Praefatio. De eodem schismate Ursini.

0081A

I. Temporibus Constantii imperatoris, filii Constantini, durior orta est persecutio Christianorum ab impiis haereticis Arianis, annuente Constantio, qui et Athanasium episcopum resistentem haereticis persecutus est, et ut damnaretur ab omnibus episcopis imperavit. Quod etiam metu principis facere tentaverunt omnes ubique pontifices, inauditum innocentemque damnantes. Sed Liberius Romanus episcopus, et Eusebius Vercellensis, et Lucifer Caralitanus, et Hilarius Pictavensis dare sententiam noluerunt. Hi ergo mittuntur in exsilium pro fide servanda. Cum Liberio Damasus diaconus ejus se simulat proficisci: unde fugiens de itinere, Romam rediit, ambitione 0081B corruptus. Sed eo die quo Liberius ad exsilium proficiscebatur, clerus omnis, id est presbyteri et archidiaconus Felix, et ipse Damasus diaconus et cuncta Ecclesiae officia, omnes pariter, praesente populo Romano, sub jurejurando firmaverunt, se, vivente Liberio, pontificem alterum nullatenus habituros. Sed clerus contra fas, quod minime decebat, cum summo perjurii scelere, Felicem archidiaconum ordinatum in locum Liberii susceperunt. Quod factum universo populo displicuit, et se ab ejus processione suspendit. Post annos duos venit Romam Constantius, pro Liberio rogatur a populo; qui mox annuens ait: Habetis Liberium, qui qualis a vobis profectus est, melior revertetur. Hoc autem de consensu ejus, quo manus perfidiae dederat, indicabat. Tertio anno 0081C redit Liberius, cui obvians cum gaudio populus Romanus exivit: Felix notatus a senatu vel populo, de Urbe propellitur, et post parum temporis, impulsu clericorum qui perjuraverant, irrumpit in Urbem, et stationem in Juli basilica trans Tiberim dare praesumit: quem omnis multitudo fidelium et proceres de Urbe iterum cum magno dedecore projecerunt.

II. Post annos octo, Valentiniano et Valente conss., X kalendarum Decembrium die defunctus est Felix: Liberius misericordiam fecit in clericos qui perjuraverant, eosque in locis propriis suscepit. Itemque octavo kalendas Octobris, Gratiano et Dagalaiso conss., Liberius humanis rebus eximitur. Tunc presbyteri et diacones, Ursinus, Amantius et Lupus, cum plebe sancta quae Liberio fidem servaverat in exsilio constituto, coeperunt in basilica Juli procedere, et 0082A sibi Ursinum diaconum pontificem in locum Liberii ordinari deposcunt. Perjuri vero in Lucinis Damasum sibi episcopum in loco Felicis expostulant: Ursinum Paulus Tiburtinus episcopus benedicit. Quod ubi Damasus, qui semper episcopatum ambierat, comperit, omnes quadrigatios et imperitam multitudinem pretio concitat, et armatus fustibus ad basilicam Juli perrumpit, et magna caede fidelium per triduum debacchatus est. Post dies septem cum omnibus perjuris et arenariis quos ingenti corrupit pretio, Lateranensem basilicam tenuit, et ibi ordinatus episcopus, et redimens judicem Urbis Viventium, et praefectum annonae Julianum, id egit ut Ursinus, vir venerabilis qui prius fuerat pontifex ordinatus, cum Amantio et Lupo diaconibus in exsilium mitteretur. 0082B Quod ubi factum est, coepit Damasus Romanam plebem quae se nolebat procedere, fustibus et caede varia perurgere. Presbyteros quoque numero septem detentos per officium nititur ab Urbe propellere. Sed plebs fidelis occurrens eosdem presbyteros eruit, et ad basilicam Liberii sine mora perduxit.

III. Tunc Damasus cum perfidis invitat arenarios, quadrigarios et fossores, omnemque clerum, cum securibus, gladiis et fustibus, et obsedit basilicam hora diei secunda, septimo kalendarum Novembrium die, Gratiano et Dagalaiso conss., et grave praelium concitavit. Nam effractis foribus, igneque supposito, aditum unde irrumperet exquirebat. Nonnulli quoque de familiaribus ejus, tectum basilicae destruentes, tegulis fidelem populum perimebant. Tunc 0082C universi damasiani irruentes in basilicam, centum sexaginta de plebe, tam viros quam mulieres, occiderunt, vulneraverunt etiam quam plurimos, ex quibus multi defuncti sunt: de parte vero Damasi nullus est mortuus. Post tres autem dies, sancta plebs in unum convenicus, coepit adversus eum Domini mandata recitare, dicentes: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam vero non possunt occidere. Psallebat etiam in laudibus, et dicebat: Posuerunt mortalia servorum tuorum escas volatilibus Coeli, carnes sanctorum tuorum, bestiis terrae. Effuderunt sanguinem eorum, velut aquam in circuitu Hierusalem; et non erat qui sepeliret. Saepe itaque eadem plebs adunata in basilica Liberii clamabat dicens: Christiane imperator, nihil te latet. Omnes episcopi Romam veniant: agatur causa quintum jam bellum Damasus 0083A fecit: a sede Petri homicidas foras. Dei autem populus episcopos convenire multis precibus exorabat, ut memoratum, tanta impietate maculatum, sententia justa procellerent, quem in tantum matronae diligebant, ut matronarum auriscalpius diceretur.

IV. Voces ergo plebis ad Valentinianum sunt delatae principem, qui pietate commotus, reditum concessit exsulibus. Tunc Ursinus cum Amantio et Lupo diaconibus, XVII kalendarum Octobrium, Lupicino et Jovino conss. ad Urbem rediit: cui plebs sancta gratanter occurrit. Sed Damasus tantorum sibi conscius scelerum, non mediocri timore concussus, redemit omne palatium, ne facta sua principi panderentur. Imperator nesciens quid Damasus perpetrasset, edictum prorogat, ut Ursino exsilio relegato, nulla ulterius 0083B populos contentio nefanda collideret. Tunc Ursinus episcopus, vir sanctus et sine crimine, consulens plebi, tradidit se manibus iniquorum, et sexto decimo kalendas Decembres jussione imperatoris ad exsilium sponte properavit. Sed populus timens Deum nullisque persecutionibus fatigatus, non imperatorem, non judicem, nec ipsum auctorem scelerum et homicidam Damasum timuit, sed per coemeteria martyrum stationes sine clericis celebrabat. Unde cum ad sanctam Agnem multi fidelium convenissent, armatus cum satellitibus suis Damasus irruit, et plurimos vastationis suae strage dejecit. Quod factum crudelissimum nimis episcopis Italiae displicebat. Quos etiam cum ad natale suum solemniter invitasset, et nonnulli convenissent ex eis, precibus apud eos 0083C molitur et pretio, ut sententiam in sanctum Ursinum proferant. Qui responderunt: Nos ad natale convenimus, non ut inauditum damnemus. Ita prava ejus intentio caruit quo nitebatur effectu. Exinde presbyteri diversis modis afflicti, per exsilia et peregrina loca dispersi sunt, ex quibus Marcellinus et Faustinus presbyteri, de confessione verae fidei, ostentatione sacrae communionis, et persecutione adversantium veritati, preces Valentiniano, Theodosio et Arcadio principibus obtulerunt ita.