Pro Sancto Athanasio Liber Secundus.

0881C Audes ad Deo dicatos tendere, Constanti, manus, ad eos vexandos, quorum felicitatem declarat apostolus dicens: Scimus autem quoniam diligentibus Dominum omnia procedunt in bonum, his qui secundum propositum vocati sunt, quos praesciit et praedestinavit conformes fieri imagini Filii ejus (Rom. VIII, 28) . Procedunt quidem nobis in bonum tuae persecutiones. Sed adverte per Jeremiam quae vobis persecutoribus promittat Deus dicens: Sanctus Israel Domino, initium generationum ejus: omnes qui edunt eum, poenitebunt. Mala inducam super eos, dicit Dominus (Jer. II, 3) . Venient super te mala quae tibi promittit Deus, Constanti, nisi temet correxeris, sicut venerunt super illum populum carnalem comblasphemum tuum, ad quem dicitur: Tu malignatus es ut 0881D coinquinares vias tuas, et in manibus tuis inventus est sanguis animarum innocentium (Ibid. 33) . Eris in aeternum inter Dei inimicos, nisi audieris audiens ejus sanctam dicentis admonitionem: Si emendantes emendabitis vias vestras, et cogitationes vestras, et facientes feceritis judicium inter virum et proximum 0882C ejus, et proselytum, et pauperem, et viduam non potentabitis , sanguinem innocentis non effuderitis in hoc loco, et post alienos Deos non abibitis (Ib. VII, 5) . Emendabis vias tuas, si jam desinas persequi Dei servos, si te Christianum fueris confessus, et esse Arianum negaveris, si Filium Dei, verum Dei Filium credideris, si anathema feceris dicentes: Erat quando non erat, et factus est ex nihilo: mutabis vias tuas, si poenitueris pro homicidiis, proque sacrilegio tuo; alioquin eris , ut nunc es, ex illis, in quorum exprobrationem dicitur a Deo: Numquid spelunca latronum est domus mea, in qua vocatum est nomen meum (Ibid. 11) ? Quos vis esse Dei domum, vosne Arianos, an nos Christianos? Si enim vestra maligna congregatio est domus Dei, ergo latronum congregatio 0882D est domus Dei. Vos etenim fundendo sanguinem Dei servorum, ut tunc fundebant Judaei, inspicimini esse latrones. Ex fructibus tuis, Imperator Constanti, non esse Christianus, sed plane manceps latronum cognosceris. Praecipis denique innocentes interimi, habitans scilicet non in ecclesia Domini, sed in spelunca 0883A latronum: non desinis interficere eos, quos videas interfici paratos pro unici Dei Filii claritate, pro aeterna illius majestate. Noluimus ad falsas suggestiones tuas, dare contra virum justum sententiam, ne et nos percuteret tecum et cum Judaeis ista Domini increpatio: Extendit linguam suam sicut arcum in falso, et fides non invaluit super terram, quia de malis mala exierunt, et me nescierunt (Ibid. IX, 3) . Tu, qui falsorum es criminum concinnator pariter et amator, tu Dominum nesciens, nisi te correxeris, ut es, unus eris ex illis, de quibus scriptum legisti: Veritatem non loquuntur, didicit lingua eorum loqui mendacium: reverti noluerunt, et non obreliquerunt usuram super usuram, dolum super dolum: noluerunt me nosse, dicit Dominus. Propter haec, hoc 0883B dicit Dominus: Ecce ego comburo eos, et probabo eos, quia sic faciam a facie malignitatis filiae populi mei. Sagitta vulnerans lingua eorum, maligna verba oris eorum: proximo suo loquitur pacifica, et in semetipsum detinet inimicitiam. Numquid in his visitabo, dicit Dominus, aut in gentem talem non vindicabit anima mea (Ibid. 5) ? Eripe te, Constanti, a fovea Arianae dementiae, ne des aeternas poenas cum consacrilegis tuis. Noli gloriari tibi de caduca tua dignitate: considera te mortalem, quia aliter non possis consequi immortalitatem, nisi Deum agnoveris, et ejus feceris voluntatem; sicut scriptum est: Haec dicit Dominus: Non glorietur sapiens in sua sapientia , et non glorietur fortis in fortitudine sua, nec glorietur dives in divitiis suis, sed in hoc glorietur qui gloriatur, inquirere 0883C me et intelligere, et scire in Deum gloriari, quia ego sum Dominus qui facio misericordiam, et judicium, et justitiam super terram; quia in his est voluntas mea, dicit Dominus (Ibid. 23) . Cum igitur videas in his esse voluntatem Domini, quomodo haec quae amare se dicit Dominus, perosa habere dignaris? In hoc, inquit, glorietur, qui gloriatur, inquirere me et intelligere, et scire in Deum gloriari (Ibid. 24) . Quomodo poteris te dicere nunc in Deum gloriari? Quomodo poteris requirere te illum astruere, cum sis provocans omnes cultores ejus majestatis ad deserendam fidem apostolorum, ad blasphemiam dogmatis vestri suscipiendam? In hoc glorietur, qui gloriatur, inquirere 0884A me et intelligere, et scire in Deum gloriari, quia ego sum Dominus qui facio misericordiam, et judicium, et justitiam super terram, quia in his est voluntas mea, dicit Dominus (Ibid.) . Cum itaque judicium vis injustum a Dei proferri sacerdotibus, cum sis fusor innocentium sanguinis, non es ejus servus, qui haec ore loqui dignatus sit prophetae, sed plane es illius famulus qui repleverit cor Cain, ut justum puerum primum cultorem interficeret Domini. Hinc est quod cum sis tanta in sublimitate positus, unus tamen ex his esse inveniaris, de quibus Dominum locutum in evangelio legisti: Vos de diabolo patre nati estis, et concupiscentiam patris vestri facere vultis: ille enim homicida fuit ab initio, et in veritate non stetit (Jo. VIII, 44) . Es mendax et homicida: mendax, qui crimina falsa 0884B obieceris Dei servo Athanasio; mendax, quia haereticam fidem dicas catholicam, et catholicam dicas haereticam; homicida, quia et sanguinem persequeris Athanasii, et jam interfeceris certum numerum Dei cultorum. Non stetisti sine dubio in veritate, quia sis haec gerens, sed es totus in mendacio constitutus, quia et mendax sit pater tuus, qui te cogit ad unicum negandum Dei Filium, qui te impellit ad ejus servorum effundendum cruorem. Noluimus damnare absentem, noluimus innocentum ferre sententiam, noluimus haeresim suscipere tuam, ne facti tibi similes mereremur audire, quae audiunt coerratici tui Judaei, in quorum opprobrium colligimus per Jeremiam dictum: Omnes gentes sine circumcisione sunt , et omnis domus Israel sine circumcisione 0884C sunt cordis (Jer. IX, 26) . Es atque eris, nisi te nobis tradideris, inter illos, quos contra clamat Spiritus sanctus ex persona nostri populi ad Deum dicens: Scio, Domine, quoniam non sunt hominis viae ejus, neque vir ibit et corriget cogitationem suam: doce nos Domine, sed in judicio, et non in ira, ne paucos nos facias: effunde iram tuam super gentes, quae nesciunt te, et super regna quae nomen tuum non invocaverunt, quia comederunt Jacob, et consumpserunt illum, et pascua ejus exterminaverunt (Ib. X, 23) . Conspicis te unum esse ex illis, contra quos dicit Dei spiritus ex persona populi nostri. Respicis, nisi te converteris, quod ira Domini in te alienigenam, 0885A in te regem; quia non solum non invocaveris nomen Domini, sed adhuc fueris persecutus, sit ventura. Nam et cum dicit: Quia comederunt Jacob, et consumpserunt eum, et pascua ejus desolaverunt (Ibid. 25) ; quis reperiri potest esse inter contyrannos tuos, princeps hujus pascuae exterminator, nisi tu quidem, qui nec laniando Dei destiteris servos, nec blasphemias tuas toto in regno seminans tuo? Exterminare etenim te populi Dei pascuam conatum non poterit dubitari, quando ejus pastores tuleris, de quibus, sicut saepe diximus, per Jeremiam dixerit Deus: Et dabo vobis pastores secundum cor meum, et pascent vos pascentes cum disciplina (Ib. III, 15) ; et statueris haereticos, aliis vero catholicis imponi feceris modum, ut si in votis gererent in suis considere 0885B sedibus, non auderent fidem praedicare apostolicam, non tentarent , te haeresis Arianae defensore degenti in corpore, evangelicam traditionem populis insinuare. Haec est causa, quae te probat pascuam Dei populi exterminare tentasse. Omnis etenim sagina animarum christianarum non est nisi credere, quomodo et crediderint patriarchae, prophetae, apostoli ac martyres, deinde omnem facere justitiam. Tu contra cum et fidem tollere volueris de cordibus populorum Dei, et perfidiam tuam inserere, cum justitia Dei vis in ecclesia fieri ut absens et innocens damnetur a justitiae sectatoribus, et per sacerdotes puniatur consacerdos eorum catholicus ad tuam haeretici suggestionem; quomodo videri poteris non esse exterminator pascuae dominici gregis, 0885C quando nostra pascua non sit nisi coelestis doctrina? Si vis, inquit Dominus, ad vitam venire, serva mandata (Matth. XIX, 17) ; et iterum: Si feceritis quae mando vobis, jam non dico vos servos, sed amicos (Jo. XV, 14) . Cum haec ita sint, debes tu ad te purgandum dare praecepta dominica, quae jusserint innocentem catholicum episcopum, te haeretico interea imperatore accusante, debere interfici a consacerdotibus suis. Fortassis etenim tentabis isto in loco dicere, non te pascuam dominici gregis exterminare conatum. Si nullum Domini praeceptum illiusmodi quale prolatum est a te poteris prolerre, superest ut 0886A cordis illi tui oculi blasphemia caecati Arii patefacti per Dei servos hanc increpationem videant omnia te fecisse quae tibi objecimus. Negare non poteris, talem te praebere circa nos, qualem se praebuerit Herodes ille, cui et in carnificinae rabie, et in sacrilegio, et in regali dignitate esse inveniris collega, circa illos quos in evangelio legimus propter Deum Dei Filium interfectos parvulos. Invenisti utique scriptam crudelitatem Herodis, quam nunc tu dignaris exhibere, apud Matthaeum evangelistam: Tunc Herodes cum videret quia delusus est a Magis, iratus est vehementer, et misit occidere omnes infantes in Bethlehem, et in omnibus finibus ejus a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisierat a Magis (Matth. II, 16) . Minime adhuc fortassis conspicis sic te injuste 0886B contra nos Dei cultores motum, ut contra illos parvulos fuerit motus Herodes. Cur nobis dignaris esse infestus? nempe quia fateamur nos Christianos, qui non damnaverimus justum falsis a te praegravatum criminibus. Quibus rebus quisnam sis, ex beati Baptistae Joannis responsis poteris perpendere, et temet reconciliare Deo per poenitentiam: Progenies viperarum, quis demonstravit vobis fugere ab ira superventura? Facite ergo dignum poenitentiae fructum, et nolite praeferre vos, dicentes: Patrem habemus Abraham. Dico enim vobis, quod potens sit Deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahae. Jam enim ad radices arborum posita est securis. Omnis enim arbor quae non facit fructum bonum, exciditur, et in ignem mittitur (Ib. III, 7) . Quid sentis ad haec? debuimus 0886C damnare innocentem, debuimus dare contra absentem inauditum sententiam? et quomodo cum hoc fecissemus, potueramus reperiri Christiani? Cum illos quo possint esse Christiani, hortatus fuerit beatissimus Joannes, ut dignum fructum fecissent poenitentiae; illi, qui nec dum comprehenderant viam justitiae, comprehendere cogebantur; nos, qui jam tenemus, urgebamur atque urgemur a te illud occupare iter iniquitatis, in quo positi noscantur Judaei. Quid igitur nobis posset accidere, si vipereis tuis depasti fuissemus consiliis? nisi ut ex Christianis fuissemus viperae progenies effecti. Cur haec fieri mandasti, nisi quia conserpentes 0887A nos tuos effici cupiveris tu? qui cum scias dixisse Dominum in evangelio: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quia ipsi saturabuntur. Beati misericordes, quia ipsi misericordiam consequentur (Ib. V, 6) ; et tamen dixeris, necandum innocentem. Quomodo etenim beatus potero esse, si damnavero virum justum, si rejiciens sitim justitiae concepero ardorem injustitiae? Quomodo propter fructus justitiae saturabor a Deo, cum opus hoc injustum faciat me Cain fratricidam? Quomodo iterum potero inter misericordes fructibus misericordiae locupletatis regnum consequi coeleste? cum, si interfecero juxta desideria tua Dei servum, inveniar non misericors, sed crudelis atque sceleratus, quippe homicida; cum, si cum ego immisericors fuerim circa fratrem meum, 0887B sic sit et circa me futurus ille misericordiae amator, ille justitiae exactor, qui dicit: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quia ipsi saturabuntur. Beati misericordes, quia ipsi misericordiam consequentur (Ibid.) . Quicumque, dicit Dominus, solverit unum ex mandatis his minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno coelorum (Ibid. 19) ; et dicis, Constanti, ut quicumque non fuderit sanguinem innocentis, non potest regnum consequi coelorum? Dic, sanctissime, in quo abundare poterit Christianorum justitia, plus quam scribarum et pharisaeorum, si eum, quem tu, quod se Christianum dicat, quod nolit fieri Arianus, persequeris, interfecerimus? in quo essemus potiores scribis et pharisaeis, si exstitissemus tecum negatores unici Dei Filii, si, ut illi 0887C repudiant, tecum repudiaremus evangelicam fidem, destruxissemusque apostolicam traditionem? Ne dixisse memineras Dominum: Audistis quia dictum est antiquis : Non occides; quicumque autem occiderit, reus erit judicio . Ego autem dico vobis quod omnis qui irascitur fratri suo sine causa, reus erit judicio (Ibid. 21) ; ut haec fieri imperares? Si iratus fuero sine causa fratri meo, si dixero ei, Fatue, reum me dicit futurum unicus Dei Filius in gehennam; et , imperator Constanti, si fudero cruorem innocentis, dicis, requiem aeternam possessurum: nec retinere potuisti, quando meditabaris interfici oportuisse Athanasium, sub quali conditione munera jusserit offerri Dominus? Si igitur offers munus tuum ad altare, et ibi rememoratus fueris, quod habeas 0887D aliquid cum fratre tuo, pone munus tuum ante altare, et 0888A vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc reversus offer munus tuum (Ibid. 23) . Quid fuerat operatus malorum Athanasius, ut haec transgressus praecepta interfici eum mandares? nempe hoc, quod se Christianum dixerit, aut dicat. Aliud etenim nihil est quod exsecraris, atque es punire cupiens in Athanasio. Non memineras praecepisse Dominum etiam inimicos diligendos, ut eum quem neque in te, neque in Deum scires peccasse, tam acerrime fuisses persecutus? Audistis quia dictum est: Diliges proximum tuum, et odio habebis inimicum tuum. Ego autem dico vobis: Diligite inimicos vestros, et benedicite maledicentes vos, et benefacite eis, qui persequuntur vos, et orate pro eis, qui vos persequuntur, ut sitis filii Patris vestri qui est in coelis, qui solis ortus exhibet super bonos et 0888B malos, et pluit super justos et injustos. Si enim dilexeritis eos qui vos diligunt, quam mercedem habebitis? nonne et publicani ita faciunt? et si salutatis amicos vestros tantum, quid plus facitis? nonne et gentiles idipsum faciunt? Eritis ergo et vos perfecti, sicut et Pater vester, qui est in coelis, perfectus est (Ibid. 43) . Diligendos mandat etiam inimicos Dominus; et tu nos persequeris quod innocentis Domini sacerdotis cruorem non tecum fuderimus. Divina clamat vox dicens: In quo judicio judicaveritis, et de