag.
Anno Domini CCCLXXVIII Vel CCCLXXXI. Epistola Romani Coust. p.
Anno Domini CCCLXXX. Quo id omne prope conceditur, quod superiori epistola petitum est. Coust. p.
Epistola Maximi Imperatoris Ad Valentinianum Augustum. (Labb. Concil. tom. II. col. 1031.)
Sermonum Arianorum Fragmenta Antiquissima In Rescriptis Membranis Reperta Et Nunc Primum Cum Idoneis Refutationibus Edita .
Primus Capitulus Fidei Catholicae
Sermonum Antiquorum Reliquiae Ex Alio Palimpsesto Bibliothecae Ambrosianae.
Sermonum Antiquorum Reliquiae Ex Alio Palimpsesto Bibliothecae Ambrosianae.
Fragmentum I. Incipit Sermo III
Fragmentum III. Incipit Sermo VI.
Fragmentum IV. Incipit Homilia XXIV.
Fragmentum V. Ex Homilia XXXIII.
Fragmentum VI. Incipit Homilia XXXIV.
Fragmentum VII. Ex Homiliis Incertis.
Contra Arianos Fragmentum.
Sermones Dominicales IV .
Sermo III. In Dominica Passionis.
Sermo IV. In Dominica Palmarum.
Expositio Fidei .
Breviarium Fidei Advebsus Arianos Haereticos, In Quo Trium Divinarum Personarum Aequalitas Plurimis Scripturae Sacrae Locis Et Argumentis Liquido Comp
Kalendaria Duo Antiqua A Furio Dionysio Philocalo An. CCCLIV, Et Polemeo Silvio An. Cccciil, Conscripta, Et Ex Codice Ms. Joannis Cuspiniani Desumpta.
Praefatio Editoris.
Kalendarium Antiquum Furii Dionysii Filocali Anno CCCLIV Conscriptum.
Kalendarium Antiquum Furii Dionysii Filocali Anno CCCLIV Conscriptum.
Kalendarium Antiquum Polemei Silvii Anno Cccciil Conscriptum.
Kalendarium Antiquum Polemei Silvii Anno Cccciil Conscriptum.
Natales Aliquot Sanctorum Ex Fastis Consularibus Excerpti.
Natales Aliquot Sanctorum Ex Fastis Consularibus Excerpti.
Anno Domini CCCLXXI. Lucifer Episcopus Calaritanus.
Anno Domini CCCLXXI. Lucifer Episcopus Calaritanus.
Epistola Dedicatoria.
Praefatio .
Luciferi Episcopi Calaritani Vita.
Luciferi Episcopi Calaritani Vita.
Joannis Tilii Epistola Ad Pium V. P. Quae Exstat In Fronte Operum Luciferi Ab Eodem Tilio Anno 1568. Editorum.
Sancti Patris Nostri Luciferi Episcopi Calaritani Pancratii Presbyteri Et Hilarii, Legatorum Sedis Apostolicae Epistola Ad Eusebium Episcopum Vercelle
Liberii Papae Ad Luciferum
S. P. N. Luciferi Episcopi Calaritani De Non Conveniendo Cum Haereticis, Ad Constantium Imperatorem Liber Unus.
S. P. N. Luciferi Episcopi Calaritani De Regibus Apostaticis, Ad Constantium Imperatorem, Liber Unus.
S. P. N. Luciferi Episcopi Calaritani Pro Sancto Athanasio Ad Constantium Imperatorem Libri Duo.
S. P. N. Luciferi Episcopi Calaritani Pro Sancto Athanasio Ad Constantium Imperatorem Libri Duo.
Pro Sancto Athanasio Liber Secundus.
Florentii Ad Luciferum Ep. Calaritanum Epistola.
Florentii Ad Luciferum Ep. Calaritanum Epistola.
Luciferi Episcopi Calaritani Ad Florentium Epistola.
Luciferi Episcopi Calaritani Ad Florentium Epistola.
S. P. N. Luciferi Episcopi Calaritani De Non Parcendo In Deum Delinquentibus, Ad Constantium Imperatorem, Liber Unus.
S. P. N. Luciferi Episcopi Calaritani, Moriendum Esse Pro Dei Filio, Ad Constantium Imperatorem, Liber Unus.
Athanasii Ad Luciferum Epistolae Duae.
