Caput VI. De hoc quod Salomon: Dominus Creavit Me Initium Viarum Suarum In Opera Sua.

0073D

I. Tangamus et illam in ultimo quaestionem, quam inter caeteras addidisti: Dominus, inquit, creavit me initium viarum suarum in opera sua (Prov. VIII, 22) . Dicit haereticus: Vides creaturam esse sapientiam, quae utique interprete Paulo apostolo Christus est. Ergo Christus, inquit, qui est sapientia, non est verus filius, sed creatura factus adoptione exsistens filius. Hoc venenum Arianorum est. Sed o quam caeca impietas ad id videre, quod pium est! Jam semel quia, ut scriptum est, Oderunt sapientiam Domini 0074A et verbum non assumpserunt (Baruch. III) , nihil in illa sincerissimi decoris aspiciunt: sicut et lippientibus oculis nulla est visio veritatis, quandoquidem aliter eorum renuntiat aspectus, quam in fide rerum est; sed et cui saporem proprium redundans sui fellis amaritudo vitiavit, si dulcia mella degustet, ut amaram dulcedinem mellis infamat, non recognoscens malum propriae amaritudinis. Sed, o miser haeretice, quid potes veri luminis videre, cum caecutias vel ambules in viis tenebrarum, omnia quae sunt impietatis excogitans? Clamet licet vir ille spiritualis suavissimo experimento divinae epulationis invitans: Gustate, et videte quam suavis est Dominus (Psal. XXXIII, 9) : sed tibi, si gustaveris, nihil suave sentitur in Domino, eo quod, sicut scriptum est, 0074B venenum aspidum sub labiis tuis est, eo quod os tuum maledictione et amaritudine plenum est (Psal. XIII, 3) . Denique cum infinita et ipse Salomon de Dei sapientia praedicaverit, et ita divine de ea fuerit prosecutus, ut non aliud in illa crederetur, quam quod in natura Dei est: in illis omnibus haereticus caecutiens hoc solum videre se credidit, per quod probaret eam esse creaturam. Sed scriptum est, inquit, Dominus creavit me initium viarum suarum in opera sua. Sed nos non ibimus longius, neque de aliis libris Salomonis, quae sunt pro sempiterna Dei sapientia, proferemus. Sufficit nunc, si de hoc ipso loco unde testimonium protulit, pars diversa superetur.

II. Ais, haeretice, scriptum: Dominus creavit me initium viarum suarum in opera sua: sed intende, quia 0074C haec ipsa sapientia nihilominus ait: Ante omnes autem colles genuit me (Psal. VIII, 25) . Quomodo ergo haec ipsa sapientia in eodem loco et creatam se esse dicit, et genitam? Prius est, ut videamus, quid primum sit: utrum quod genita est, an quod creata est. Sed licet primum dixerit: Dominus creavit me initium viarum suarum in opera sua; tamen, ne se creaturam putares, recurrit ad illud quod prius est, in sequenti dicens: Ante omnes autem colles genuit me. Vide enim ne putes postea genitam, quia primum praemiserit se creatam. Etsi enim in ordine sermonum primum positum est quod creata est, deinde autem quod genita; tamen sensus hoc judicat, quod primum est genita, quam creata, ut sit sensus ita sapientiae dicentis: Dominus creavit me initium viarum 0074D suarum in opera sua. Sed ne quis me putet per hoc esse creaturam, aut tunc primum esse coepisse, quando me creavit initium viarum suarum in opera sua, subsequor et dico: Ante omnes autem colles genuit me; ut scias prius me genitam, quam creatam. Cum enim dicit: Ante omnes autem colles genuit me, fecit illud esse postea quod creata est, ut praecedat et sit anterius illud, quod genita est. Si ergo sic creata est, ut ante fuerit genita; sensus impietatis exclusus est, qua eam dixerat creatam; ut tunc primum substitisse sapientia crederetur, quando et retulit se creatam a Domino initium viarum suarum 0075A in opera sua. Ecce enim sensus manifestat, etiam ante quam crearetur, sapientiam substitisse, quippe quae prius est genita, quam creata.