vobis judicabitur, et in qua mensura mensi fueritis, in eadem remittetur vobis (Ib. VII, 2) , et tu dicis: Jugulate quem deliquisse ignoratis. Fontem malorum cum te esse memineris, fuisti tamen ausus de eo, quem sciebas false petitum a vobis, dicere: Reus est mortis. Adeo es excors, 0888C Constanti auguste, ut nec dictum illud Domini cum haec mandares fieri, potueris reminisci: Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem in oculo tuo non vides? aut quomodo dicis fratri tuo: Sine ut ejiciam tibi festucam de oculo tuo, et ecce trabes in oculo tuo est? Hypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis ejicere festucam de oculo fratris tui (Ibid. 3) . Trabem in oculo tuo dicit esse Dominus, et audes dicere Athanasio viro justissimo, Festucam habes in oculo? Ille enim nihil horum commisit, quae ei dignaris objicere: contra tu, quaecumque diximus, es operatus, Damnate, quoties dixisti, innocentem. Quam nos aliam voluisti comprehendere viam, nisi tuam, quam describit Dominus, dicens: Quam lata et spatiosa via, quae 0888D ducit ad interitum, et multi sunt qui intrant per illam 0889A (Ibid. 13) ? Quia itaque sis in hac lata et spatiosa constitutus via, praecepisti damnari innocentem, cupiens profecto cunctis revelari, quod tua late perditio dominetur. Tempore quo venisti ad Italiam, sic te lupum finxeras ovem, tamquam non fuissemus ex operibus tuis te reperturi, tamquam fugisset nos Domini monella dicentis: Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestitu ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces, ex fructibus eorum cognoscetis eos (Ibid. 15) . Numquid non luxerunt illico tristes venenis diaboli in te inseminati amarissimi fructus tui, ut dicere tentasti, damnandum fuisse inauditum? numquid nam non patuerunt confestim insidiae tuae lupi rapacis? Quod enim contra Dei ovile machinam construxisses maximam, 0889B fructibus ergo tuis quomodo non ovis fuisse, sed lupus agnitus es, sic et quomodo sis, nisi tibi consulueris, arbor igni destinata, probant sacra evangelia. Numquid colligunt de spinis uvam , aut de tribulis ficus? sic omnis arbor bona bonos fructus facit, mala autem arbor malos fructus facit. Non potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala bonos fructus facere. Omnis arbor quae non facit fructum bonum excidetur, et in ignem mittetur: ex fructibus enim eorum cognoscetis eos. Non omnis qui mihi dicit, Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum, sed qui facit voluntatem Patris mei (Ibid. 16) . Si voluntatem Patris unici Dei Filii facis, quomodo fit ut ejus Filium neges unigenitum, ut ipsum Patrem dicas non esse verum Patrem, ut fundamenta per 0889C apostolos coneris destruere jacta, ut interficeres atque interficias cultores ejus, ut antistites ipsius de populis pelleres sibi commissis, ut absentem et inauditum damnari juberes, ut haeresim tuam, quae unam blasphemat divinitatem Patris et Filii et Spiritus sancti, in ecclesiam introduceres? Si haec cuncta, ut diximus, placita sunt Deo Patri, poteris intrare in regnum coelorum. Audis enim dicere unicum Filium ejus: Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum, sed qui facit voluntatem Patris mei (Ibid. 21) . Damnari jubes innocentem: non recolis in Exodo dixisse Deum? Si rixaverint duo, et percusserint mulierem in utero habentem, et abortiverit non deformatum, detrimentum 0890A patietur: quodcumque aestimaverit vir mulieris, dabit cum dignitate. Quod si deformatum fuerit, dabit animam pro anima, oculum pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede, combustum pro combusto, vulnus pro vulnere, livorem pro livore (Ex. XXI, 22) . Credo nihil sacrarum te fugere scripturarum: neque enim posses egregia nobis dare mandata, nisi fuisses legis peritus. Legisti utique etiam haec: Omnis qui audit hos sermones meos et facit illos, similem aestimabo illum viro prudenti , qui aedificavit domum suam super petram: descendit pluvia, et venerunt flumina, flaverunt venti, impegerunt in domum illam, et non cecidit: fundata enim erat super petram. Et omnis qui audit sermones meos, nec illos facit, similem aestimabo illum 0890B homini stulto, qui aedificavit domum suam super arenam: descendit pluvia, advenerunt flumina, flaverunt venti, illiserunt domui illi, et cecidit, et facta est ruina ejus magna (Matth. VII, 24) . Quem te horum esse dicis, Constanti, sapientem, an insipientem? Si dixeris sapientem, cur opera tua monstrant te insipientem? cur domus tua invenitur collocata supra arenam? Neque enim poteris supra petram te aedificasse domum tuam dicere, cum omnis sapiens videat fabricam stultitiae tuae, cum omnis Dei servus conspiciat magnam hanc quam praedixit Dominus ruinam salutis tuae. In quo etenim invenitur stare Christianus, nisi in eo quod praeceptis pareat Domini? nisi in eo quod, omnibus si fuerit vexatus pro nomine Dei Filii persecutionibus, tamen duret 0890C immobilis? in quo erit perfectus Christianus, nisi si etiam fuerit interfectus pro eo, quem tu negare dignaris verum esse Filium Dei? Tu contra, cum non in ecclesia sis, sed apud Arianos Dei inimicos, cum Dei unicum Filium negans sis, cum non sis implens ejus mandata clementiae, sed magis destruere coneris, cum sis praevaricator legis, cum desertor sacramenti militiae coelestis, cum persecutor Dei religionis, cum te circa ejus cultores praebeas carnificem, quomodo poteris sapiens vir inveniri similis illi, quem dixerit Dominus supra petram aedificasse domum suam? Sed inquis contra haec: Non sum insipiens, ego novi me sapientem. Si sapiens es, cur ea fecisti atque es faciens, quae soli possunt facere insipientes? 0891A Si es sapiens, cur damnari mandasti inauditum absentem? cur innocentem praecepisti interfici? cur Dei sacerdotes desiderasti hostes Dei fieri? neque enim possint Dei effici amici per hoc factum, cum Dominum scias dixisse apostolis: Si feceritis quod mando vobis, jam non dicam vos servos, sed amicos (Jo. XV, 14) . Si sapiens es, cur damnantem te Athanasium Dei sacerdos audire debeo? Tu eum causas praestare allegationum suarum minime es passus. Si sapiens es, si es Dei cultor, cur nos, quia Christianos esse nos fateamur, persequeris? cur eos, qui se non dixerint esse Christianos, sed fateantur se esse Arianos, vehementer diligis? Si sapiens es, cur ad domum Dei misisti saepe militem armatum? Si prudens es, et Dei te nosti servum, 0891B cur ejus populum armis es persecutus atque persequeris? cur postremo fidem apostolicam atque evangelicam haereticam dicis, et haereticam catholicam pronuntias? Tu te dicis sapientem; sed contra nos cernimus nullum posse, qui haec faciat, esse sapientem. Quis etenim sacrilegus poterit dici prudens, nisi ab imprudentioribus se? Si tu sapiens es, Constanti, quis sit te insipientior, invenire non potero. Tune adhuc tibi videris esse sapiens, qui fueris arbitratus, quod prophetae apostoli ac martyres pro creatura fuerint interfecti? Negare enim non audebis cunctos hos pro unico Dei interfectos Filio. Quomodo poteris dici sapiens, qui non solum descendentibus pluviis, fluminibus inundantibus, flantibus ventis resistere non tentaveris, ne temet, qui domus 0891C esse inveniris, pessum dedissent, sed et ipse in pluvias, flumina, ventosque te verteris ad hoc, ut nos tu turbo atque procella diabolica tecum ad exteriores traheres tenebras? Manifesta autem sunt, dicit Apostolus, opera carnis, quae sunt adulteria, fornicationes, immunditia, impudicitia, luxuria , idololatria, veneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, haereses, invidiae, homicidia, ebrietates, comessationes, et his similia, quae praedico vobis, sicut praedixi, quia qui talia agunt, regnum Dei non consequentur (Gal. V, 19) . Et fuerit in innocentis necem mens tua sapientia vigens? Clamat apostolus quod homicidae non sunt possessuri regnum coelorum, et tu Constantius prudentissimus dicis imperator: Jugulate absentes, mactate inauditos, 0891D interficite innocentes, et vestrum erit Dei regnum. Hinc datur intelligi quam sis sapiens; si denique 0892A ille sis qui domum tuam aedificaveris supra petram: dixisse etenim te negare non poteris: Ego propterea cupio damnare Athanasium, quia desidero placere Deo. Sic utique et nos placere desiderasti Deo, quomodo jam tu placueris, ex quo videlicet Athanasium es dignatus cogitare interimere in nostra omnium conscientia Domini sacerdotum . Sic in primordio Cain Deo placuit, mox ut interficere meditatus est fratrem; quomodo videtur, Constanti, unde sit radix tua, de qua descendisset stirpe. Numquid nam poteris negare post haec, te in illo esse choro quem narrat apostolus Romanis: Et sicut non probaverunt Deum habere in notitiam , tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea quae non conveniunt, repletos omni iniquitate, malitia, impudicitia , cupiditate, 0892B nequitia; plenos invidia, homicidiis, contentione, dolo, malis moribus; susurratores , detrectatores, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, sibi placentes, gloriantes, inventores malorum, parentibus non obsequentes , insipientes, incompositos, sine affectu, sine misericordia, qui cum justitiam Dei cognoverint, non intellexerunt, quoniam qui talia agunt, digni sunt morte. Non solum qui illa faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus ea (Rom. I, 28) . Ecce nimius amor in te subito circa nos ortus quid nobis contulerat, si tibi obtemperare auderemus? mortem hauseramus perpetuam. Item dicit infra: Nulli malum pro malo reddentes, providentes bona non solum coram Deo, sed etiam coram hominibus. Si fieri potest, quod ex vobis ipsis est, cum omnibus hominibus pacem habentes 0892C (Ib. XII, 17) . Sitiens haec calcari salutaria monita es nos hortatus punire innocentem. Quomodo autem bona non solum coram Deo, sed et apud homines providisse inveniebamur, si damnassemus innocentem, qui dedissemus formam ad sanguinem fundendum justorum? quomodo cum omnibus inveniebar hominibus pacem desiderans habere, qui suggestione tua falsa haeretici exitus pacem exstinxissem consacerdotis mei? Dic, Constanti, verum crimen detulisti de Athanasio ad Dei ecclesiam, an falsum? Si verum te detulisse certum habes, proba mihi qui te jam falsi criminis cognovi portitorem. Arbitraris nihil te malorum in conspectu egisse Dei? Quae te compulit ratio fieri testem falsum? cur mendax imperator exstitisti? cur non timuisti ne exemplo 0892D Ananiae et Sapphirae fuisses exstinctus? Loquitur in Actibus apostolorum scriptura dixisse beatum Petrum 0893A ad Ananiam: Ut quid replevit satanas cor tuum mentiri Spiritui sancto, ut subtraheres de pretio praedii? nonne manens tibi manebat, et venditum in tua erat potestate? Quid est quod posuisti in corde tuo rem istam? Non es mentitus hominibus, sed Deo. Audiens autem Ananias hos sermones cecidit, et exspiravit: et factus est timor magnus super omnes qui audiebant. Surgentes autem adolescentes sustulerunt eum, et euntes sepelierunt. Factum est autem intervallum horarum fere trium, et uxor ejus nesciens quod erat factum, intravit; dixitque ad illam Petrus: Dic mihi si tanti praedium vendidisti? Illa vero ait: Tanti. Quid convenit inter vos tentare spiritum Domini? Ecce pedes eorum qui sepelierunt virum tuum in ostio sunt, et efferent te. Et protinus cecidit ante pedes ejus, et exspiravit (Act. V, 3) . Credo legeris haec, 0893B et tamen non timueris concinnare mendacium ante Domini conspectum. Quare istud fecisti, nisi quia sis sapiens? Quid tu tibi futurum existimas, qui sis non solum mendax, sed homicida, non solum homicida, sed et haereticus? Credis tibi impune tanta cessura? credis te evadere posse aeterna supplicia? Ananiae dicitur: Ut quid replevit satanas cor tuum, ut fuisses mentitus Spiritui sancto (Ibid.) ? et dices, Constanti imperator, quia non repleverit satanas cor vestrum Arianorum ut mentiti fuissetis Spiritui sancto manenti in Dei ecclesia? Ecclesiam etenim convenisti dicens: Deliquit in Deum Athanasius; et videbat Spiritus sanctus mendaces animas vestras, sicut vidit et Ananiam ac Sapphiram. Videbat, inquam, 0893C Spiritus sanctus, quando haec fingebatis, quod idcirco talia fuissetis commentati circa Athanasium, quo possetis vestram haeresem introducere in ecclesiam, quo possetis apostolicam destruere traditionem. Ananias et Sapphira, propterea quod agrum suum vendentes fraudaverunt de pretio, quod ausi fuissent non integre loqui ante Dei apostolum, taliter judicari meruerunt. Tu qui non solum crimina falsa Dei servo objecisti, sed et omnem domum Dei fueris persecutus, qui effuderis cruorem cultorum ejus, qui sacerdotes ejus miseris ad metalla et exsilia, et haereticos locis ordinaveris eorum, qui evangelicam fidem dixeris haereticam, et blasphemiam vestram dixeris catholicam, qui introduxeris idololatriam in ecclesiam, qui deserueris Deum Abrahae, 0894A Deum Isaac, Deum Jacob, ac omnium prophetarum, apostolorum, ac martyrum, et idololatriam fueris Arii secutus, existimas, si in hac blasphemia atque crudelitate duraveris, quod non in te maxima sit vindicta futura? Deinde si adversariis Susannae sic est Deus vindictam dare dignatus, in te arbitraris non graviorem processuram? Procedet, mihi crede, si non te mature converteris. Si enim illi, quia Susannae pudicitiam violare fuerant conati, haec quae subjeci meruerunt consequi, quanto magis tu qui ecclesiae es aggressus violare castitatem? Petiverunt illi falso crimine Susannam, et vos totidem petistis non solum Athanasium, sed et cunctos vobis resistentes. Aut unum dare poteris e resistentibus, cui non applicitum fuerit crimen? Sic vos fuistis armati 0894B ad ecclesiae violandam castitatem, sicut illi ad Susannae fuerunt, qui dixerunt: Ostia viridarii clausa sunt, nemo nos videt, in concupiscentia tui sumus; propter hoc consenti nobis, et esto nobiscum: alioquin falsum testimonium dicemus adversum te, quoniam erat tecum juvenis, et propter hoc dimisisti puellas a te (Dan. XIII, 20) . Aut tentabis negare esse dictum? Desiderantes sumus nos Ariani, et vos, Christiani, unum effici corpus: derelinquite fidem quam apud Nicaeam contra nos tenetis conscriptam, acquiescite Arii doctrinae; alioquin quia nos multum possumus, imperium nostrum est, quibus velimus vos modis gravabimus, et omnes tollemini e vestris sedibus. Non poteris haec ita se habere negare, cum Deo perosae meditationes tuae rebus gestis fuerint revelatae. Cur enim 0894C cogebamur, etiamsi non damnaremus Athanasium, tamen communioni misceremur Arianorum, nisi quia tu leno haeresis Arianae cunctos nos cuperes quovis modo fieri consacrilegos tuos? Sed credo adhuc tentas negare, non te idcireo persequi nos, quia noluerimus Christiani fieri Ariani. Quomodo negare poteris, cum sanctissimum Dionysium Mediolanensium Episcopum, qui jam tibi falsa asserenti credens damnaverat Athanasium, quod Arianus esse noluerit, miseris ad exsilium? aut si non est Auxentius, quem loco illius