Athanasii Ad Luciferum Epistolae Duae.
Appendix.
De Professione Fidei S. Luciferi Ep. Calaritani.
De Professione Fidei S. Luciferi Ep. Calaritani.
Ex Membranaceo Codice Ms. Bibliothecae Ambrosianae signato I, 101, in parte superiori.
Ex Membranaceo Codice Ms. Bibliothecae Ambrosianae signato I, 101, in parte superiori.
Anno Domini CCCXCVII. Sanctus Pacianus Barcilonensis Episcopus.
Anno Domini CCCXCVII. Sanctus Pacianus Barcilonensis Episcopus.
Prolegomena.
Sancti Paciani Epistolae Tres Ad Sympronianum Novatianum.
Sancti Paciani Epistolae Tres Ad Sympronianum Novatianum.
Epistola I. De Catholico nomine. Pacianus Symproniano fratri salutem.
Epistola II. De Symproniani litteris.
Epistola III. Contra tractatus Novatianorum.
Sancti Paciani Paraenesis, Sive Exhortatorius Libellus, Ad Poenitentiam.
Sancti Paciani Paraenesis, Sive Exhortatorius Libellus, Ad Poenitentiam.
Sancti Paciani Sermo De Baptismo.
Sancti Paciani Sermo De Baptismo.
Anno Domini CCCXCVII. Q. Julius Hilarianus.
Anno Domini CCCXCVII. Q. Julius Hilarianus.
Prolegomena.
Q. Julii Hilariani Chronologia Sive Libellus De Mundi Duratione.
Q. Julii Hilariani Chronologia Sive Libellus De Mundi Duratione.
Quinti Julii Hilariani
Anno Domini CCCXCVIII. S. Siricius Papa.
Anno Domini CCCXCVIII. S. Siricius Papa.
Prolegomena.
Scripta, Et Eorum Editiones, Siricii Papae. Ex Schoenemanno, ubi supra.
S. Siricii Papae Epistolae Et Decreta. (Constant. Epist. Rom. Pont. t. I, col. 623.)
S. Siricii Papae Epistolae Et Decreta. (Constant. Epist. Rom. Pont. t. I, col. 623.)
Epistola I. Siricii Papae Ad Himerium Episcopum Tarraconensem.
Appendix. Ex pervetusto codice Corbeiensi.
Epistola III. Maximi Imperatoris Ad Siricium Papam.
Monitum In Epistolam Sequentem.
Epistola V. B. Siricii Papae Ad Episcopos Africae.
Monitum In Epistolam Sequentem.
Epistola VI, Siricii Papae Ad Diversos Episcopos.
Monitum In Epistolam Sequentem.
Monitum In Epistolam Sequentem.
Epistola IX, Siricii Papae Ad Anysium Thessalonicensem Aliosque Illyrici Episcopos.
Epistola X , Seu Canones Synodi Romanorum Ad Gallos Episcopos.
Addenda.
Epistola Synodica
Decretorum Damaso I Papae Ascriptorum Censura.
Decretorum Damaso I Papae Ascriptorum Censura.
Duo Carmina A Quibusdam Insuper Damaso Papae Ascripta.
Duo Carmina A Quibusdam Insuper Damaso Papae Ascripta.
Epitaphium Sisennii Presbyteri. (Apud Gruter. pag. 1172, n. 9.)
Ad Quemdam Fratrem Corripiendum .
Monitum In Sequens Kalendarium. (Ex Analect. Mabilon. p. 163.)
Monitum In Sequens Kalendarium. (Ex Analect. Mabilon. p. 163.)
Kalendarium Antiquissimum Ecclesiae Carthaginensis.
Kalendarium Antiquissimum Ecclesiae Carthaginensis.
De Sanctitate Siricii Papae Dissertatio.
De Sanctitate Siricii Papae Dissertatio.
Index Analyticus Operum Sancti Damasi.
Index Analyticus Operum Sancti Damasi.
Index Analyticus Operum Luciferi Calaritani.