III. Sed magis commendabitur hic sensus catholicus, si et ipsa verba, prout nobis possibile est, discutiantur, quibus vel genitam se referat sapientia vel creatam. Dominus, inquit, creavit me initium viarum suarum in opera sua. Intende, quia cum dixerit: Dominus creavit me, non tacuit, ne vere creatura putaretur, sed prosequitur explanans quid sit creata, et ob quam causam sit creata. Ait enim, creavit me initium viarum suarum: et cum sequitur, in opera sua, palam est, quod ostendit et causas cur creata sit initium viarum Domini. Non ergo sapientia, quasi quae non esset, creata est ad hoc ut esset; sed cum 0075B semper substantialiter fuerit, tunc creata est secundum dispensationem initium viarum Domini, et in opera Domini creata est. Initium ergo viarum Domini creata est, et in opera Domini creata est sapientia: non tamen, quia substantialiter ante non erat, ideo creata est sapientia. At vero cum dicit se ante omnes colles genitam, non propter (aliquam rem dicit se esse genitam; sed exsistens semper) patris sempiterna progenies, ob quasdam causas creatam se dicit, initium viarum Domini, id est, in opera Domini. Ergo et ex hoc manifestum est non esse creaturam sapientiam, quae in aliud creata est, id est, in opera Domini; cum ipsa sit genita, non in opera, sed de patre, ut diximus, exsistens sempiterna progenies.

IV. Sed et hoc intendendum est, quod aliud est 0075C dicere creari sapientiam, et aliud est dicere quod sit creatura. Quamvis enim legatur creata esse sapientia, nusquam tamen legitur quod sit creatura. Non enim omne quod creatum est, jam creatura dicendum est, licet omnis creatura creata sit: sicut nec omne quod factum est, jam factura asseveranda est, licet omnis factura facta sit. Si videtur obscurum, exemplo dilucidabo. Legimus quemdam gratulari, ac dicere ad Deum: Ego autem cantabo virtutem tuam, exaltabo mane misericordiam tuam, quia factus es susceptor meus, et refugium meum in die tribulationis meae (Psal. LVIII, 17) . Ecce Deus factus est susceptor et refugium; non tamen Deus factura est: et hoc est, quod dixi: Non omne quod factum est, jam factura dicendum est. Deus enim non exsistens factura, 0075D qui semper est, factus est susceptor et refugium in die tribulationis homini; ut quod factus est susceptor et refugium in die tribulationis homini, videatur contulisse, quod factus est; non tamen quia susceptor et refugium homini factus est, etiam Deus quoque factura esse credendus est, cujus divina substantia sempiterna est. Similiter et sapientia si creata dicacur, non tamen creatura est, quae semper est: sed cum exsistat semper, creatur ad aliquid ut prosit, non ut creatura dicatur quasi facta, quae non fuit. Erat enim inseparabilis a Deo Dei sapientia: et haec ipsa exsistens Dei sempiterna progenies, creata est initium viarum Domini.

0076A V. Sed adhuc apertius edisseram. Certe sapientia Dei ipsa est, quae et Verbum esse scribitur, ut in superioribus ostensum est. Et numquid quia de Verbo Dei scriptum est: Et Verbum caro factum est, jam et Verbum facturam asseveramus, quasi tunc primum esse coeperit, cum caro factum est? Sed bene, quia apertissime demonstratum est per Verbum omnia facta, et in ultimis temporibus hoc ipsum Verbum carnem factum. Non ergo factura est Verbum Dei, licet factum caro esse dicatur: ita et sapientia licet dicatur creata esse initium viarum et in opera (ejus), non tamen creatura est; quam constat ante omnem esse creaturam, quandoquidem omnia in sapientia facta sint (Psal. CIII, 24) . Addo et hoc, quia non omne quod creari dicitur, quasi fiat in substantia, 0076B intelligendum est. Denique quidam vir videns cor suum quibusdam sordibus infectum, precem fundit ad Dominum dicens: Cor mundum crea in me, Deus (Psal. L, 12) : non utique cordis substantiam in se fieri precabatur, sed ut hoc ipsum cor in eo exsistens, quod ei erat sordidum, creari mundum. Non omne quod creari dicitur, jam statim et secundum substantiam fieri intelligendum est: quandoquidem cor quod erat, id ipsum, ut mundum crearetur a Domino, precabatur. Ergo et sapientia cum creata dicitur, non tam substantia ejus, quasi quae non erat, facta est; sed ipsa exsistens, ut saepius dictum est, creata est initium viarum in opera ejus. Ergo quod creata est sapientia, ad mysterium vel rerum creandarum vel humanae dispensationis intellige, quam 0076C cum Dei sapientia dignanter assumit, creata dicitur: quod vero se genitam dicit, ut nihil in illa minus divinitatis agnoscas, quam habet ille qui genuit. Valde enim impium est credere, quod aliquando Deus sine sua fuerit sapientia. Unde et quia vere genita est a Deo sapientia, (idem) exsistens secundum substantiam quod est genitor; sapientia autem ipsa Christus est (I Cor., I, 24) : ergo Christus qui est sapientia, non est adoptione filius, sed verus filius, exsistens Dei progenies, et non factura.