tu temerarius ac pestilens ordinasti, Arianus? Si Auxentius fidem sanctam apud Nicaeam descriptam tenet, poteris nec tu esse Arianus, nec haec omnia sicut assero egisse poteris, et non misisse crimen Athanasio falsum. Fortassis 0895A dicas hinc non esse catholicos, quod Susanna fuerit exaudita, nos vero minime. Quantum apud nostram conscientiam est, tunc nos vindicatos novimus, quando tu serpens publicatus es, quando patuerunt cuncta venena tua, quando omnis machina tua patefacta est: sic etenim nos vindictam desiderabamus de vobis inimicis Dei, ut vos Deus esse haereticos revelaret populo suo. Omnis pene cognovit jam mundus false Athanasium petitum per vos, hujus te esse iniquitatis auctorem; conspectus etenim es, aliud te cupienten implere, aliud protulisse. Ad senes ingemiscens dicit Susanna: Angustiae mihi undique, si enim hoc egero, mors mihi erit. Si autem non fecero, non effugiam manus vestras. Melius est mihi non facienti incidere in manus vestras, quam 0895B peccare in conspectu Domini (Ibid. 22) . Et nos crimina mox ut vidissemus imposita a vobis, exstincturi eramus fratres nostros, quoniam essemus ut estis vos tenebrae. Quis Christianus non dicat, melius esse sibi interfici a te praecursore antichristi, quam in vestras ire Arianorum vel quorumlibet haereticorum tenebras? Impingi fecisti crimina non solum Athanasio, sed et nobis, quod noluerimus Christiani effici Ariani. Non defuerunt singula quae possunt objici crimina singulis, quo nullus videretur e nobis propter Deum missus ad exsilia, sed quod quasi pro criminibus nostris. Cum sitis igitur vos rei tantorum criminum quia non vobiscum habere Deum iratum voluerit Athanasius, dixistis eum reum esse mortis: hoc fecerunt et illi quibus in hoc scelere pares estis 0895C presbyteri. Loquitur enim scriptura dicens: Et factum est in die altero, ut convenit plebs ad virum ejus Joachim, venerunt duo presbyteri pleni iniquae mentis adversus Susannam, ut mortificarent eam: et dixerunt coram plebe: Mittite ad Susannam filiam Chelchiam, quae est uxor Joachim. Et miserunt, et venit ipsa, et parentes ejus, et omnes cognati ejus. Susanna autem erat tenera nimium et bonae formae: injusti autem jusserunt revelari eam (erat enim velata) ut saturarentur forma ejus. Flebant autem omnes ejus , et caeteri qui videbant eam. Assurgentes igitur duo presbyteri in media plebe posuerunt manus super caput ejus: ipsa autem lacrymans aspexit in coelum, quoniam erat cor ejus confidens in Domino. Dixerunt autem presbyteri: Ambulantibus nobis in viridario solis intravit haec 0896A cum puellis; et dimisit puellas, et clausit ostia viridarii: et venit ad eam juvenis qui erat absconditus, et concubuit cum ea. Nos autem cum essemus in angulo viridarii, videntes iniquitatem accurrimus ad eos, et vidimus concurrentes eos. Illum quidem non potuimus apprehendere quod fortior nobis esset, quod aperiens ostia prosilierit: hanc autem apprehensam interrogavimus, quis esset juvenis, et noluit nobis dicere. Haec contestamur. Et credidit eis omnis synagoga ut presbyteris plebis et judicibus, et damnaverunt ut moreretur (Ibid. 27) . Considera penitus, Constanti, maledictas adinventiones vestras Arianorum, si non talia sunt quae egeritis vos interim circa Athanasium, qualia et illi egerint circa Susannam. Quis etenim non credidisset tibi imperatori dicenti? Sacrilegium fecit Athanasius. Sed in 0896B eo quia tu detestabilior fuisti ab illis comperditis pseudopresbyteris, tibi non est fides habita a nobis; dicebatur etenim tibi, quia absens damnari non posset: illi etenim presbyteri in praesentem dixerunt allegationes criminosas, et omnis synagoga in praesentem dedit sententiam; tu contra ad accusationem haereticorum quando inauditum et absentem damnari cogebas catholicum, utique jam videri coeperat scenae tuae machina. Sed jam accipe quid praestitum sit Susannae pudicae ab innocentium defensore, ab oppressorum vindice. Accipe quae referat Daniel liber de vindicta Susannae. Exclamavit autem Susanna voce magna et dixit: Deus aeternus, qui occultorum cognitor es, qui scis omnia ante generationem eorum, tu scis quoniam falsum testimonium adversum me dixerunt; et ecce 0896C morior quae nihil feci horum, quae hi maligni finxerunt adversum me. Et exaudivit Deus vocem ejus. Et cum duceretur ut periret, excitavit Deus spiritum sanctum pueri adolescentis, cui nomen erat Daniel, et exclamavit voce magna: Mundus ego a sanguine hujus. Et conversa est omnis plebs ad eum, et dixerunt: Quis est iste sermo quem tu locutus es? At ille stans in medio eorum: Sic, stulti Israel, non interrogantes neque verum cognoscentes damnastis filiam Israel? Redite in judicium, falsum enim testimonium adversum eam dixerunt (Ibid. 42) . Sic etiam nunc exclamante Athanasio ad Deum, omnes famulos suos Deus fecit pro veritate exsurgere contra vos adversarios suos. Haec cultoribus suis praestitit, quae tunc Danieli devotissimo suo, quo possemus te falsum esse testem 0897A intelligere, te unum esse de viperarum progenie, te falsa haec cum consacrilegis tuis poetasse . Redeunt ad justum judicandum judicium jam cuncti inter haec torquenti mortis sententiam, etiam illi, quos inscios sua calliditate per te dominator animae tuae diabolus circumscripserat. Non enim esse potest praeter coarianos tuos, qui non velit Athanasii vindicari innocentiam, adeo qui non faveat innocentiae Athanasii, sicut et nunc Susannae, posteaquam constitit illam falso crimine petitam, pudicam ab impudicis, castam ab adulteris, Dei ancillam a servis diaboli: ita a vobis serpentinis filiis satanae pulsatus est status innocentis Deo fideliter servientis; sed estis prostrati. Jacent enim omnia venena vestra virtute Dei mortificata. Siquidem omnis anima 0897B christiana sit exorans Deum, ut sicut Susannam, dignetur Athanasium falso eripere crimine, eripere a gladio tuo carnificis, a tua saevitia homicidae. Interea iterum atque iterum urgeo, ut videas quae vos Arianos ceperit dementia, quae comprehenderit insania, ut auderetis haec machinari in innocentis necem, quando sciretis Deum scire omnia priusquam fiant. Sed non mirandum sit, si haec circa Athanasium fuerit per te ac tuos constructa machina quandoquidem non dubitaveris dicere de Deo Patre: Non est verus Pater: non enim habet verum filium. Qui enim dicis ex nihilo esse Filium Dei, quid aliud dicis, nisi quia non sit verus Pater? Non, inquam, mirum, si in Dei servum Athanasium sic exsurrexeris, quando in eum, cujus est servus Athanasius, mittere non 0897C dubitaris funestas tuas manus. Nec enim latro, qui domino domus non pepercerit, poterit ejus parcere resistenti sibi familiae. Sed jam redeamus ad illud quod nos facere praecipiebas. Dixisti: Damnate Athanasium. Quid intervenerat ut non facie ad faciem illum vidissemus? Quid factum fuerat, ut non omnem cardinem rei fuissem perscrutatus? Cur idoneis testibus non es passus eumdem superari? Numquid vel hos sanctissimus Daniel, quin immo per Danielem Spiritus sanctus inauditos damnavit? Legimus etenim gloriosum Daniel dixisse ad populum: Separate eos ab alterutro: et vocavit unum ex illis, et dixit ad illum: Inveterate dierum malorum, nunc advenere peccata tua, quae ante faciebas, judicans judicia injusta, et innocentes quidem damnabas, nocentes autem dimittebas, 0897D dicente Domino: Innocentem et justum non occides. Nunc tamen hanc si vidisti, dic sub qua arbore vidisti eos tractantes? Et dixit: Sub lentisco. Dixit autem Daniel: Recte mentitus es in caput tuum. Jam enim angelus Domini accipiens praeceptum a Deo secabit te medium. Et cum removisset illum, jussit admoveri 0898A alterum, et dixit ad eum: Semen Chanaan et non Juda, species seduxit te, et concupiscentia evertit cor tuum: sic faciebatis filiabus Israel, et illae quidem timentes concumbebant vobiscum. Sed non sustinuit filia Juda injustitiam vestram. Nunc autem dic mihi, sub qua arbore comprehendisti eos invicem tractantes? Respondit: Sub ilice. Dixit autem illi Daniel: Recte mentitus es et tu in caput tuum. Manet etenim angelus Dei gladium habens ad secandum te medium, ut vos perdat. Et exclamavit omnis synagoga voce magna et benedixit Deum, qui salvos facit sperantes in eum: et surrexerunt adversus duos presbyteros, quoniam comprobaverat eos Daniel ex ore ipsorum falsos testes, et fecerunt illis quemadmodum ipsi male proximo facere voluerunt secundum legem Moysi, et occiderunt, et 0898B salvus factus est sanguis innocentis in illo die (Ibid. 51) . Quid respondere, Constanti, imprudentia tua potest ad haec? conspicisne reos tanti sceleris passim damnatos, nisi omnibus diligentissime discussis? et tu in eum quem innocentem sciebas, jubere non dubitasti, darent Dei sacerdotes mortis sententiam? Quid audituri si fecissemus? nempe haec quae illi libidinis scopuli pseudopresbyteri falsi testes audiunt: Inveterate dierum malorum, nunc advenerunt peccata tua, quae ante faciebas, judicans judicia injusta, et innocentes quidem damnabas, nocentes autem dimittebas, dicente Domino: Innocentem et justum non occides (Ibid. 52) . Haec nonne jure meritoque audire mereremur, qui a te sentina Ariani dogmatis aut fuissemus illecti aut territi ad innocentis damnationem? 0898C et idcirco in te haec omnia mala venerunt. Tu cum tuis auditurus, quae illi per Daniel audierunt, sive quia falsi criminis objecti reus sis, sive quia ad innocentis necem omnem chorum invitaris episcoporum, et quia volueris omnem Dei populum haeresim suscipere tuam, audies et quidem gravius, quia tua sint graviora facinora, quippe qui Dei religionis destructor exstiteris, qui ingentem multitudinem Christianorum se dicentium interemeris, qui haeresim vestram Arianam introduxeris in ecclesiam, qui catholicam damnaveris fidem, qui Deum Patrem negaveris verum Patrem, qui unicum ejus Filium dixeris non esse verum Filium, Spiritum quoque sanctum paracletum asseveraveris non esse verum Dei Spiritum. Cum te contra et contra omnes Dei 0898D inimicos clamet sanctae ecclesiae fides, credere se in Deum verum Patrem innatum, et in unicum Filium ejus natum ex innato et vero Patre, hoc est de substantia Patris, Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, natum non factum, unius substantiae cum Patre, quod Graeci dicunt omousion, per 0899A quem omnia facta sunt, et sine quo factum est nihil, et in Spiritum paracletum verum Dei Spiritum. Tibi ergo falso testi, spiritali adultero, homicidae sacrilego digne graviora dicentur, digne qui tantis ac talibus criminibus major sis illis pseudopresbyteris Susannae inimicis. Si enim illis dicitur mentientibus: Recte mentitus es in caput tuum. Jam etenim angelus Domini accipiens praeceptum a Deo secabit te medium; (Ibid. 55) . Et, Recte mentitus es in caput tuum. Manens est angelus Dei gladium habens ad secandum te medium, ut vos perdat (Ibid. 59) . Quanto magis, nisi tibi prospexeris, ad te talia dicentur! Num scis esse scriptum: Beati qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud (Luc. XI, 28) ? exciderat cordi illi tuo errorum vincto tenebris, ut juberes damnari innocentem: 0899B nisi fallor etenim omni in loco lex sacra innocentem et justum non condemnandum loquitur; et idcirco quia haec fieri contra Dei mandasti praeceptum, unum te habemus ex illis, quos Dominus percutit in evangelio: Vae vobis, Scribae et Pharisaei , quia monumenta estis quae non parent, et homines nesciunt ambulantes super ea (Ibid. 44) . Nesciebant quidem illi, quos ad te sacrilegum illexisti amandum, qui per conatus tuos non consideraverant te esse monumentum omnibus immunditiis plenum; arbitrabantur hominem. Caeterum nos statim, ut coepisti episcopis imponere necessitatem damnandi absentem, illico diximus te injustitiae cultorem, justitiae vero esse persecutorem. Item cum te urgeremus legati nos beatae ecclesiae, sectam damnandam Arii, 0899C et illam magis dixisti esse catholicam, praenuntiavimus te Antichristi fuisse praecursorem. Cum persequi Christianos dignaris, cum interficis, similem te, Constanti, illorum facis, ad quos Dominus dicit: Vae vobis qui aedificatis monumenta prophetarum, patres autem vestri occiderunt illos. Ergo testimonium perhibetis, non consentientes operibus patrum vestrorum, quoniam illi quidem occiderunt eos, vos autem aedificastis sepulcra eorum: ideo mitto prophetas et apostolos, et ex illis occident et persequentur, ut inquiratur sanguis omnis prophetarum, qui effusus est a constitutione mundi usque ad generationem istam: a sanguine Abel usque ad sanguinem Zachariae, qui periit inter altare et aedem: ita dico vobis, requiretur ab hac generatione 0900A (Ibid. 47) . Tu autem esse ex illis hinc intelligeris, quod cum sis memorias martyrum beatorum instaurans, tamen servorum unici Filii Dei cruorem fundas. Redi, Constanti, ad domum Dei, esto Christianus, ne inventus foris ecclesiam, sis semper ut es hodie inter illos, quos percutiens dicit Dominus: Contendite intrare per angustum ostium, quia dico vobis, multi quaerunt et non poterunt. Cum exsurrexerit pater familias et cluserit ostium, et incipietis foris stare et pulsare dicentes: Domine, Domine, aperi nobis. Et respondens dicet: Nescio vos unde sitis. Tunc incipietis dicere: Manducavimus coram te et bibimus, et in plateis nostris docuisti . Et dicet vobis: Nescio unde estis, discedite a me, omnes operarii iniquitatis. Ibi erit fletus et stridor dentium. Cum 0900B videbitis Abraham, Isaac, et Jacob, et omnes prophetas introeuntes in regnum Dei, vos autem expelli foras (Ibid. XIII, 24) . Noli ita te peresum habere, ut te sinas haec audire inter illos, maxime cum videas te nequiorem fuisse quam cui digne dicatur: Discede a me, operarius iniquitatis. Eris, Constanti, si in hac malevolentia tua manere volueris, inter illum populum carnalem, cui dicitur: Jerusalem, Jerusalem, quae occidis prophetas, et lapidas eos qui mittuntur ad te (Ibid. 34) ; eris, inquam, inter illos, quia sic sis persecutor eorum, qui te hortentur promereri Deum, sicut illi fuerint persecuti prophetas atque apostolos. Iterum urget defensio veritatis quaeri a te, cur absentem damnari praeceperis. Dic, quaeso, bene an male id fieri imperaris? Si dixeris bene, 0900C credo te ad beati Pauli confugere factum, quod Corinthiis scripserit, jam se illum punisse peccatorem, quem comperisset graviter deliquisse. Videamus nunc, si tu, bellua, membra et corpus tantum habens hominis, animum vero ferinum, si ita egeris ut egit apostolus, si tali ordine rem celebraveris, quo ille qui dixit: Sic omnino auditur inter vos fornicatio, qualis nec inter gentes, ita ut uxorem patris sui aliquis habeat: et vos inflati estis, et non potius luctum habuistis, ut tolleretur e medio vestrum qui hoc opus fecit. Ego quidem sicut absens corpore, praesens autem spiritu jam judicavi ut praesens eum, qui sic operatus est, in nomine Domini Jesu, congregatis vobis et spiritu meo cum virtute Domini nostri Jesu Christi, 0901A tradere