Index Analyticus Operum Luciferi Calaritani.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Faustinus Et Marcellinus Presbyteri.
Monumenta Vetera Ad Arianorum Doctrinam Pertinentia.
Monitum In Epistolam Sequentem.
I. Epistola sequens Siricio ab aliis adjudicata, ab aliis abjudicata, quibusdam dubia.—Longum esset varias eruditorum de hac epistola sententias, et argumenta quibus suam quisque tuetur, referre. Sed et de his prorsus tacere mihi non licet. Blondellus in Pseudo-Isidoro pag. 550, quaedam de illius veritate dubitandi semina primus, quod sciam, jecit. Fatetur quidem Ferrandum diaconum in Breviatione canonum art. 6, 130, 138 et 174 epistolae hujus meminisse, eumque, utpote qui ad annum Domini 547 vixerit, idoneum esse ad conciliandam illi auctoritatem: duo tamen adversus eam opponit, primum, quod nulla ejus exstet in veteri Romanae ecclesiae 1149C codice memoria; alterum, quod tota propemodum ad verbum descripta sit in epistola Innocentii ad Victricium: tunc haec lectorum judicio permittit. Papebrocius consularem notam addititiam censet. Pascuasius Quesnellus dissertatione 15, in Leonis opera pluribus contendit, et hanc epistolam, et concilium Africanum in quo dicitur lecta, merum esse impostoris figmentum. Scripti utriusque veritatem Emanuel a Schelstrate eccles. Afric. dissert. 3, cap. 12, defendit. Sebastianus le Nain Tillem. tom. X, p. 793, ubi ea quae ipsum moveant proposuit, pro insita sibi modestia, eruditorum judicio cuncta permittit, malens Baluzii exemplo in suspenso ea relinquere, quam quidquam temere definire. Postmodum tamen Steph. Baluzius, ad calcem editionis lib. de Concord. sacerd. et imp. anno 1704 recusae, pag. 1339, adjecta singulari adversus Quesnellum dissertatione de concilio Teleptensi, se hac in re minime dubium aut incertum ostendit, sed epistolae nostrae veritatem acriter tuetur.
1149D II. Asseritur Ferrandi auctoritate.—In hac dissertatione primum conjecturis, quibus Quesnellus Ferrandi opusculum interpolationis suspectum haberi vult, confutatis, affirmare non dubitat, «vix ullam esse veterum Scriptorum lucubrationem adeo sanam, 1150A adeo integram, et in quam minus grassatae sint manus non dicam impostorum, sed imperitorum librariorum,» adeoque «puram esse ab iis maculis quibus illam aspergere conatus est Quesnellus.» Tum his addit, etiam si quaedam in ea Ferrandi collectione menda, quaedam obscura certo probarentur, minime inde consequi, ut quoties occurrit epistolae Siricii mentio, illinc protinus expungenda esset; alioqui de auctoritate omnium ferme veterum Scriptorum actum iri, si semel licentia ista invalescat. Subinde vero Quesnellum indiligentiae in eo maxime arguit, quod sub finem cap. 1, de Chiffletio ait, «Codicem Trecensem commemorat, qui Zellensem synodum appellat eamdem, quam alii Telensem: sed unicus est adversus innumeros.» Non enim praeter Trecense, innumera sunt Breviationis Ferrandi exemplaria, sed unicum Corbeiense. Hujus autem codicis aetas, siquidem mille ac centum annos superat, edito Ferrandi operi non mediocrem praestat auctoritatem. Cum igitur, Quesnello ipso cap. 2, n. 1, fatente, 1150B «de Telensis seu Zellensis concilii epistolaeque ei annexae sinceritate secure pronuntiari posset, si de ipsius Breviationis integritate constaret;» et concilium illud et epistolam in eo lectam sincera esse merito pronuntiat Baluzius, ubi Ferrandi Breviationem ab omni depravationis suspicione vindicavit.
III. Teleptensi in concilio fuisse recitatam.— Alterum Quesnelli adversus epistolae hujus veritatem argumentum repetitur ex concilii, cui illa annexa est, nomine. «Constat enim,» inquit cap. 3, « ubique Telense scribi, nec librariorum errore ita scriptum. Liquet porro unicam esse Telensem civitatem, quae in proconsulari jacet provincia: Donatianum autem, Teleptensem in Bizacena episcopum, synodum in proconsulari habuisse, somnium est impostoris, cui nec disciplinae ecclesiasticae nec Africanarum regionum notitiae satis adfuit, ut scite fraudem texeret.» Hic mirari satis nequimus quantum cuique 1150C imponat praeconceptae vis opinionis. Ut enim mittamus veterem codicem Vaticanum, in quo praedictum concilium Thelescense, duos Regios, quorum in uno Telenense, in altero Telinense nuncupatur; in ipso Thuano, nunc Colbertino not. 932 quem Quesnellus penes se habuit, quemque passim in suo Codice laudat, legere est in generali indice cap. 62: «Constituta Theleptensis concilii, id est in Africa, juxta decretalem Siricii papae;» ac deinde in ipsius fronte concilii, «Incipit concilium Teleptense super Tractatoria sancti Cyricii papae urbis Romae per Africam . . . congregato concilio in ecclesia Apostolorum plebis Teleptensis.» Virum oculatum quo pacto fugere potuit trina illa Teleptensis vocabuli repetitio? an ista loca consulere omisit? Si autem vel codicem, qui penes ipsum erat, legere neglexit; quae fides habenda pronuntianti, «Constat ubique Telense scribi, nec librariorum errore ita scriptum?» Praeterea in altero ms. Colbertino not. 3368 duplex habetur ejusdem concilii exemplum: et in primo quidem Telense, in 1150D altero autem Telenense nuncupatur, addito ad calcem, Expliciunt canones Thelenses. Donatianus vero in primo exemplo Teleptinensis, et in altero Telensis civitatis episcopus appellatur. Cum igitur Donatianum Teleptinensis seu Teleptensis ecclesiae episcopum, 1151A ac Bizacenae provinciae primatem anno 417 fuisse in confesso sit, quod et illius subscriptio in concilio Milevitano II ann. 416 habito probat, ac nihilominus Telensis civitatis episcopus manifesto librariorum lapsu scribatur; cur non item librariorum lapsu factum credamus, ut concilium, quod nonnullis in mss. Teleptense legimus, in aliis Telense scriberetur? Idem vero concilium a Ferrando Zellense, quia re ipsa Zellae habitum sit, ab aliis autem Teleptense, quia ad Teleptensem dioecesim Zella pertineat, nuncupatum Baluzius opinatur «eo modo, quo Loaisa concilium Tarraconense vocavit illud, quod temporibus Sisebuti regis habitum fuit apud Egaram in provincia Tarraconensi; Sirmondus vero Magalonense illud, quod convenit apud Juncarias in territorio Magalonensi.»
IV. Alterius epistolae Innocentii cum ea consensionem nihil ejus veritati officere.—Item objectum aliud, ex summa epistolae Siricii cum altera Innocentii ad Victricium consensione petitum, hac diluit Hincmari 1151B Remensis to. II, p. 461, observatione: «Hic est enim mos apostolicae sedis pontificibus, ut verba decessorum suorum quasi propria in suis ponant epistolis.» Quam quidem observationem Hincmarus Laudunensis ibid., pag. 624 et 631, verissimam esse confirmat. Quamquam non aliunde forsitan nitatur haec illorum observatio, nisi quod in epistolis ab Isidoro confictis eadem frequenter repetita deprehendantur. Saltem illud certum, quod adjungit Baluzius, ipsum Innocentium in epistola ad Exsuperium cap. 1 propria verba epistolae suae ad Victricium cap. 9 exscribere. Ex quo minus mirum videri debet, si et decessoris scripta, quae cum illius sede quodam modo propria ipsi evaserant, pariter exscribat. Immo mihi utramque epistolam conferenti persuasum est, Innocentii epistolam ex epistola Siricii, non hanc ex illa expressam esse. Idemque iis persuasum iri confido, qui quae in epistola Siricii explicatione egeant, in Innocentii epistola ut plurimum 1151C suppleri animadverterint; adeo ut Siricius verborum suorum auctor, Innocentius Siricii interpres plane appareat. Veri enim simile non est eum qui ex Innocentii verbis epistolam componere, et Siricio affingere voluisset, quaedam illius verba, quae ad perspicuitatem sententiae videntur necessaria, fuisse omissurum. Ex his autem locis nonnulla nunc essent indicanda, nisi hoc notis commodius servaretur. Ad Innocentium quod attinet, plures a Siricio jam praescriptas regulas epistolae suae inserendo convenienter Victricio satisfecit, nihil ab ipso novum postulanti, sed regularum librum, quo «qualis servetur in urbis Romae ecclesiis disciplina» edoceretur, expetenti.