hujusmodi hominem satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Jesu Christi (I Cor. V, 1) . Dicis, credo: Et ego idcirco vobis mandaveram damnare absentem, quia damnaverat et apostolus. Primo omnium beato apostolo catholici nuntiaverant hi, quos norat fideles, quos Deo probaverat devotos, et testem sciebat esse omnem Corinthiorum sanctam ecclesiam. Tu contra cum consacrilegis tuis accusantibus Deo odibilibus haereticis nos dignabaris urgere ad absentis damnationem. Deinde cum apostolum audis dicere: Congregatis vobis et spiritu meo cum virtute Domini Jesu, tradere hujusmodi hominem satanae in interitum carnis (Ibid. 4) ; tu, tenebra , cur nobis dicentibus: Ad ipsum nos nostris impendiis pergemus in plebe, cui divinitus constitutus 0901B est, eumdem audiemus, tantum da catholicos accusatores secundum sacrae legis mandatum; cur detrectrasti? cur, tamquam gladiatores, non episcopi essemus, tantum juxta vota tua, quo possemus interficere eum, cujus tu olim sitiebas cruorem, operam dabas? Interea sic te infelicem traditum satanae pro homicidiis, proque sacrilegio tuo debes scire ut ille qui in illo reatu apud Corinthios inventus est. Neque enim ista tua quae gesseris ac geris minora sunt funera; ut, si se illum tradidisse ore beati apostoli loquitur Spiritus sanctus satanae in interitum, et te mox ut tam gravia commisisti crimina non tradiderit. Si enim non ita esset, meminisses profecto dixisse apostolum: Pretio empti estis, nolite fieri servi hominum (Ibid. VII, 23) : numquam cogere 0901C Dei ausus fuisses sacerdotes ad inauditum damnandum. Qui enim pretio emptus sum, quia liberatus a lege peccati servus fuerim factus justitiae, jam viventi mihi in lege justitiae imponi onus non debuerat a te, ut servus iterum efficerer iniquitatis atque injustitiae. Impositum itaque est onus a te, quia traditus fueris satanae in interitum propter homicidia atque sacrilegium. Si non fuisses traditus satanae, retineres Timotheo scripsisse apostolum: Scimus autem quoniam bona est lex si quis ea legitime utatur, sciens hoc quia justo lex non est posita, injustis autem, et non obedientibus, et impiis, et peccatoribus, sceleratis, et profanis, parricidis, et matricidis, impudicis, masculorum concubitoribus, plagiariis, mendacibus, 0902A perjuris, et si quid aliud sanae doctrinae adversatur, quae secundum evangelium est gloriae beati Dei quod creditum est mihi (I Tim. I, 8) . Si non est traditus, ex quo Filium Dei negasti, in interitum satanae, quomodo praeteriens tanta, quae te cohibere a tanto potuerant scelere, ad haec gerenda exsilire dignatus es, quae possint cuncta tollere haec, quae noscantur sanae esse doctrinae? Haec qui sis faciens, quae sanae adversentur doctrinae, qui proscribas, torqueas, deportes, mittas in carcerem interficiasque, dic, obsecro, si sis dissimilis ab Herode illo rege, cujus carnificinam describens ita loquitur sacra scriptura: Eodem in tempore remisit Herodes rex manus, ut noceret quosdam de ecclesia. Occidit autem Jacobum fratrem Joannis gladio, et cum vidisset quod placeret 0902B hoc Judaeis, addit ut comprehenderet Petrum. Erant autem dies azymorum. Hunc cum apprehendisset, misit in carcerem traditum quatuor quaternionibus militum custodiendum, volens post pascha producere eum plebi. Petrus vero custodiebatur in carcere. Oratio ergo instantissime fiebat ad Dominum pro eo ab ecclesia: et cum futurum esset ut eum Herodes produceret, illa nocte Petrus dormiebat inter milites alligatus catenis duabus, et custodes ante ostium, et custodiebant carcerem. Et

ecce angelus Domini astitit, et lux ab eo refulsit in illo loco: compungens autem latus Petri suscitavit eum dicens: Surge velociter. Et surrexit, et ceciderunt catenae de manibus ejus (Act. XII, 1) . Et infra: Et cum transisset primos et secundos custodes, venit ad portam ferream, quae ducit 0902C in civitatem, quae a se aperta est eis. Et cum exiissent, processerunt vicum unum, et continuo discessit ab eo angelus. Et Petrus in se conversus ait: Nunc scio quia vere misit Dominus angelum suum, et eripuit me de manibus Herodis, et de omni exspectatione plebis Judaeorum (Ibid. 10) . Facta autem die turbatio erat inter milites, quidnam Petrus factus esset. Herodes autem cum requisiisset eum, et non invenisset, interrogatos custodes jussit duci (Ibid. 18) . Similem te illi in omnibus videmus sive in crudelitate, sive in sacrilegio; ut enim ille Jacobum beatum apostolum interfecit, ita et tu ingentem multitudinem credentium, sicuti credidit Jacobus apostolus, interfecisti; ut ille in Jacobo apostolo Dei unicum persequebatur 0903A Filium, ita et tu, et in illos quos jam interemisti, et in nos, quos persequeris. Iterum te et instruimus et hortamur, ut redeas ad Dei ecclesiam desinasque jam persequi Athanasium, vel nos facientes contra tuam haeresim, ne istius Herodis exemplo disperire incipias; cujus interitum loquitur sacra scriptura dicens: Descendit a Judaea Caesarea , ibique mansit. Erat autem infestus Tyriis et Sidoniensibus: et unanimes venerunt ad eum, et persuaso Blasio, qui erat a cubiculo regis, postulabant pacem, eo quod regiones eorum de regia alerentur. Statuto autem die Herodes vestitus veste regali sedit pro tribunali, et concionabatur ad eos. Populus autem clamabat: Dei voces, et non hominis. Confestim autem percussit eum angelus Domini, quia non dedit honorem Deo, et vermibus scatens 0903B exspiravit (Ibid. 19) . Ignorabas tu, qui te legisperitum vis videri, dixisse Joannem apostolum , ut cum diceres , Damnate innocentem: Ex hoc intelligimus quoniam cognovimus eum, si mandata ejus servemus. Qui autem dicit: Quoniam cognovi eum, et mandata ejus non custodit, mendax est, et in hoc veritas non est. Qui autem servaverint ejus verbum, vere ab eis charitas Dei consummata est (I Joan. II, 3) . Tu fieri praecipis contra Dei mandatum: et contra apostolus dicit, quia qui non custodierit praecepta ejus, nec quidem cognoverit eum; quia, inquit, si dicat: Cognovi eum, et mandata ejus non custodit, mendax est, et in eo veritas non est (Ibid. 4) . Vis nos esse mendaces, vis homicidas inveniri ad hoc sine dubio ne Christiani esse reperiamur. Neque 0903C enim mendaces, neque homicidae sunt Christiani. Apostolus dicit: Qui servaverint ejus verbum, vere consummata est charitas Dei apud illos (Ib. 5) ; et apostata praecursor antichristi dicis: Quicumque non custodit mandata illius, vivet. Adhuc, Qui dicit se in lumine esse, inquit, et fratrem suum odit, in tenebris est usque adhuc. Qui autem amat fratrem suum, in lumine permanet, et scandalum non est in eo. Qui autem odit fratrem suum, in tenebris ambulat, et nescit quo eat, quoniam tenebrae obscuraverunt cor ejus (Ibid. 9) . Quid a te tenebroso poterit dici ad haec? cur in tenebras constitutus, non in lumine dicis: Odite mecum et vos eum quem ego injuste odi, estote comparticipes insaniae meae, estote ut ego etiam vos homicidae. Deinde si dicit, quia qui odit fratrem suum, in tenebris ambulat 0904A (Idid. 11) , et nesciens sit quo pergat, videlicet quia tenebrae violentiae oculos ejus excaecaverunt, quid si interfecerit quis fratrem suum? quid si homicida fuerit? Sed tibi nihil videtur homicidae qui tantorum Dei servorum inveniris fudisse sanguinem. Audes haec Dei jubere sacerdotibus facere, quae soli sunt placita patri vestro diabolo, et vobis Arianis filiis ejus. Hortatur item sanctissimus apostolus ut justitiae iter tenentes in perpetuam mereamur constitui requiem; et tu vir sapientissimus compellis nos ad aeternos venire tecum cruciatus. Filii, nemo vos fallat: qui facit justitiam, justus est ; qui autem facit peccatum a diabolo est, quoniam origine diabolus peccat. Ad hoc enim declaratus est Filius Dei, ut solveret opera diaboli (Ibid. III, 7) . Igitur cum 0904B dicatur ab apostolo, quia sit peccatum a diabolo, et tu compellas nos crimina capitalia committere, quid te aliud possum dicere, nisi procuratorem diaboli? eum quem videam ita ejus diligere causas, ita ejus colere rem, ut cunctos nos in ejus cupias inveniri parte. Unde etenim omnem Dei cultorem compellis ad ipsum facere transitum, nisi quia delegeris favere parti ejusdem? Audis dicere beatum apostolum: Idcirco declaratus est Filius Dei, ut solveret opera diaboli (Ibid. 8) ; et tu sis urgens Dei cultores opus consummare diaboli. Cum haec agis, nonne videris impugnatorem te constituisse ejus, qui solverit opera diaboli? Sed non mirandum si elegeris ut quae dissolvit unicus Filius Dei, haec possint reaedificari per te Diaboli satellitem, quandoquidem nec ipsum negare 0904C dubitaveris, qui opus diaboli destruxerit. Hinc tibi est pro nihilo cruorem fundere innocentis, quia jam innocentium amatorem et suorum cultorum defensorem negans contuleris temet ad eum, ad quem se contulerit Scarioth Judas. Si itaque negare non potes, quia opus sit diaboli viri justi fundere sanguinem, utique est clarum te diaboli opera fecisse, et nos, ut faceremus, hortatum. Adhuc loquitur Joannes Deo amantissimus ut fraterna inviolata teneatur charitas, dicens: Ex hoc apparent Filii Dei et filii diaboli. Omnis qui non est justus, non est ex Deo, et qui non amat fratrem suum, quoniam haec est repromissio quam audistis ab initio, ut amemus alterutrum, et non sicut Cain qui ex maligno fuit et interfecit fratrem suum. Et propter quid interfecit eum? Quoniam opera 0905A ipsius maligna fuerunt, fratris autem sui justa. Nolite mirari, fratres, si odit nos saeculum. Nos scimus quoniam transitum fecimus a morte ad vitam, quoniam amamus fratres: qui autem non amat, manet in morte. Omnis qui odit fratrem suum, homicida est: et scitis quia omnis homicida non habet vitam aeternam in se manentem (Ibid. 10) . Cum itaque omnis, qui odire invenitur fratrem, filius dicatur diaboli homicida, Cain denique fratricidae comparetur, in morte manere designetur, cur me hoc opus implere compellebas, quod me ut Cain fecisset fratricidam et filium diaboli, quod me in mortem perpetuam fecisset manere? cum jam videas me transitum fecisse de morte ad vitam, cum inter eos, quos filios appellare dignatus est, me jam constituerit Deus. Quam ob caussam 0905B me Cain fieri voluisti, tenebras etiam et filium diaboli? in quo te laesi, in quibus rebus exstiti adversarius salutis tuae, ut mihi desideraris ita esse nocitum? cur haec iteramus? nisi ut aliquando intelligere possis, quod quidnam sit bonum sis ignorans. Si enim scires, numquam et ipse tantum admisisses facinus, et nos perpetrare urgeres. Dicas inter haec precor, quamobrem persequeris Dei domus antistitem? dicit enim apostolus, quia qui odit fratrem suum, homicida est (Ibid. 15) . Si nos vis habere homicidae nomen, cur odis fratrem tuum? Proba odio dignum Athanasium; quid malorum operatus sit manifesta, ut sit odiri dignus etiam ab omnibus nobis. Profecto non dabis opus commissum aliquod injustum, quod eum faciat odiosum. Cum haec ita sint, necesse est 0905C te idcirco odisse illum, quia opus tuum sit malignum, Athanasii vero justum. Propterea etenim vis interficere eum, quod non fuerit te sceleratum, facinorosum, atque sacrilegum imitatus. Constat haec ita esse. Cum enim gloriosus apostolus Cain et Abel introducit comparationem, tu mihi esse videris Cain, Athanasius vero Abel, Ex hoc apparent filii, dicens, Dei, et filii diaboli. Omnis qui non est justus, non est ex Deo, et qui non amat fratrem suum, quoniam haec repromissio quam audistis ab origine ut amemus alterutrum, et non sicut Cain ex maligno fuit, et interfecit fratrem suum. Et propter quid interfecit eum? quoniam opera illius maligna fuerunt, fratris autem sui justa (Ibid. 10) . Nec debes dubitare opera tua esse maligna, Athanasii vero justa. Tu etenim es homicida, 0905D religionis Dei destructor, unici Filii Dei negator, apostolicae fidei expugnator, idololatriae Arianae fundator; contra Athanasius est in timore Dei ita permanens, ut nihil commisisse, quantum videri potest, inveniatur, quod eum possit a Deo dilectissimis separare. 0906A Cum haec ita sint, hortamur diligas te in Athanasio. Retines scriptum: Diliges proximum tuum tamquam teipsum; et, Qui diligit proximum, legem implevit (Matth. XXII, 39; Rom. XIII, 8) . Ut etenim te in ipso odis, ignorans quia malum sit justum odire injuste, ita te in eo incipies amare, si haec tua malevolentia fuerit conversa in benevolentiam. Tunc poteris eripi e tenebris, in quibus te dicit beatus apostolus mansitare. Nolite enim, inquit, mirari, fratres, si odit nos saeculum. Nos scimus quoniam transitum fecimus a morte ad vitam, quoniam amamus fratres: qui autem non amat, manet in morte. Omnis qui odit fratrem suum, homicida est: et scitis, quia omnis homicida non habet vitam in se manentem (I Joan. III, 13) . Non audeas jam dicere: Damnate 0906B innocentem, homo non habens in te vitam manentem, homo qui nec dum feceris transitum de morte ad vitam. Si enim fecisses, hoc est, si in unicum Dei Filium sicut nos credidisses, nec homicida esse delegisses, ne videlicet inciperes iterum regredi ad mortem. Duplici igitur modo constitutus sine spe vitae dignatus es imperare Dei sacerdotibus, interficere innocentem. Sed fortassis tenes dicere: Amo amantes Deum, et odio habeo odientes eum. Sed haec de Athanasio non poteris dicere, quoniam quidem magis constet, te odire Deum, quia et dereliqueris illum, et transitum feceris ad idololatriam. Itaque, quia nullam culpam persequeris in Dei sacerdote, sed solam justitiam, sed solam Dei religionem, superest ut adhuc videas nos, quos hortabaris innocentes interficere, quales esse 0906C jusserit circa conservos nostros iste beatus apostolus Joannes: Ille propter nos animam suam posuit, et nos debemus pro fratribus animas nostras ponere (Ibid. 16) . Ab apostolo jubeor animam ponere pro fratre, et a te antichristi mancipio praecipitur mihi fratrem interimere: et iterum, Fiduciam, inquit, habeamus ad Deum, et quicquid petierimus accipiemus ab eo, quoniam mandata custodimus, et quae ei placent ante conspectum ejus faciamus in nomine Filii ipsius Jesu Christi, et amemus nos invicem, sicut dedit mandatum nobis . . . . (Ibid. 21) . Sed quomodo potero audiri ab eo in omni obsecratione, qui sim non servans mandatum ejus? Ut enim diligam fratrem meum mihi mandavit, non ut interimam. Et infra: Charissimi, amemus nos alterutrum, quoniam charitas ex Deo est 0906D (Ibid. IV, 7) . Et iterum: Quicumque non diligit fratrem , non novit Deum, quoniam Deus charitas est. Ex hoc declarata est charitas Dei in nobis, quoniam Filium suum misit Deus unicum in saeculum, ut vivamus per eum. In hoc est charitas, non quod nos amaverimus 0907A Deum, sed quod ipse amaverit nos , et miserit Filium suum expiatorem peccatorum nostrorum. Charissimi, si ergo sic Deus amavit nos, nos et debemus alterutrum amare (Ibid. 8) . Et iterum: Si quis dicit , quia diligit Deum, et fratrem suum odit, mendax est. Qui autem fratrem suum non amat, Deum quem non vidit non potest amare (Ibid. 20) . Et iterum: Hoc mandatum habemus ab ipso ut qui amat Deum, amet et fratrem suum (Ibid. 21) . Et iterum: Quoniam ex hoc intelligimus, quoniam amamus filios Dei, quando Deum amamus, et mandata ipsius facimus. Haec est enim charitas Dei : et mandata ipsius gravia non sunt (Ib. V, 2) . Haec conspice pauca de multis, et invenies ad quas nos traxeris tenebras, tu homo tenebrarum. Ex hoc intelligimus, dicit, quoniam amamus filios Dei, quoniam 0907B Deum amamus, et mandata ipsius facimus. Haec est enim charitas Dei ut mandata ipsius custodiamus (Ibid.) ; et tu me dignaris impellere ad haec mandata dissipanda, alia contra ipsa, quae per te instinctu diaboli prolata sunt, instituere. Quomodo inveniri potero Deum amans, qui ejus mandatorum adversarius per te factus inveniar? Quibus ex factis quis mihi esse videris, nisi unus ex illis zizaniis destinatis igni? de quibus Dominus, Sicut ergo, dicit, colliguntur zizania, et igni comburuntur, sic erit in consummatione saeculi: mittet filius hominis angelos suos, et congregabunt de regno ejus omnia scandala, et eos qui faciunt iniquitatem; et mittent eos in camino ignis. Ibi erit fletus, et stridor dentium. Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno patris sui (Matth. XIII, 0907C 40) . Conspicis quia si te haeretico satis agente damnarem innocentem, tecum essem futurus in gehennam. Neque enim possemus consequi Dei regnum, in quo possemus fulgere tamquam sol , si 0908A aut homicidium fuissemus perpetrati, aut apostolicam violaremus fidem. Gaudeas huc te in his degere malis, noli cognoscere quae geras mala, et invenies sine dubio te esse inter malignos illos quos designat ad ignem venturos Dominus dicens: Exient angeli et separabunt malos a justorum conversatione, et mittent illos in caminum ignis: ibi erit fletus et stridor dentium (Ibid. 49) . Dignaris pro nihilo habere persequi servos unici Filii Dei, tu membrum diaboli, qui fueras arbitratus quod omnem posses perducere ad scandalum sanctam ecclesiam. Sed conspice quae tibi atque omnibus consacrilegis tuis promittat Deus: Qui acceperit unum puerum talem in nomine meo, me accipit: qui autem scandalizaverit unum de pusillis qui in me credunt, 0908B expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et mergatur in profundum maris. Vae autem huic mundo ab scandalis. Necesse est enim venire scandala: verumtamen vae homini illi per quem scandalum venit. Quod si manus tua, vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum, et projice abs te (Ibid. XVIII, 5) . Et infra: Videte ne contemnatis unum ex his pusillis : dico enim vobis, quod angeli eorum in coelis semper vident faciem Patris mei qui in coelis est (Ibid. 10) . Igitur qui non solum sis spernens credentes in ejus majestatem divinam, sed et es interficiens, quas erit merces repraesentaturus tibi iste quem negas? Qui tibi expedire dixerit, si molam asinariam suspenderes collo tuo, et in profundum maris fuisses praecipitatus, quam unum ex credentibus in eum perduxisses ad 0908C scandalum, quam unum contempsisses ex illis, qui sint regnum possessuri coelorum, quae erit repraesentaturus tibi, qui ea de causa ejus sanctae ecclesiae ex membris scindi merueris, quia sis per quem 0909A scandala diabolus immiserit nostris diebus in Dei populum, quia licet concitaris scandala, tamen deceperis eos tantum qui te nesciverint jam sic aruisse ut rivus praecisus a fonte, ut fractus ramus ex arbore? Caeterum qui te extra ecclesiam cognoscimus positum, qui hostem unici Filii Dei cernimus, scientes te mortuum, conatus tuos Deo juvante subter pedes notros esse conspicimus. Scimus etenim mortuum vivis dominari non posse. Sed quid dicis vivere te in Christo? Unde probare es potens cum eum sis negans? vivere etenim non possunt, nisi qui illum fateantur verum Deum esse, verum Dei Filium. Unde es vivens cum nos idcirco persequaris, quia ejus esse nos fateamur servos? Aut numquid ob aliam nos persequeris causam? numquid fortassis invenisti 0909B nos in te deliquisse? et idcirco in nos tam infestus es? nos in te peccasse nosmet non retinemus. Quomodo etenim in te peccasse nos probari poterit, cum te de morte venire ad vitam urgescimus ? et tamen si sentis nos in te deliquisse, accipe quae te circa nos facere jusserit Dominus dicens: Quod si peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te et ipsum solum; et si audierit, lucratus eris fratrem tuum: si autem non te audierit, adhibe tecum unum vel duos, ut in ore duorum, vel trium testium, stet omne verbum. Quod si non audierit eos, dic ecclesiae: si autem ecclesiam non audierit, sit tibi tamquam ethnicus et publicanus (Ibid. 15) . Cum haec non feceris quae praeceperit Dominus fieri, cum non solum tu in te et nos non monueris, quibus praesentibus Athanasium unum e 0909C nobis convincens reum fuisse, sed coegeris eum inauditum a nobis damnari consacerdotibus suis, cum ei audientiam abstuleris, quomodo nos tu juste poteris incusare, quod enim deliquerimus in te, nihil horum mandatorum Domini cum impleveris? Cur nos tam infeste persequeris, cum magis tu sis reus praevaricationis, qui minime circa nos, pro ut tibi dedit mandata Dei unicus Filius, egeris, sed qui pro ut placuerit inimico nostro diabolo, cuncta gesseris? illius etenim est hujusmodi consilium, illius talis voluntas, ut inauditus damnetur, ut absens interficiatur, ut innocentis cruor fundatur; cum non, inquam, 0910A rem egeris eo modo quo jusserit te agere Dominus. Fuisti ausus perferre ad beatam ecclesiam, fuisti ausus dicere: Peccavit Athanasius, et debet ab omnibus ejus condemnari communio? Sed quid dicere tentabis? In Deum deliquit; et ecce inveniri non potest quod in Deum deliquerit, si quidem neque tu, neque consacrilegi tui filii meretricis haeresis Arianae possitis testes admitti contra catholicum episcopum. Dominus etenim loquebatur de tribus catholicis testibus, de servis majestatis suae, ut illis crederet beata ecclesia, non vobis profanis, ex adulterio de meretrice natis. Caeterum si non ita acceperimus Domini istud praeceptum, poterunt et Saturni atque omnium idolorum cultores admitti contra Dei domesticos testes; poterunt et comblasphemi tui a Deo 0910B derelicti sine lumine, ut tu es, positi Judaei. Si enim vos haeretici et quidem omnium sectarum admittendi estis testes contra Christianos, debent et ethnici et Judaei: siquidem sive Judaei, sive ethnici, sive vos haeretici positi extra Domini ecclesiam sitis sine Deo, ut tunc illi cuncti qui non fuerint in arca sanctissimi Noe. Ut enim illi positi extra arcam salvari non potuerunt, ita nec vos, sed sic sitis interituri, nisi credentes in unicum Dei Filium, ejus in sancta ecclesia fueritis commanentes nobiscum. Si igitur testes neque tu neque comblasphemi tui esse potestis, quomodo fecisti, insulsissime rex, damnari, et quidem a consacerdotibus suis, totius virum innocentiae? Addo illud, quia jam illum accusaveratis fuisse homicidam apud Sardicam in synodo catholicorum, 0910C et probare minime valuerit iniquitas vestra. Addo quod tu ipse ad ecclesiam Alexandrinorum dederis litteras astruens illum virum justum, episcopum catholicum. Ad ultimum, tametsi peccasset, Athanasius fuerat pellendus a populo sibi commisso, et quidem ut ille populus alium e corpore suo dignum peteret sibi fieri episcopum; non tamen fuerat gladio per te imperatorem petendus. At cum tu loco innocentis, in quem nihil veri constituerit loco catholicus, miseris consacrilegum tuum Georgium, et nolentibus ejus maculari sacrilegio tantas contumelias, tantasque intuleris poenas, ut plurimos 0911A proscripseris, relegaveris in exsiliis, in metallis, quamplurimos etiam interfeceris, et hodie non desinas ea facere blasphemiam tuam, quae est et Georgii, suscipere nolentibus, quae irati hostes immanissimi barbari vix faciant; quomodo te arbitraris posse intelligi Christianum, qui et feris saevissimis videaris esse ferocior, et belluis omnibus immanior? Fuisti ausus dicere Athanasium percutiendum, non conspiciens tunc vos Arianos esse punitos, et quidem Dei virtute, quando idololatriam introducere estis meditati in Domini ecclesiam. Sed adhuc dicas fortassis: Deliquit in me Athanasius. Ut omittam, quia et in hoc mendax sis, non sciebas scriptum quid circa in te delinquentes agere te praeceperit Dominus, ut sic gladio eum fuisses persecutus? Tunc accedens ad eum 0911B Petrus, dixit ei: Domine, si peccaverit in me frater meus, quoties remittam ei? usque septies? Dicit illi: Non dico tibi usque septies, sed usque septuagesies septies (Ibid. 21) . An erubescis audire Athanasium fratrem tuum? Si Christianum te profiteris, debes omnes Christianos fratres dicere, et quidem non solum Athanasium, sed et eos quos videris stipem petentes. Omnes etenim in ecclesia Domini constituti unum sumus ei, apud quem non sit acceptatio personarum: et tamen benefeceris, si nolis illum dici fratrem tuum. Tu etenim filius pestilentiae cum sis, et ille unus sit de filiis lucis, tu cum mancipium sis nostri inimici, et ille sit servus Dei, est iniquissimum si dicaris frater hominis Dei, praecursor antichristi. Si deliquisse illum in te in aliquo videras, dimittendum ei fuerat 0911C illico a te, ut tibi dimitteret crimina propria Deus. Nunc vero quia dimittere nequivisti propter contumaciam atque malevolentiam tuam, tibi, qui praeceptum Domini irritum fecisti, accipe quae possint praesentari: Tunc accedens ad eum Petrus dixit : Domine, si peccaverit in me frater meus, quoties remittam ei? usque septies? Dicit illi: Non dico tibi usque septies, sed septuagesies septies. Ideo simile est habitum regnum coelorum homini regi, qui voluit rationem ponere cum servis suis: et cum coepisset rationem ponere, oblatus est ei unus qui debebat decem millia talenta: cum autem non haberet unde redderet, jussit eum dominus venumdari et uxorem ejus, et filios, et 0912A omnia quae habebat, et reddi debitum. Procidens autem servus ille, orabat eum dicens: Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi. Misertus autem dominus servi illius, dimisit eum, et debitum dimisit ei. Egressus autem servus ille invenit unum ex conservis suis qui debebat ei centum denarios, et tenens suffocabat eum dicens: Redde quod debes. Et procidens servus ille rogabat eum dicens: Patientiam habe in me, et reddam tibi. Ille autem noluit, sed abiit, et misit eum in carcerem, donec redderet debitum. Videntes autem conservi ejus quae fiebant, contristati sunt, et venerunt, et narraverunt domino suo omnia quae facta erant. Tunc vocavit eum dominus suus, et ait illi: Serve nequam, omne debitum remisi tibi, quia rogasti me: non oportuit te quoque misereri conservo tuo, sicut et ego misertus 0912B sum tibi? Et iratus dominus ejus tradidit eum tortoribus, quoad usque redderet universum debitum. Sic et vobis faciet Pater meus qui in coelis est, si non remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris (Ibid.) . Quid respondes ad haec tu, cujus mentis oculi videre minime potuerint haec quae praeceperit fieri Dominus? Ubi ponis illud quod neque in te, neque in Deum deliquerit, sed sit sustinens persecutionem, cur apostolicam teneat fidem, cur nolit fieri ut tu es sacrilegus? Firmasti interficere veritatis praedicatorem cupiens in eo te collocari honore, in quo sunt illi, quos in evangelio et prophetarum interfectores designat Dominus, et impias manus ad ipsum etiam porrecturos aperit dicens: Homo erat paterfamilias qui plantavit vineam, et sepem circumdedit; 0912C et fodit in ea torcular, et aedificavit turrem, et locavit eam colonis, et peregre profectus est. Cum tempus autem fructuum appropinquasset, misit servos suos ad colonos, ut acciperet de fructibus suis: et coloni apprehensis servis unum ceciderunt, alterum autem lapidaverunt, alium vero occiderunt. Iterum misit ad illos servos plures, et fecerunt eis similiter. Novissime autem misit illis filium suum unicum dicens: Verebuntur filium meum. Coloni autem videntes filium dixerunt inter se: Hic est haeres, venite, occidamus illum, et habebimus haereditatem ejus: et apprehensum eum occiderunt, et ejecerunt eum extra vineam. Cum ergo venerit dominus vineae, quid faciet colonis illis? Dicunt 0913A illi : Malos male perdet illos, vineam locabit aliis colonis, qui reddent ei fructum temporibus suis (Ibid., XXI, 23) . Ex his quia esse unus magnopere desideraris, et nos socios criminum tuorum suadebas fieri: neque enim alia sunt consilia tua ab illorum nefariis consiliis, qui inveniuntur prophetas interemisse, qui denique in unicum Dei Filium impias porrexerint manus; maxime cum etiam passiones beatorum istorum missorum ad colonos ad nihilum sis redigens, astruendo illos fuisse interfectos propter eum qui fuerit quando non fuerit; cum clament sacrae scripturae, quia unicus Dei Filius semper regnaverit, ac sit regnans cum Patre. Unam habere deitatem aperiunt dominicae litterae Patrem, et unicum ejus Filium; et dicis eum, pro quo interfecti sunt prophetae 0913B gloriosi, factum esse ex nihilo. Si enim tu quae dicis vera sunt, constat propter creaturam interfectos beatos prophetas. Et ubi erit illud quod ingenti indignatione irascatur Dominus in eos, qui serviant creaturae quam creatori? Si pro creatura interfecti sunt beati prophetae, quomodo eos habet charissimos Deus? quomodo quia ipsorum verbis non crediderunt Judaei, sunt hodie Dei inimici? Unde Dei Judaei inimici? unde extra Domini positi inveniuntur vineam? nisi quia prophetarum interemptores exstitissent, nisi quia aeternum Deum aeterni Dei Filium praedicaverint prophetae, et illi comblasphemi tui non solum non crediderint prophetiae eorum, sed et eosdem interemerint. Quid etenim persecutos fuisse arbitraris in prophetis Judaeos, nisi unicum 0913C Dei Filium, sicut et in apostolis atque martyribus? Ex te saltem cognosce vera esse quae dico: siquidem et tu, quem in Athanasio nec non et in nobis, Dei verum persequaris Filium. Cum haec ita sint, censueras nos jungendos interfectoribus prophetarum, justorum sanguinis fusoribus, consacrilegis tuis, hoc est Judaeis, ipsorum videlicet quia sis imitator. Nec enim alia de re, Athanasium damnate, dixisti, susciperemus etiam Arii fidem mandasti, nisi ut et in effusione sanguinis justorum, et in negando unicum Dei Filium pares fuissemus Judaeorum, quorum jam tu sis in omnibus particeps. Si enim illi prophetas interemerunt eos qui de adventu loquebantur unici Dei Filii, et tu eos interficis qui sint credentes, sicut crediderunt prophetae. Sed quamdiu de his cum incredulo? 