V. Rejicitur quae fingitur ejus supponendae causa.— Neque hic locus ullus est viri clarissimi suspicioni, qua censet aliquem Romanae amplitudinis auctoritatisque praepostere studiosum, cum videret Romanorum pontificum Zosimi, Bonifacii et Coelestini 1151D male cessisse operam, quam pro jure appellationum ad Apostolicam sedem in Africanas provincias invehendo posuerant, in animum induxisse suum, ut has Siricio litteras supponeret, celebremque fingeret Africae synodum eas recipientem, quo infausti exitus memoria oblitteraretur. Sane hujusmodi suspiciones ea levantur atque removentur facilitate, qua et injiciuntur. Immo ab hujus generis figmentis tum quisque Romani nominis studiosus deterreri debuisset, cum recens probasset Afrorum in iis excutiendis, quae sibi conciliorum nomine obtrudebantur, diligentiam. Quis etiam tam hebes erat, ut rei tot gestis consignatae, atque ipsius Africanae ecclesiae canonum Codici insertae memoriam oblitterari posse speraret? Sed et si cui tantum fuisset Romanae amplitudinis studium, ut hujus rei gratia nec falsa scripta comminisci vereretur, is dubio procul sedis illius jus apertioribus ac magnificentioribus verbis, quam quibus Siricius num. 2 utitur, explicuisset.
1152A VI. Siricium verbis monendi et rogandi ad ea quae praecepta essent persuadenda non absurde usum esse.— At, inquit laudatus vir cap. 5, n. 7, «manifestam faciunt impostoris malitiam vel inscitiam verba haec capitis 9, «Suademus ut sacerdotes et levitae cum uxoribus suis non coeant;» necnon ista, «Hortor, moneo, rogo, etc.» In his tamen verbis nil simile nobis apparere ultro fatemur. Neque enim sic ea dici, ut obtendit vir eruditus, intelligimus, «quasi lege continentiae non tenerentur sacerdotes et levitae;» sed ut ad eam legem servandam qua tenebantur, hortando, monendo, rogando, suadendo inducerentur. An ad ea tantum, quae ex animi libera voluntate pendent, ac nulla praecepti necessitate exiguntur, est hortandi, monendi, rogandi et suadendi locus? Ipse Siricius, ab ipso epistolae suae prooemio ea ad quae subinde hortatur, non mera consilia esse indicat, sed praecepta, et ea quidem, quibus eo magis quisque teneatur, quod non nova, sed vetera constituta sint. Quocirca iisdem expositis 1152B subjicit: «Si quis sane inflatus mente carnis suae ab hac canonis ratione voluerit evagari, sciat se a nostra communione seclusum, et gehennae poenas habiturum.» Nemo certe ullum, ob consilia neglecta, aut a communione sua secludendum esse, aut gehennae poenis obnoxium fore censuerit. Ad haec, uti jam Baluzius observavit, Innocentius epist. 3, ad Exsuperium, n. 3; Siricii de continentiae lege verba laudans, ea «beatae recordationis viri Siricii monita,» non praecepta, nuncupat. Ipse quoque Siricius in epistola 4, n. 5, id, quod velut «contra apostolica praecepta,» factum vehementer improbat, ne deinceps fiat, verbo admonendi prohibet in hunc modum, «Quod ne fiat ultra admoneo.» Et epist. 10, n. 6: «Hominibus coinquinatis et infidelibus . . . . mysterium Dei credere non oportere, veneratione religionis ipsa suadente, moneo.»
VII. Afrorum erga sedem apostolicam observantia. —Jam praemiserat Quesnellus cap. 3, n. 3: «Certum 1152C est per eam aetatem, Africanos suarum ecclesiarum administrationem ex propriarum synodorum canonibus gessisse, nec leges ecclesiasticae disciplinae a transmarinis regionibus sibi imponi passos esse.» Verum id, quod pro certo ponit, cum iis quae sub Siricii successoribus Anastasio, Innocentio et Bonifacio gesta sunt, componere prorsus non valeat, si hinc Siricii litterae, quod Africano in concilio dicantur lectae, rejiciendae sint. Nunc enim Africani, ut et Baluzius annotavit (Cod. can. Eccl. Afr. c. 36) , litteras scribendas et legatum mittendum decernunt ad Anastasium apostolicae sedis episcopum et Venerium sacerdotem Mediolanensem, eos oraturum; ut decretum temperent, quod tum observari Africanarum Ecclesiarum status non permittebat. Modo Anastasii ejusdem litteris in concilio suo recitatis, gratias agunt Deo, «quod illi optimo ac sancto autistiti suo tam piam curam pro membris Christi, quamvis in diversitate terrarum, sed in una compage 1152D constitutis, inspirare dignatus est (Ibid. c. 65.) » Ipsi etiam ad eumdem papam mittunt rursum litteras, quibus quae de Donatistis recipiendis decreverint, reverenter exponunt. Subinde et Innocentii litteris, quibus cavebatur «ut episcopi ad transmarina pergere facile non deberent (Ibid. c. 94) ,» sibi pariter praelectis, hoc ipsum sententiis suis confirmarunt. Demum edito Scripturarum canone sanciunt, «ut hoc etiam fratri et consacerdoti nostro Bonifacio vel aliis earum partium episcopis pro confirmando isto canone innoteseat (Ibid. c. 24) .» Immo ipsummet Siricium ac Simplicianum de infantibus apud Donatistas baptizatis, an ex eis sacri altaris ministros promovere liceat, consulendos duxerunt (Ibid. c. 47) . Cum igitur erga sedem apostolicam sic affecti essent Afri, eos anno 418 utiles ac sanis statutis refertas Siricii litteras in concilio suo recitari praecepisse quis stupeat? Sed neque leges litteris illis proprie imponebantur, utpote quibus non 1153A nova edebantur praecepta, sed vetera firmabantur.
VIII. Epistolam sequentem ad Italos et propter Italos scriptam esse.—Pari facilitate diluuntur caetera, quae adversus epistolae sequentis veritatem objiciuntur. Hujus rei causa observasse maxime juverit, epistolam illam non propter Afros, sed propter eos qui ad Romanum concilium vocati venire non potuerant fuisse scriptam, ac postmodum missam esse ad Afros eo fere modo, quo Damasi epistolam 3 propter episcopos Illyrici scriptam, subinde ad orientales missam, ipsisque inscriptam vidimus. Quemadmodum autem in epistolae hujus exemplo, quod Orientalibus traditum est, retenta sunt quae solis Illyrici episcopis dici conveniebat, cujusmodi est illud num. 2: «Unde advertit sinceritas vestra . . . . hac fide nobiscum Orientales, qui se catholicos recognoscunt, Occidentalesque gloriari»: ita nec in exemplo Siricii, quod Italis scriptum, sed Afris transmissum, et ab eis in concilio suo recitatum est, mutata sunt quae de solis Italis dicta fuerant. Hinc illud, «propter eos maxime, qui 1153B in praesenti, aut valetudine aut fessae aetatis causa, adesse minime potuerant,» quod Quesnellus de Afris interpretans omnino absurdum judicat, Italis, de quibus unis dicitur, aptissime congruere deprehenditur. Ex eadem observatione pendet primi capituli seu decreti intelligentia, circa quam memoratus vir frustra laboravit. Istud sane si observasset, procul abfuisset ut cap. 4 diceret, «primum νοθείας argumentum ex hujus primi decreti insulsitate repeti,» utpote «quod quovis modo legeris, nec ad usum loquendi, nec ad grammaticae leges, nec ad Africanam disciplinam et consuetudinem possis accommodare;» sed hoc ultro fassus esset adeo apte ad consuetudinem ac disciplinam Africanam accommodari, ut vel hinc de totius epistolae atque Teleptensis concilii veritate dubitare jam desineret.