0913D cum proposuerim tibi manifestare, unum te esse ex illis, ad quos dicit Dominus: Ideo dico vobis, quia auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructum ejus (Ibid., 43) . Neque enim 0914A tu in gente hac es, quae fructus inveniatur facere justitiae, ut non unus esse pronuncieris ex illis, quos pulsos esse a Dei regno propter justorum necem et incredulitatem suam audias. Esse te adverte haec gerendo inter illos, quorum nequitias aperiens dicit Dominus: Simile est regnum coelorum homini regi, qui fecit nuptias filio suo, et misit servos suos ad invitatos ad nuptias (Ibid. XXII, 2) . Et infra: Et noluerunt venire. Iterum misit ad illos servos dicens: Dicite invitatis: Ecce prandium paravi meum: tauri mei, et saginata occisa, et omnia parata; venite ad nuptias. Illi autem neglexerunt, et abierunt alii in villam suam, alii vero ad negotiationem suam; reliqui vero tenuerunt servos ejus, et contumelia affectos occiderunt. Ille rex cum audisset, iratus est, et misit exercitum suum, et perdidit 0914B homicidas illos, et civitates eorum incendit. Tunc ait servis suis: Nuptiae quidem paratae sunt, sed qui erant invitati, non fuerunt digni: ite ergo ad exitus viarum, et quoscumque inveneritis, vocate ad nuptias. Et egressi servi in vias congregaverunt quotquot invenerunt, malos et bonos, et impletae sunt nuptiae a discumbentibus. Intravit autem rex ut videret discumbentes, et vidit ibi hominem non vestitum veste nuptiali, et ait illi: Amice, quomodo huc venisti non habens vestimentum nuptiale? At ille obmutuit. Tunc dixit rex ministris: Tollite eum pedibus et manibus, et mittite eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium (Ibid. 3) . Quia itaque sine vestitu sis nuptiarum, Constanti, eris in perpetuum, nisi te converteris, talis, qualis ille, cui dicitur: Amice, quomodo 0914C huc intrasti non habens vestem nuptialem (Ibid. 12) ? Sic venturus in tenebras exteriores. Nec dubites etenim te venturum ad exteriores tenebras, quandoquidem jam totus in tenebras sis conversus. Illi etenim, qui justorum fuderunt sanguinem prophetarum, qui unicum Dei negaverunt Filium, et tenebrae, et filii diaboli vocantur. Quia haec sis et ipse agens, utique et tenebrarum, et diaboli filius eris perseveraturus, nisi tibi consulueris. Quomodo, dicis, consulere mihi potero? ut persequi nos desinas, et fidem apostolicam suscipias; qui nisi feceris, ut es nunc, semper futurus inter illos, ad quos dicitur: Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui decimatis mentham et anethum, et cyminum, et reliquistis quae graviora sunt legis, judicium, et misericordiam, 0914D et fidem: haec oportuit facere, et illa non omittere: duces caeci, liquantes culicem, camelum autem contraglutientes (Ibid. XXIII, 23) . Si non tu haec digne audis cum illis, ubi est justum judicium quod 0915A procedit a te, qui justum virum, apostolicam cur sit praedicans fidem, nitaris interficere? Ubi est justum judicium? qui eos sis omnibus viribus imperii tui persequens, quos videas neque damnare velle inauditum, neque fidem catholicam deserere, et eos sis diligens, quos cognoscas tecum et sanguinem innocentis fudisse, et fidem evangelicam respuisse. Quae est apud te, et in te constituta misericordia, quae ut exhibeatur, lex praecepit sancta? nempe illa quae torquet, proscribit, deportat, mittit in carcerem, deducit ad exsilia, collocat in metalla; illa quae fami, siti, verberibus, nuditate necat; ad ultimum illa quae gladio punit. Haec est, Constanti, tua misericordia, quae non veniat ex lege Dei, sed ex praesumptione diaboli. Judicium, et misericordiam, et 0915B fidem, haec, inquit, vos oportuit facere, et illa non omittere (Ibid.) . Ubi est fides tua? qui fidem, quam tenuerunt Abraham, Isaac, et Jacob beatissimi, et cuncti prophetae, apostoli, ac martyres, damnaveras , et illam statueris suscipiendam a cunctis Dei cultoribus, quam contra hanc catholicam fidem diabolus per magistrum vestrum Arium vomuerit. Quibus ex rebus esse intelligeris unus ex illis qui dignoscantur audire: Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, qui decimatis mentham, et anethum, et cyminum, et reliquistis quae graviora sunt legis, judicium, et misericordiam, et fidem: haec oportuit facere, et illa non omittere: duces caeci, liquantes culicem et camelum transglutientes (Ibid.) . Aut negabis culicem te liquare, et camelum transvorare, homo, qui, cum 0915C stipem non solum rogatus, sed et tribuens sis nonnumquam sponte, tamen, ut est saepe dictum, proscribas Christianos se confitentes, deportas, torqueas, postremo interficias: et idcirco esse te cum illis debes advertere, ad quos dicatur: Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, quia similes estis sepulcris dealbatis, quae aforis parent hominibus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum, et omni spurcitia: sic et vos aforis quidem paretis hominibus justi, intus vero pleni estis hypocrisi et iniquitate (Ibid. 27) . Es ex illis interfectoribus, ad quos dicitur: Serpentes, generamina viperarum, quomodo 0916A fugietis a judicio gehennae? Ideo ecce mitto ad vos prophetas, et sapientes, et scribas, et ex illis occidetis, et crucifigetis, et persequimini de civitate in civitatem, ut veniat ad vos omnis sanguis justorum, qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae filii Barachiae, quem occidistis inter templum et altare. Amen vobis dico, venient haec omnia super generationem istam (Ibid. 33) . Probaris actibus tuis ex alio genere te esse vipereo . Inveniris etenim esse unus ex illis, ad quos haec quod perpetraturi essent dicebantur. Aut si negas esse te ex illis qui audiunt ore Domini: Serpentes, generamina viperarum (Ibid.) ; proba non te, sed Judaeos destinasse militem ad Alexandriam, Judaeorum militem obsedisse fores Dei domus, Judaeorum militum ducem 0916B fuisse Syrianum. Proba Judaeos ingressos basilicam cum armis, atque certum numerum interfecisse. Si probare non potes, quia constet te misisse ad Dei impugnandam religionem, rectissime dicimus te unum esse ex illis, ad quos dictum est: Serpentes, generamina viperarum, quomodo fugietis judicium gehennae (Ibid.) ? Non sine dubio fugies judicium gehennae, sed eris semper illic ardens cum conserpentibus tuis, nisi tibi prospexeris. Tunc, inquit, tradent vos in tribulationem, et occident vos: et eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum. Et tunc scandalizabuntur multi: et invicem tradent, et odio habebunt invicem: et multi pseudoprophetae exsurgent , et seducent multos: et quoniam abundabit iniquitas, perfrigescet charitas multorum (Ibid. XXIV, 9) . 0916C Si non mens tua sacrilega scit me propter unicum Dei Filium pati persecutionem a te, poteris non esse de illo genere, non esse in illorum sententia, ad quos dicitur: Serpentes, generamina viperarum, quomodo fugietis a judicio gehennae? Ideo ecce mitto ad vos prophetas, et sapientes, et scribas, et ex illis occidetis, et crucifigetis, et persequimini de civitate in civitatem (Ibid. XXXIII, 33) . Quae cum tu sis hodie gerens, negare non audebis te de vipera esse progeniem. Interemisti enim multis in locis plurimos Christianorum, alios detines vinctos in carceribus, in ergastulis; etiam hinc poteris videre te unum 0917A esse ex illis, ad quos dicitur: Serpentes, genimina viperarum (Ibid.) ; et infra: Ecce ego mitto ad vos prophetas, et sapientes, et scribas, et ex illis occidetis (Ibid. 34) : dum non eos dignaris exsecrari, quos videas per abundantem iniquitatem tuam recessisse ab apostolica fide, illos, quorum perfrixerit charitas, sed eos quos videas permanere in eo statu fidei, in quo manentes beati prophetae, apostoli, atque martyres meruerunt aeternas Dei consequi amicitias. Non enim apud Alexandriam Machetam et Dydimam ex presbyteris exsecraris, qui noscantur ex Christianis facti Ariani, sed eos, quos adhuc cognoscis stare nobiscum. Aut si non ita est, cur nunc non exsecraris Dydimam et Machetam, quos antea exsecrabaris? nisi quia tunc a te fuissent exsecrabiles 0917B habiti, quia essent adhuc scilicet Christiani, nunc vero sint tibi charissimi, quia videlicet esse coeperunt, ut tu es apostata, blasphemi. Sed jam credimus, te post tantas probationes tibi exhibitas te unum esse ex illis, ad quos dicitur, Serpentes, genimina viperarum, quomodo fugietis a judicio gehennae (Ibid. 33) ? daturum te operam quo possis curare vulnera tibi per diabolum inflicta tam gravia, quia et homicida sis et sacrilegus: a quibus criminibus si te nolueris liberari, sanguis tuus requiratur a te, nos coram Deo mundi futuri a sanguine tuo, qui tibi omnibus veritatem patefecerimus modis; a te non solum tuus, sed et eorum requiretur sanguis, quos aut ad haeresem perduxisti suscipiendam, aut ad innocentem illexisti jugulandum. Sed si dixeris: Arbitrabar 0917C illorum catholicam fuisse fidem, quos dicitis Arianos; si in fidei nutasti causa, si quod ii qui credere se dicant in creaturam ignorasti quod sint haeretici, hi qui dicant Deum non habere verum Filium, numquid etiam hoc ignorasti, quia non sit justum gladio persequi innocentem? numquid fugerat te dixisse Dominum beato Petro: Converte gladium tuum in loco suo . Omnes enim qui accipiunt gladium, gladio peribunt (Ibid. XXVI, 52) ? Quid interea, Constanti, acturus, qui tantam Christi Dei unici Filii servorum interemeris multitudinem? Videas etenim eum, quem in nos persequeris, dicere, 0918A quod omnes qui gladium accipiunt, gladio sunt perituri (Ibid.) . Quid accepturus ? qui nisi veniam facinorum tuorum, credens in eum quem negans fueris, consecutus toties merearis et quidem Dei percuti gladio, quoties tu percusseris ejus clementiae dicatos. Quis homo Dei sacerdotibus imponendam dixisti necessitatem ad absentem percutiendum, ad inauditum puniendum, ad innocentis fundendum sanguinem? Cur noluisti audiri Athanasium consacerdotem nostrum a nobis? Cur sic more latronum occulte nos jugulare Dei hominem volueras? nisi quia sis ex illis, in quorum exprobrationem prolata sint haec: Nemo ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit, Filius hominis qui est in coelis . Sicut enim Moyses exaltavit serpentem in deserto, sic oportet 0918B exaltari Filium hominis, ut omnis qui credit in eum, habeat vitam aeternam. Sic enim Deus mundum dilexit, ut Filium suum unicum daret, ut omnis qui credit in eum, non pereat, sed vitam aeternam habeat. Non enim misit Deus Filium suum in mundum ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Ideo qui credit in eum, non judicatur: qui autem non credit in eum, jam judicatus est, quia non credidit in nomine unici Filii Dei. Hoc est autem judicium, quia lux venit in mundum, et dilexerunt homines potius tenebras quam lucem: erant enim opera illorum mala. Omnis qui prava agit, odit lucem ; ut non arguantur opera ejus. Nam qui facit veritatem, venit in lucem, ut manifestentur opera ejus, quoniam in Deo est factum (Joan. III, 13) . Si servum te unici cognosceres 0918C Dei Filii, numquam profecto ejus majestatem negares, numquam ejus servos nunc occulte, nunc publice jugulari mandares; sed quia sis amator tenebrarum, quippe tenebra, quia sint opera tua mala, noluisti rem quam detuleras plenissime examinari per Dei sacerdotes. Cur noluisti? nisi quia timueris opus tuum publicari serpentinum. Dum sumus in corpore, inquit apostolus, peregrinamur a Domino : ex fide enim ambulamus non per speciem: audemus etiam bonam voluntatem habentes magis peregrinari a corpore et praesentes esse ad Dominum, et contendimus sive absentes sive praesentes placere illi. Nam 0919A omnes nos oportet manifestari ante tribunal Christi, ut ferat unusquisque propria corporis, secundum quod gessit sive bonum sive malum (II Cor. V, 6) . Et Constantius haereticus dicis: Damnate, Christiani, Christianum. Cur hoc dicis? nisi quia fundere sanguinem justorum, derelinquere etiam Deum et suscipere idololatriam hoc esse optimum censueris? Sed iterum te obsecro piissime cognoscas imperator, cum sis et unici Filii Dei negator, et in eum credentium persecutor, si non compar illis inveniaris, quorum in Actibus apostolorum describitur nequitia: Cum magna dissensio esset inter illos, timens tribunus ne raptus fuisset Paulus ab illis, jussit exercitum descendere, et rapere eum in castris. Sequenti autem nocte assistens ei Dominus ait: Constans esto: sicut enim 0919B testificatus es de me in Jerusalem, sic oportet te etiam Romae testificari. Facta autem die, collegerunt se quidam ex Judaeis, et devoverunt se dicentes, neque manducare, neque bibere, donec occiderent Paulum. Erant autem fere quadraginta, qui hanc conjurationem fecerant, qui et accesserunt ad principes sacerdotum, et indicaverunt dicentes: Devotionem vovimus nos nihil gustare in totum, donec occidamus Paulum: nunc ergo vos colligite concilium, et notum facite tribuno, ut deducat eum ad vos, quasi de eo diligentius quaesituros: nos vero priusquam appropiet, parati sumus interficere eum (Act. XXIII, 10) . Si non Dei sacerdotem isto petiisti genere Athanasium, nisi non aliud finxisti te agere, et aliud perficere disposueras, potes ne negare non eodem adverso spiritu te quoque agi, 0919C quo sunt acti atque agantur Judaei? Nisi etenim illo fuisses excitatus spiritu contra nos Deo servientes, numquam sine dubio absentem damnari, et quidem innocentem mandares. Sed haec sic ego saepe repeto, tamquam etiam ipse, cum interdum vacas a furoris stimulis, non consideres omnibus te modis ita a justitiae regula exorbitasse , ut nec in Actibus apostolorum videre potueris, petentibus Judaeis ad Paulum necandum beatum, hominem gentilem praesidem 0920A Festum minime coetui Judaeorum commodasse assensum, sed tam ipsos, nec non et Paulum se in unum auditurum posse pollicitum: gentilis servavit aequitatis jus, tu vero destruxisti: aut aequitas est damnare inauditum, interficere absentem, audientiam vero negare justo ei homini, cui omnis testis sit Dei populus, quod enim false fuerit petitus a te ac tuis, Christianus a vobis Arianis. Ergo, ut dicere coeperam, quae fuerint inter Judaeos et Paulum beatum gesta a Festo, accipe. Festus autem cum venisset in provinciam praeses, ascendit Hierosolymam, insidias tendentes, ut eum interficerent in via. Festus ergo , respondit Paulum quidem servari in Caesarea, se autem maturius proficisci. Itaque qui inter vos sunt, descendant, et, si quod est in viro 0920B crimen, accusent eum. Demoratus ergo inter eos non plus quam octo aut decem dies, descendit Caesaream, et altero die sedit pro tribunali, et jussit citari Paulum: qui cum adductus esset, circumsteterunt eum Judaei, qui a Hierosolymis descenderant, multa et gravia crimina objicientes, quae probare non poterant: Paulo autem rationem reddente, quod neque in legem Judaeorum, neque in templum, neque in Caesarem aliquid deliquerit (Ib. XXV, 1) . Ethnicus aequitatis viam inter beatum Paulum et cohomicidas tuos Judaeos tenuit, et tu desideriis malarum meditationum tuarum parere cupiens aequitatem justitiamque tollendam ex sensibus censueras nostris. Sed quomodo istud facere potueramus quod tu fieri cogebas contra justitiam? qui meminissemus scriptum: Nolite judicare secundum 0920C personam , sed justum judicium judicate. Damnate inauditum (Jo. VII, 24) , quo dixisti tempore, cur non memoratus es dixisse