IX. Tantum ad nos pervenit beneficio exempli quod Afris transmissum est.—Observandum est deinde, non aliunde ad nos epistolam istam, nisi gestorum 1153C Teleptensis synodi beneficio pervenisse. Eam qualis in hoc concilio recitata est, exhibent diversae, eaeque perantiquae conciliorum ac pontificiarum epistolarum collectiones, quarum quatuor in bibliotheca Colbertina, duae in Regia, una in nostra Germanensi, et aliae alibi asservantur. Sed nec ab eo abest codice, quem Codicis canonum ecclesiae Romanae nomine Quesnellus donavit. In eo quidem postremum obtinet locum; unde ille postmodum eam additam conjectat. Sed si semel admittatur illa ratio, pariter additi censendi erunt Constantinopolitani, Laodiceni, Antiochenique canones, qui proxime antecedunt; idemque de Damasi ad Paulinum epistola, quae in eo codice dumtaxat cap. 55, post epistolas Simplicii, Felicis, Gelasii, etc., collocatur, judicium erit. Ex gestis autem Teleptensis concilii qui primum hanc transcripsit epistolam, id unum curavit, ut unde illam acceperit, non lateret. Neque vitio ei vertendum, quod caetera praetermiserit ejusdem concilii gesta: sicut nec nos culpaverit quisquam, quod 1153D Romanorum pontificum epistolas diversis in conciliis recitatas, relictis synodalibus gestis, hic exhibeamus. Quemadmodum enim instituti nostri non est, ita nec fuit eorum qui antiquos canones et apostolicae sedis decreta collegerunt, collectioni suae gesta synodalia adjungere. Unde ex eo, quod e synodis illis tantum epistolam exscripserint ibi recitatam, consequens non est ut nihil aliud in iis gestum fuerit; neque illud Quesnello colligendum fuit, «quod nullum majoris momenti negotium in illa synodo (Teleptensi) tractandum erat, quam lectio epistolae vel epistolarum Siricii.» Ipsa praefatio, quae antiquis in libris huic Siricii epistolae praemittitur, indicat hujus papae litteras nonnisi ex occasione, et postquam absoluta essent negotia, propter quae convenerat synodus, concilio ipso approbante fuisse recitatas. Eam hic Colbertino ex codice descriptam, aliorum exemplarium varietatibus 1154A ad marginem annotatis, omnium oculis subjicere operae pretium duxi. Sic porro in praedicto codice habetur:
X. «Incipit concilium Teleptense super Tractoria (Corb. ms. Telesim per tractatus) sancti Ciryci papae urbis Romae per Africam. Post consulatum gloriosissimi Honorii XI et Constantii II, VI kalendas Martias congregato concilio ((in ecclesia Apostolorum)) plebis Teleptensis (Idem ms. concilio plebis Telensis, omissis intermediis) , beatus pater primae sedis episcopus Donatianus civitatis Teleptensis cum resedisset, consedentibus secum Januario, Felice, Secundo, Cyrio, Secundiano, Geta (Idem ms. Zeta) , Eunomio, Maximiano, Donato, Cresconio, Jocundo, Soprato (Alter Colb. Sopatro) , Restituto, Juliano, Maximino, Romano, Teriolo, Nilico, Maximo, Donatiano, Basilio, Papiniano, Januario, Porfyrio, item Porfyrio, Donato, Juliano, Tuto, Fortunio (Duo mss. Fortino, Quantiano) , Quintiano, Capione et caeteris episcopis; necnon etiam Vincentio, Fortunatiano legatis 1154B provinciae Proconsularis ad Bizacenum concilium directis, et reliqua» (quae scilicet in synodo gesta fuerant, et quae consulto praetermittit antiquarius, ut ad Syricii litteras veniat), «Vincentius et Fortunatianus dixerunt: Etiam cum Thusdrum (Corb. ms. Thosdrum, alter Colb. Thiodrum) fuissemus, sicut mecum recolit memorialis auditio vestra, et epistolas sanctae memoriae Syricii sedis apostolicae episcopi dederamus recitandas, ex quibus cum unam relegeret sanctimonium fratris nostri episcopi Latonii, utrasque nos nunc referre suggestio indicat: has recitari donate. Episcopi dixerunt: Recitentur epistolae venerabilis memoriae sancti (Duo mss. sanctae) Syricii, ut noverimus quid earum textus contineat. Cumque traderentur, Privatus notarius dixit: Exemplar tractatoriae (Quidam mss. Exemplum tractoriae, seu tracturiae) episcopi urbis Romae. Dilectissimis fratribus, etc.» Hic forte quod dicitur consilium Teleptae «in Ecclesia Apostolorum» celebratum, si 1154C quis fictum esse suspicetur ad imitationem verborum Siricii, «qui ad reliquias B. Petri» convenisse se praefatur; eo iniquior videbitur illa suspicio, quod in quavis orbis parte dicatas Apostolis Ecclesias haberi insolens non est.