Nicodemum: Numquid lex nostra judicat de homine, nisi audiat ab ipso et cognoscat quid fecerit (Ibid. 51) ? Cur noluisti audiri quem reum mortis dixisti, nisi quia falsa detulisses? Dicit Dominus ad Judaeos: Qui loquitur mendacium, de suo loquitur, quoniam mendax est et pater ejus (Ib. VIII, 44) . Et tu, cum mendax esse clarueris, aestimas 0921A non te esse filium mendacis, et audes filius mendacis resistere veracibus fallax Domini sacerdotibus? sacrilegus tu audes, quem advertamus esse latronem atque furem illum, quem praeostenderit Dominus dicens: Amen, amen dico vobis , qui non intrat per januam in ovile ovium, sed qui ascendit per aliam partem, ille fur est et latro (Joan. X, 1) . Porrexisti quidem manus ad Christi oves antichristo vindicandas; sed ut es agnitus fur atque latro, es vitatus atque rejectus. Cur te vel consacrilegum tuum Georgium non sunt secutae oves Dei? Cur illum, quem esse Alexandrinorum fortissime es dolens episcopum, sequuntur? nisi quia illum quidem instituerit illis episcopum Deus, te vero atque Georgium ad mactandas ut latrones et fures immiserit diabolus. Qui intrat per 0921B januam, inquit, pastor est ovium: huic ostiarius aperit, et oves audiunt vocem ejus, et suas oves vocat nominatim, et educit illas; et cum suas omnes ejecerit, ad illas vadit, et oves eum sequuntur, quia noverunt vocem ejus; alterum non sequuntur, sed fugiunt ab illo, quia nesciunt ejus vocem (Ibid. 2) . Quia igitur tu non intraveris per januam in ecclesiam, latro esse conspiceris atque fur: non enim nosti Dei Filium ut dicas te intrasse per januam: siquidem ille eos diceret et fures et latrones, quia et tunc non fuerunt in ejus clementiam divinam credentes, nec deinceps essent credituri, et aliter fuissent erudire oves illius tentaturi. Igitur cum tu hinc doctrinam spargens insanam sis, quod enim non in eum credideris, utique esse latro ille atque fur, qui jam tunc praeostendebaris, 0921C ex blasphemis tuis manifestissime comprobaris. Quod ita esse probat sequentia pronuntiationis: ait ad illos Jesus: Amen, amen dicos vobis, ego sum janua ovium. Omnes quicumque venerunt ante me, et fures sunt et latrones, sed non audierunt illos oves. Ego sum janua ; si quis per me intraverit, salvus erit, et intrabit, et pascua inveniet; fur non venit, nisi ut furetur (Ibid. 7) . O tu itaque fur, qui ad hoc intrasse Dei inveniaris ovile, ut videlicet fuisses furatus et interficeres, qua adhuc voce poteris dicere: Debet non esse episcopus Athanasius Alexandrinorum, sed Georgius, quando videas te Georgium, vel cunctos consacrilegos vestros non esse aliud nisi fures ac latrones? 0922A suos Deus servos pastores esse voluit supra gregem, ut te ac tuos cognoscentes latrones esse ac fures pellerent. Sed tu idcirco te ac tuos, pulsis nobis Dei ordinatis judicio, praeesse gregi dominico censuisti, quo possis libere in Dei grassari gregem. Cum sis talis, mirari non poterimus quia dixeris puniendum absentem Dei cultorem. Neque enim retinere potueras dixisse Dominum: Si diligitis me, mandata mea servale : et ego rogabo Patrem, et alium advocatum dabit vobis, ut vobiscum sit in aeternum spiritus veritatis,

quem mundus non potest accipere, quoniam non videt illum nec agnoscit; vos agnoscitis eum, quoniam vobiscum manet et in vobis est (Ibid. XIV, 15) . Sed dic, oro te, quomodo possit in nobis habitare Spiritus sanctus paraclitus, si tuam vel patris tui fecissemus 0922B voluntatem? Infra etiam, Qui audit, inquit, praecepta mea, et custodit illa, ille est qui me diligit. Qui autem me diligit, diligetur a Patre meo, et ego diligam illum, et ostendam illi meipsum. Ait illi Judas non Scarioth : Domine quid factum est, quod manifestas te nobis, et non huic mundo? Respondit Jesus et dixit illi: Si quis me diligit, sermonem meum custodiet, et Pater meus diliget illum, et ad illum veniemus, et apud eum manebimus. Qui non me diligit, sermones meos non custodit (Ibid., 21) . Ex his Domini pronuntiationibus, quam inimicus noster exstiteris, potest conjici: Qui audit mandata mea et custodit illa, ille est qui me diligit (Ibid.) . Quomodo dilexisse nos eum monstrabamus, si, ut tu, mandata ejus calcaremus? calcans es etenim dominica mandata; cumque 0922C ille servari sanxerit, tu non tantum non esse servanda mandes, sed et ipsum negari praecipias: aut quomodo me Pater ipsius, propterea quod servaverim mandata Filii ejus, amare poterit, si damnem innocentem? Dicit Filius Dei: Si quis me diligit, sermonem meum custodiet, et Pater meus diliget illum, et ad illum veniemus, et apud illum manebimus (Ibid. 23) : et tu dicis, esca ignis apostata, Damnate innocentem. Quo genere Dei diligere inventi fuissemus Filium, si contra mandata ipsius jugularemus virum justum? Quomodo fieri poterat ut diligeret nos Pater, et venirent Pater et Filius, et mansitare dignati fuissent in nobis, si rescindentes Domini mandata, tua sacrilegi praecepta 0923A custodiremus? Conspice, Constanti, invidus ille amator tuae voluntatis diabolus a quali nos gloria per te clientem suum pellere tentaverit, nisi nobis Domini subveniret pietas; te jam non hominem, quem Deus fecit ad imaginem et similitudinem suam, sed coenum esse omnium cloacarum considerantes, calcaremus tuas sacrilegas jussiones. Quis etenim nolit, nisi vobis Arianis infelicior, a Dei unico Filio diligi? Quis est qui nolit amari ab ejus Patre? Quis qui Patris et unici ejus Filii templum esse recuset? quae utique consequi non potest, qui sicut tu et homicida fuerit et sacrilegus: consequi sane tu etiam poteris, si conversus vere poenitueris. Dicit adhuc Dominus: Hoc est mandatum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos. Majorem hanc 0923B charitatem nemo habet, ut animam suam ponat pro amicis suis. Vos amici mei estis, si feceritis quod praecipio vobis. Jam non dico vos servos, sed amicos (Joan. XV, 12) . Et iterum: Non vos me elegistis, sed ego vos elegi, et posui vos ut eatis et fructificetis, et fructus vester maneat, et quodcumque a Patre meo petieritis in nomine meo, det vobis (Ibid. 16) . Quomodo poterimus esse amici unici Filii Dei, si contra interdictum illius pietatis damnaverimus absentem, interfecerimus innocentem? Quomodo fructus noster augmenta crementorum facere poterit? Quomodo quicquid petierimus in nomine ejus, accipiemus a Patre, si, ut tu cogebas, non solum cultorem ejus puniremus, sed et ipsum negaremus? Tito viro Deo dicato scripsisse beatum apostolum non inveneras 0923C de episcopi irreprehensibili officio, quod sit dignum praebere Deo, ut homicidas nos effici cuperes? Hujus rei gratia reliqui te Cretae, ut ea quae deerant corrigas, et constituas per civitates presbyterium , sicut ego tibi disposui. Si quis est sine crimine, unius uxoris vir, filios habens fideles, non in accusationem 0924A luxuriae, aut non subjectum : oportet enim episcopum sine crimine esse sicut dispensatorem Dei, non protervum , non iracundum, non vinolentum, non percussorem, non turpilucrum ; sed hospitalem, benignum, sobrium, justum, sanctum, continentem, amplectentem id quod secundum doctrinam est, fidem verbi, ut potens sit exhortari in doctrina , et contradicentes revincere. Sunt enim multi etiam non subditi, vaniloqui, et deceptores , maxime qui ex circumcisione sunt, quos oportet redargui, qui universas domos evertunt, docentes quae non oportet turpis lucri gratia (Tit. I, 5) . Cum igitur talem voluerit episcopum fieri, qui hanc tenentem viveret viam justitiae, qua tu auctoritate ad excludenda mandata beati apostoli nova praecepta dare dignatus es, ea videlicet, quae ex diaboli esse 0924B noscantur orta voluntate? Apostolus me non iracundum, non percussorem vult fieri, et tu me homicidam vis effici? Quibus ex rebus potest colligi Spiritum sanctum locutum ore beati apostoli, spiritum vero nequam locutum ore vestro Arianorum. Conspicis interea mandasse apostolum, ut vos veritati resistentes indentemini episcopi interventu, ut per sanam doctrinam vestra punita esset blasphemia. Non ad hoc beati apostoli protuli dictum, oportere episcopum sine crimine esse, ut me peccatorem negarem, cum et meam norim conscientiam, et dicere audiam Job illum justum: Quis enim mundus a sordibus? nemo, etiam si unius diei sit vita ejus in terra (Job. XIV, 4) ; Joannem etiam beatum advertam dicere: Si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus et 0924C veritas in nobis non est (I Joan. I, 8) . Non ergo iccirco apostoli praeceptum protuli, ut, qui meminerim me peccatorem, praedicarem esse sine sordibus, sed ut tu, quam sit malum quod praeceperis fieri, posses advertere. Juvenes, inquit, similiter hortare ut sobrii sint in omnibus , per omnia teipsum formam praebens 0925A bonorum operum, in doctrina, in integritate, in gravitate, in sermone sanum, irreprehensibilem, ut adversarius revereatur, nihil habens quid dicere malum de nobis (Tit. II, 6) . Quomodo me formam bonorum operum aliis praebuissem, si sanguinem Dei servi fudissem? Quomodo doctrinam integram, quam tradiderunt apostoli, praedicantem me Dei populus cognosceret, si haeresim tuam suscepissem, si denique vel in hypocrisi satellitis tuis pseudoepiscopis Arianis communicarem? Quomodo possit sermo meus proferri sanus, irreprehensibilis, si evangelicam atque apostolicam deserens fidem tuam suscepissem blasphemiam? Quomodo adversarius revereri potuerat? Quomodo de me nihil possit dicere mali, cum si tibi acquiescendum censuissem, et homicidam et 0925B sacrilegum me factum comprehendisset? Iterum, cum moneret, servos dominis suis subditos esse debere: Illuxit enim, inquit, gratia Dei salvatoris nostri omnibus hominibus, corripiens nos, ut abnegantes impietatem et saecularia desideria, sobrie, et pie, et juste vivamus in hoc saeculo, exspectantes beatam spem in adventum gloriae magni Dei, et salvatoris nostri Jesu Christi, qui dedit pro nobis seipsum, ut liberaret nos ab omni iniquitate, et mundet sibi populum abundantem, aemulatorem bonorum operum (Ibid. 11) . Cum in his nos ambulare praeceperit bonis operibus, quid tibi visum est ut invitaris ad homicidium faciendum? Quomodo etenim abnegantes impietatem, pie et juste viventes conspici potueramus, si tecum fudissemus innocentis cruorem? Sed et cum dicat iccirco se pro peccatis nostris 0925C tradidisse Dominum, ut nos eriperet ab operibus satanae, et constitueret ad hoc ut aemulatores essemus bonorum operum, si opus istud tuum et nos tecum perpetrati fuissemus, in qua essemus parte, nisi in qua sit Cain? Illuxit enim, inquit, gratia Dei salvatoris nostri omnibus hominibus, corripiens nos, ut abnegantes impietatem ac desideria saecularia, sobrie, et juste, et pie vivamus in hoc saeculo (Ibid.) . Et Constantius tu imperator dignaris dicere, simus impii, scelerati, perditi, maligni, iniqui, injusti. Ubi hanc spem inveniam beatam, quam me exspectare docet apostolus beatus, si non solum ipsius, qui omnem beatitudinem tribuere potens est, servos interemero, sed et ipsum negavero? Tu etenim utrumque facis, Constanti, quia et servos ejus persequeris 0925D atque interficis, et ipsum deserens idolis te mancipandum censueris. Cur ista geris, nisi quia tibi non illuxerit gratia Dei salvatoris nostri? Si enim illuxisset, meminisses apostoli dicentis praeceptorum: 0926A Videte itaque quomodo caute ambuletis, non quasi insipientes, sed ut sapientes, redimentes tempus, quia dies mali sunt. Propterea nolite effici imprudentes, sed intelligentes quae sit voluntas Domini (Eph. V, 15) . Si voluntas est Domini interficere innocentem, derelinquere fidem evangelicam, poterit non solum haec pars, sed et totum corpus epistolarum beati apostoli tuis patrocinium praebere praescriptionibus; sin minus favet praescriptionibus tuis nulla pars sacrarum scripturarum, est luce clarius manifestum te sub tenebrarum degere potestate; unde et effectum sit, ut nihil de sacris scripturarum hauseris fontibus, quod te potuisset a tantis removere periculis. Si enim non te potestas tenebrarum sub sui redegisset ditione, profecto retineres quae Philippenses audiunt: Coimitatores mei 0926B estote, fratres, et observate eos, qui sic ambulant, sicut habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos saepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi, quorum finis est interitus, quorum Deus venter est, et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt (Philip. III, 17) . Dicas cupio, prudentissime imperator, in quibus debemus effici coimitatores apostoli: doce apostata. Si homicida fuit apostolus, si blasphemus, si evangelicae fidei destructor, si sacrilegus; haec etenim omnia et antequam credidisset in unicum Dei Filium fecisse se profitetur; tu vero qui haec facis hodie, quae ille ante agnitionem unici Dei Filii faciebat, qua de re ausus fuisti jubere nobis Domini sacerdotibus, ut innocentem condemnaremus, ut haeresim tuam suscipientes, apostolicam fidem 0926C despueremus? Tu qua de re haec fieri praecepistis, quae contra formam apostoli sunt prolata, nisi quia sis ex inimicis crucis Christi, ex illis qui jam tunc designati fueratis ore sancti apostoli? Te ne ac tuos audiremus, quorum finem dicit apostolus esse interitum? ut illos tuos satellites, qui derelinquentes formam traditam disciplinae, et regulam fidei per apostolos, tibi semet turpis lucri gratia tradiderint; illos qui plus mensae tuae copias fecerunt, quam ea, quae promittit suis Dominus; illos qui tui convivae esse delegerint, quam patriarcharum, prophetarum, apostolorum, vel martyrum; ad quos dicitur rectissime: Vester Deus venter est. Examinate , dicit apostolus, bonum continete, ab omni specie mala continete vos (I Thess. V, 21) : et quia 0926D viderimus maledictam operam vestram Arianorum et vitaverimus, odio laboramus. Sed quam pulchrum est, quamque jucundum a te odiri, amari vero a Deo! Repulisti nos e re commissa nobis, arbitratus potuisse 0927A te, quod Deus aedificavit, destruere. Unicuique autem nostrum, ait Ephesiis scribens, data est gratia secundum mensuram dignationis Christi, propter quod dicit: Ascendens in altum captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus. Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit in inferiora terrae? et qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes coelos, ut adimpleret omnia: et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem prophetas, quosdam vero evangelistas, quosdam autem pastores, et doctores ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi, donec occurramus omnes in unitate fidei et agnitione Dei in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi: ut jam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur 0927B omni vento doctrinae, in nequitia hominum, in astutia ad remedium erroris. Veritatem autem facientes in charitate crescamus in illo per omnia qui est caput Christus, ex quo totum corpus compactum et connexum per juncturam subministrationis in mensuram uniuscujusque partis incrementum corporis facit in aedificationem sui in charitate (Eph. IV, 7) . Cum haec ita esse legis, cur fuisti ausus tollere pastores, quos gregi suo Deus voluerit praesse? cur? nisi ut te cum omni vento doctrinae possent Dei circumferre supra dominicum gregem pastores, ne fuissent ducti tamquam parvuli omni vento doctrinae? Accedentes ad fidem, ne vestra nequissimorum hominum astutia ad diaboli principis vestri remedia recederent ab apostolica evangelicaque fide, tulisti episcopos 0927C e plebibus, quibus praesumus divina dignatione, ad hoc utique ut doceres doctrinam non apostolicam sed haereticam. Vae tibi misero, per quem haec gerit satanas. Inveneras homo sapiens colorem aptum fallaciae tuae, quo nam modo posses Dei oves patri tuo defendere , qui tibi ut in his demoreris malis, jam illis jaculis, quibus Evae et Adae mentes sauciavit, cor tuum jaculavit, ad hoc videlicet, ut in hac temet pravitate constitueret. Inveneras, 0928A inquam, homo sapiens colorem aptum fallaciae tuae; quo nam modo posses dominicum depopulare gregem dicens: Peccavit Athanasius, et iccirco qui illum mecum interemerit, erit episcopus; qui insuper habendum censuerit, non erit: et qui damnabant Athanasium jungebantur pseudoepiscopis dogmatis tuae Arianae. Si qui tuam metuentes iram hoc egissent, triplex per te homicidam atque sacrilegum incurrebant crimen, sive quod innocentem damnarent, sive quod catholici haereticis communicarent, et in gregem Dei vos lupos intrare sinerent, cum dicat apostolus, iccirco datos pastores, ut omnis daemonum doctrina, quae per vos haereticos et omnes adversarios ecclesiae profertur, fuisset exclusa, atque in veritate currentes Dei servi eo usque mansissent 0928B immobiles, donec ad summam venirent perfectionem; et tu tenebra auferre dignatus es pastores judicio constitutos Dei, quo possis tu lupus convertere cunctos in diaboli amatoris tui praedam. Ut jam, inquit, non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni vento doctrinae, in nequitia hominum, in astutia ad remedium erroris. Veritatem autem facientes in charitate crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus (Ibid., 14) . Quomodo possemus crescere in illo, si te secuti tenebram fuissemus, cum sis negans illum verum Deum esse, cum dicas illum non natum de substantia Patris, sed astruas factum ex nihilo? Quomodo potueramus crescere in illo, qui non ambulaturi eramus in veritate, ex quo te fuissemus apostatam secuti? Deinde cum dicat: Veritatem 0928C facientes crescamus in charitate (Ibid. 15) , et sit manifestum criminibus falsis petitum Dei sacerdotem per te ac tuos Athanasium, si ea, quae imperas, fecissemus, quomodo aut in veritate, aut in charitate currere conspecti fuissemus, qui et charitatem exstinxissemus, quam tenemus cum coepiscopo nostro Athanasio, et quia falso temperassemus crimini, et ipsi tibi fallaci in innocentis necem juncti tecum mereremur divina indignatione percuti? Sic ergo, 0929A Constanti, aedificatur domus Dei per fallaciam, per sanguinis innocentium fusionem, per praedicationem blasphemam? Vae tibi qui ad hoc sis vivens, ut haec cuncta mala per te gerat diabolus. Tu mihi dicis: Puni innocentem, derelinque fidem catholicam, atque suscipe venena haeresis meae, et est apostolus dicens: Hoc itaque dico et testificor in Domino, ut non amplius ambuletis, sicut et gentes ambulant in vanitate mentis suae, obscurati intellectu, alienati a vita Dei, per ignorantiam quae est in illis, propter caecitatem cordis ipsorum (Eph. IV, 17) . Cui obediam vestrum? tibine an apostolo? tibine apostatae sacrilego, an illi qui jam fudisse sanguinem propter unicum Dei inveniatur Filium? Quem vestrum sequar? tene templum daemonum, an illum Dei templum? te qui operibus 0929B tuis aut Judaeum, aut ethnicum esse declaras, an illum qui jam consecutus sit per hanc quam exsecraris fidem regna coelestia? Si enim non tu operibus tuis gentilem te esse manifestas, poteris defendere, quod enim non digne haec te contra proferantur. Primo quia sis negans Dei Filium, gentilis aut Judaeus nobis es: deinde cum proscribis, deportas, torques, falsis criminibus innocentes oneras, interficis, non inveniri poteris Christianus, qui per viam suam Dei esse homo cognoscatur, sed utique unus de illis, de quibus per apostolum dicit Dei Spiritus, quod enim sint in vanitate mentis suae, insensati , alienati a vita Dei, per caecitatem cordis ipsorum (Ibid. 18) . Quando ergo haec caecati gerere corde voce apostoli manifestentur, quae tu geris, qua fronte audes sanis 0929C corde ac mente dicere, Errastis; fallax veracibus, Mendaces estis? Apostolus (Ibid. 21) , Sicut est veritas, dicit, in Jesu, deponentes secundum pristinam conversationem veterem hominem eum, qui corrumpitur secundum concupiscentiam erroris . Renovamini autem spiritu sensus vestri, et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitiam et sanctitatem et veritatem. Deponentes mendacium, loquimini veritatem, unusquisque ad proximum suum. Ubi haec praetermisisti monita salutaria, quae nos custodire hortatur apostolus? Quomodo etenim deposuisse veterem hominem, et novum hominem eum, qui secundum Deum sit, induisse reperiri potueramus? Quomodo 0930A manentes in justitia et sanctitate et veritate conspecti fuissemus, qui injusta tecum gerentes eum novum hominem, qui sit creatus secundum Deum, exstinxissemus, et illum veterem, qui corrumpitur secundum erroris concupiscentiam, ut ante corrumpebatur, quam Deum nosse coepisset, iterum portare coepissemus? Ista etenim cuncta faciunt, quae tu facis, non Dei domestici, sed satellites antichristi: Deponentes mendacium, loquimini veritatem, unusquisque ad proximum suum, quia sumus invicem membra (Ibid. 25) . Si fuisses de ecclesiae Dei membris, mihi crede quod numquam mendacium pertulisses ad ecclesiam; sed quia sis illius homo, qui deceperit Adam per fallaciam et Evam, iccirco pertulisti mendacium, ut nos sic circumscriberes, quomodo 0930B circumscripserit diabolus primoplastos homines. Tu dixisti: Damnate Athanasium, quia graviter deliquit, alioquin in reatu eritis maximo apud Deum. Suscipite Arii fidem, et vivetis in aeternum. Accipe quae etiam amantissimus tibi circa Adam et Evam egerit, et invenies haec te nunc gerere circa nos, quae et ille tunc gesserit circa illos (Gen. II, 25) . Et erant, inquit in Genesi Moyses, ambo nudi tunc Adam et mulier ejus, et non confundebantur. (Ib. III, 1) . Serpens autem erat sapientior omnibus bestiarum quae erant. Et infra: (Ibid.) . Et dixit serpens mulieri: Quid quia dixit Dominus Deus ne edatis ex omni ligno quod est in paradiso? Et dixit mulier serpenti: Ex omni ligno quod est in paradiso edemus, de fructu autem ligni quod est in medio paradisi 0930C dixit Deus: Non manducabitis ex eo, sed nec tangetis eum, ne moriamini. Dicimus tibi loco serpentis persuadenti nobis ut inauditum damnemus, ut innocentem jugulemus; praecepit Dominus innocentem et justum non interficiendum. Et dixit serpens mulieri: Non moriemini (Ibid. 4) . Sciebat enim Deus quia quacumque die manducaveritis ex eo, aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii scientes bonum et malum. Dicentem itaque istum serpentem per te ad nos, Magis eritis justi si fuderitis sanguinem justum, magis eritis beati si apostolicam evangelicamque anathematizantes fidem Arianam susceperitis perfidiam, calcatur propitio Deo in te quidem jam a 0931A nobis fallaciam ipsius scientibus; sed tibi nos dolere est testis Deus, propterea quod per te semet constituerit ad nos circumscribendos. Constat etenim tunc per semetipsum aggressum Adam et Evam. Deprecor te ne haec graviter accipias, quae salutis tuae causa proferantur. Dolere etenim te arbitror quod dixerim per te nos aggressum serpentem, et quod te multis in locis inter eos posuerim qui fuerint dicti serpentes. Considera operam tuam et illorum, et si non unum vos esse cognoveris corpus, dicito me non juste haec dicere. Tuos magistros in perfidia Judaeos audis certe in sacris evangeliis serpentes saepe dictos a Domino, serpentes generamina viperarum (Matth. XXIII, 33) . Unde hoc nomine vocari meruerunt? certe propter nequam opus illorum, certe 0931B propter incredulitatem suam. Inde et Joannes Baptista, Progenies viperarum (Ibid. III, 7) , dicit ad eos, quis monstravit vobis fugere ab ira ventura? Facite ergo dignos fructus poenitentiae. Ut ex illis ergo, qui in unicum crediderunt Filium Dei, qui vias correxerunt suas, meruerint filii effici lucis, alii vero serpentes dicuntur, ita et tu, nisi fructus feceris dignos poenitentiae, nisi tuas vias correxeris, filius viperae atque serpentis diceris. Quis etenim Dei servorum non te homicidam atque blasphemum esse cernens non eo vocet nomine quo vocentur Judaei? quis te e Deum timentibus dubitabit, quod es, pronunciare, quando videat scribas, pharisaeos et principes Judaeorum iccirco serpentes dici, quia et prophetarum fuderunt sanguinem et unicum negaverint 0931C Dei Filium? Cum haec ita se habeant, superest ut factorum tuorum geras poenitentiam, advertens Deum suae clementiae misericordiam omnibus a viis recedentibus malis praestitisse, habens formam Ninevitarum, 0932A quos si fueris imitatus, ita opem misericordiae consequaris necesse est. Quocirca accipe quae fuerint gesta, vel ipsi, praedicatione Jonae territi, quae fecerint. Praeceptum est, inquit sacra scriptura, ceto, et rejecit Jonam super terram (Jon. II, 11) . Et factum est verbum Domini ad Jonam iterum, dicens (Ibid. III, 1) : Surge et vade in Ninive civitatem magnam, et praedica in ea secundum praedicationem priorem, quam ego locutus sum ad te. Et surrexit Jonas et abiit in Ninive, secundum quae locutus est Dominus ei. Erat autem Ninive civitas magna adeo sicut iter tridui. Et coepit Jonas introire in civitatem sicut iter dici unius, et praedicavit, et dixit: Adhuc triduo, et Ninive subvertetur. Et crediderunt viri Ninivitae Deo , et praedicaverunt jejunium, et vestierunt se cilicio a 0932B maximo usque ad minimum eorum: et pervenit verbum usque ad regem Ninive, et surrexit de sede sua, et abstulit a se stolam suam, et circumdedit se cilicium , et sedit super cinerem. Et praedicatum est a rege Ninive et a magistratibus illius, dicens: Homines et pecudes et boves et oves nihil gustent, sed nec vescantur, et aquam non bibant. Et circumdederunt se cilicia homines, et proclamaverunt homines et pecudes apud Deum instanter, et reversi sunt unusquisque a via sua mala, et ab iniquitate manuum suarum, dicentes: Quis scibit si poenitebitur Deus, et avertet ab ira furoris sui, et non peribimus? Et vidit Deus operam illorum, quia reversi sunt unusquisque a via sua mala: et poenituit Deum de malignitate, qua locutus est facere eis, et non fecit. Et contristatus est Jonas tristitia 0932C magna , et confundebatur: et oravit apud Deum dicens (Ibid. IV, 1) : O Domine, nonne haec sunt verba mea cum adhuc essem in terra! ideo praeoccupaveram fugere in Tharsis, quoniam scivi quia tu miserator 0933A et benevolus, patiens, et misericors, et poenitens in malignitatibus. Et infra: Et dixit Deus ad Jonam (Jon. II, 9) : Si valde contristatus es tu super cucurbitam, valde contristatus sum usque ad mortem. Et dixit Dominus: Tu pepercisti cucurbitae , in qua non laborasti, neque nutristi eam, quae sub nocte nata est, et per noctem perit. Ego autem non parcam in Ninive civitatem magnam, in qua habitant plus quam centum viginti millia hominum, qui non sciverunt dexteram aut sinistram ? Et tuam, Constanti, operam malignam si rejecisse te viderit Deus, si vias tuas perditas correctas perspexerit, et te in omnibus reformatum esse viderit, mihi crede, quia in ingenti felicitate esse inter Dei famulos incipies. Habes praeterea beatissimi Pauli apostoli exemplum, ne 0933B forte ut ille geras haec per ignorantiam, quod enim mox ut te converteris ad unicum Dei Filium confitendum, veniam tuorum facinorum, ut illi, ita tibi sit tributurus: ipsum sequere, ipsius apprehende viam, ipsum Philippensibus loquentem audi, et quisnam fuerit ante agnitionem, et quantam beatitudinem post agnitionem consequi meruerit. (Phil. III, 4) Si quis autem putat se fiduciam habere in carne, ego magis circumcisione octava die de genere Israel, tribu Benjamin, Hebraeus ex Hebraeis, secundum legem pharisaeus, secundum zelum persequens ecclesiam, secundum justitiam quae in lege est conversatus , cum essem sine querela, quae mihi fuerunt lucra, haec existimavi propter Christum detrimenta. Verumtamen omnia arbitror detrimentum esse propter 0933C eminentiam scientiae Christi Jesu Domini nostri, propter quem omnia detrimenta passus sum, et arbitror stercora ut Christum lucrifaciam, et inveniar in illo, non habens meam justitiam, quae est ex lege, sed illam quae per fidem Jesu Christi, quae ex Deo est justitia 0934A in fide, ad agnoscendum illum, et virtutem resurrectionis ejus, et communicationem passionum ejus, cooneratus morte ipsius, si quo modo occurram in resurrectionem ejus , quae est a mortuis. Sicut et jam dictum est, istum imitare, istum sequere, ut quia et ille fuerat, quod tu nunc, hoc est persecutor ecclesiae, negator unici Filii Dei, inveniaris sic ad consequenda regna coelestia fuisse conversus a perfidia ad fidem suscipiendam catholicam, sic te transitum fecisse de morte ad vitam. Illum etenim per ignorantiam Dei fuisse persecutum ecclesiam, adhuc accipe etiam Timotheo aperiente de semetipso: (I Tim. I, 8.) Scimus autem quoniam bona est lex, si quis ea legitime utatur, sciens hoc quia justo lex non est posita: injustis autem, et inobedientibus, et impiis, 0934B et peccatoribus, et scelestis, et profanis, parricidis et matricidis, homicidis, impudicis, masculorum concubitoribus, plagiariis, mendacibus, perjuris, et si quid aliud sanae doctrinae adversatur, quae est secundum evangelium gloriae beati Dei quod creditum est mihi. Et gratias ago ei qui confortavit me Christo Jesu Domino, quod fidelem me aestimavit, ponens in ministerium; qui prius fueram blasphemus, et persecutor, et injuriosus, sed misericordiam sum consecutus, quod ignorans feci in incredulitate. Superabundavit autem gratia Domini nostri cum fide et dilectione, quae est in Christo Jesu. Ita et tu ex persecutore, ex injurioso et blasphemo beatus et vere Deo charissimus effici poteris, si ut Paulus beatus verum Dei Filium esse Jesum Christum credideris, si semper illum cum 0934C Patre regnasse ac regnaturum, hoc est, sine initio et sine fine confessus fueris, si unam aeternitatem habere Patrem et Filium et Spiritum sanctum clamantibus sacris scripturis non restiteris; si denique unam habere deitatem Patrem ac Filium et Spiritum 0935A sanctum credideris, crede mihi quod futurus sis in choro patriarcharum, prophetarum, apostolorum ac martyrum; alioquin tibi imputaturus, cum te torqueri 0936A cum diabolo et omnibus satellitibus ejus videre coeperis, cur has tam salubres admonitiones nostras despexeris.