XI. Teleptense concilium suppositionis suspectum immerito dici.—His probe consideratis, judicet quisque merisne conjecturis ut supposititium rejicere liceat concilium Africanum in pervetustis exemplaribus, ac nominatim Corbeiensi, quod medio saeculo VI recentius non est, asservatum, et Ferrandi diaconi Afri, qui eodem saeculo VI ineunte florebat, auctoritate fultum; concilium, inquam, in quo notantur dies et consules quibus habitum est, locus in quo celebratum, episcopus qui ei praefuit, et caeteri episcopi qui eidem interfuerunt: tametsi tot in notis nihil deprehendatur, quod non consentiat aut repugnet historicae veritati. Certe Donatianum anno 411 Teleptensis Ecclesiae episcopum exstitisse ex Collatione Carthaginensi habemus. Eumdem saltem ab anno 416 1154D Bizacenae provinciae primatem fuisse testis est illius concilio Milevitano II subnexa subscriptio, idque diserte firmat canonum Eccles. Afric. Codex c. 127. Eum quoque ad annum 418, quo Teleptense concilium consignatur, superstitem fuisse fidem facit generalis Africae synodus, prout apud Lab. to. II, pag. 1578, legitur, kalendis Maiis ejusdem anni 418 habita. Nec repugnat, provincialem synodum aliquanto ante generalem vel propriorum negotiorum causa, vel ut res ad generalem deferendas praeparet, celebrari. Praeterea Vincentium et Fortunatianum, qui Teleptae interloquuntur ut Proconsularis provinciae legati, alias etiam eodem munere functos esse tum ex Milevitano II concilio c. 27, tum ex Codice can. Afric. Eccl. cap. 97 et 127 discimus.
XII. Tractoriae nomine quid intelligatur.— Tracturiae seu tractoriae, vel tractatoriae vocabulum, quo donatur haec epistola, et in quo exprimendo eadem 1155A apud Augustinum est veterum codicum varietas, ad ecclesiasticum usum a jure civili translatum fuit. In Codice Theod. lib. VIII, specialis est titulus 6, de tractoriis et stativis, ubi tractoria id est quod epistola, qua castrensibus muniis absoluti domum dimittebantur, ut etiam liquet ex lib. VII, tit. 18, leg. 11. Alias diploma sonat, quo publicae vel annonae vel evectionis accipiendae fit potestas. Eo Afri ad ecclesiasticas litteras enuntiandas uti solent. Hac voce apud Augustinum epist. 43, n. 8 et 9, indicatur epistola, qua episcopi ad synodum vocabantur: at Serm. 2 in Psal. 36, n. 19 et 20, epistola synodica Maximianistarum per universam Africam missa tum ab ipso Augustino tum a Maximianistis Tractatoria seu Tractoria nuncupatur. Eadem voce Augustinus epist. 43, n. 8, litteras intelligit per totum orbem terrarum missas super eorum nomine qui vel fuerint convicti, vel de objectis criminibus respondere pertinaciter noluerint. Eodem intellectu Marius Mercator in Commonit. Tractoriam appellat Zosimi epistolam de 1155B Pelagii et Coelestii damnatione omnibus ecclesiis inscriptam.