Caput XX. 332, Damasi 17, Syagrio Et Antonio Coss.

I. Damasus ethnicorum senatorum de Ara Victoriae restituenda consilium disturbat, scriptis ad Ambrosium litteris. II. Celebre ab se anno elapso convocatum concilium Romae habet. III. Praecipuae ejus convocandi causae. IV. Orientales se excusant, quominus ad illud accederent, eorumque litterae ex rei tunc gestae serie expenduntur, ac plura observanda proponuntur. V. Cur de Cyrillo Hierosolymitano, cur de Nectarii electione iidem ad Damasum retulerint. VI. Quinam huic concilio adfuerint? Basnagii erronea sententia.

0233C

I. Primis hujus anni mensibus per senatores Urbis idolorum cultores, actum est de restituenda statua, atque ara Victoriae, dataque est Symmacho cura legationis in eum finem petendae ad Gratianum imperatorem. Statuam illam Tarento pridem Romam advectam, Aegyptiis deinde spoliis decoratam, Augustus in media Curiae latitudine collocaverat, qua parte introitus erat Patribus ad senatum pro deliberatione 0233D euntibus, aramque dedicaverat. Ad eam Romani duces, rebus feliciter gestis, bellisque perfuncti cum sacrificarent, acceptasque ex hostibus victorias referrent, Symmachus inde copiam hausit, qua lutulentior in hac causa flueret in litteris ad Valentinianum, quae etiam num exstant. Quo factum, ut idolo huic a senatoribus curiam pro consilio ingressuris, mero, et thure sacrificari, ac juramentum dici oportebat: Hinc Ambrosius : Ferendumne istud est, ut Gentilis sacrificet et Christianus intersit; hauriant omnes, hauriant vel inviti fumum oculis, symphoniam auribus, 0234A et aversantium licet ora, excitata focis vestris favilla respergat? Non illis satis sunt lavacra, non porticus, non plateae occupatae simulacris? Etiamne in communi consilio non erit communis conditio? Obstringetur pia senatus portio obtestantium vocibus, adjurantium sacramentis? Aram igitur illam a Constante dirutam, a Magnentio restitutam, a Constantio iterum eversam, ac rursus sub Juliano superstitioni repraesentatam, Gracchus, ut creditur, cum Urbanam praefecturam gereret, legis ab eodem Gratiano latae auctoritate fultus destruxerat, quod egregium facinus Prudentius his versibus contra Symmachum indicat:

Jam quid Publicolas percurram carmine Gracchos
Jure potestatis fultos et in arce senatus
Praecipuos, simulacra Deum jussisse revelli,
Cumque suis pariter lectoribus omnipotenti
Suppliciter Christo se congregasse regendos?
0234B At senatores illi, qui Christianae fidei nomen dederant, ut alterius partis studia frustrarentur, communicatis cum Damaso consiliis libellum alium composuerunt, quo obtestabantur falso obtendi a Symmacho senatus nomen; quin vero, se non adituros amplius curiam, si res ea juberetur. Eum deinde libellum Damasus Ambrosio misit, injunxitque ut daret operam penes Gratianum, qui annum fere integrum in Italia transegit, ne quid interea Christiana religio detrimenti caperet. Eorum, qui libello scribendo adfuerunt nomina cum Damasi ad Ambrosium litteris perierunt, quos tamen Ambrosius ipse innumeros fuisse ait, atque id Prudentius confirmat, aliquot indicans. Gratianus itaque, cui Mediolanensis praesul haud imparis Damaso erga religionem studii 0234C eum libellum miserat, cum intellexisset rem iniquam, cui praeterea gravissimorum senatorum numerus haud exignus repugnaret, a se postulari, legationem non concessit; atque ita Damasi providentia, atque Ambrosii opera evenit, ut Symmachi aliorumque conatus male tunc verterent. Quae sub Gratiano haud bene cesserat, res iterum tentata est eo defuncto, apud Valentinianum puerum ab eodem Symmacho, cujus relatio etiam nunc superest inter ejus epistolas lib. X, ep. 54. Verum huic etiam petitioni magna animi vi intercessit Ambrosius, memor legationis a Damaso acceptae, effecitque gravissima ac vehementissima epistola, ac oratione, ut adversariorum spes iterum frustraretur. Hanc alteram autem legationem cum Symmachus obierit jam Praefectus Urbis, 0234D Urbanam vero praefecturam cum administrare coeperit elapso jam medio anno 384, liquido constat priorem removeri non posse a primis hujus anni mensibus, ac rem illam confectam antequam Ambrosius pro synodo, de qua mox dicam, Romam accederet, siquidem ille haec scribit: Nam et ante biennium ferme, cum hoc petere tentarent, misit ad me sanctus Damasus Romanae Ecclesiae sacerdos judicio Dei electus, libellum, quem christiani senatores dederant, et quidem innumeri, postulantes nihil se tale mandasse, non congruere gentilium istiusmodi petitionibus non 0235A praebere consensum: questi etiam publice privatimque, se non conventuros in curiam, si tale aliquid decerneretur . . . . . . Hunc libellum ego fratri Clementiae vestrae direxi.

II. De synodo itaque, quae hoc anno Romae congregata est, nunc agendi locus. Quaeritur autem primo loco quis eam convocaverit, ac quam ob causam: tum deinde quo tempore convocata, ac etiam celebrata, quidve actum, definitumque in ea fuerit.

Theodoretus illam a Damaso convocatam scribit his verbis: Sequenti vero aestate, ab ea scilicet, qua Constantinopolitanum generale concilium confectum est, cum plerique eorum episcoporum, qui ei adfuerant, ad eamdem urbem venissent, Occidentalium episcoporum epistolam acceperunt, quae ipsos 0235B hortabatur, ut Romam ad maximam synodum, quae illuc parabatur, se conferrent. Nemo enim nescit, Occidentalium vocabulo Romanum episcopum imprimis intelligi, eorum scilicet coryphaeum. Hinc litteras Lampsacenae synodi, quamquam Liberio et Occidentalibus inscriptas, uni Liberio traditas ex Socrate et Sozomeno scimus . Hinc quoque Hieronymus ait, Haereticum me cum Occidente, haereticum me cum Aegypto, hoc est cum Damaso, Petroque condemnent . Errant igitur, ut obiter dicam, qui hoc Theodoreti loco, Occidentalium voce, Italici cujusdam concilii episcopos designatos putant, quorum epistolam exstare aiunt a Sirmondo vulgatam . Hanc enim interpretationem, ac divinationem, ne alio loco dicta repetam, praeter Theodoretum, Sozomenus etiam 0235C manifeste refellit, inquiens Romanum episcopum, ac reliquos Occidentalium partium sacerdotes ob Flaviani ordinationem non mediocriter indignatos ad Orientales scripsisse, ut eos in Occidentem convocarent.

Cum autem Orientales Romani pontificis epistolam accepisse se dicant, aestate jam facta, ac postquam juxta litteras Aquileiensis concilii anno superiori scriptas, a Theodosio acciti Constantinopolim venerant, seque vix non deprehensos tunc doleant, merito colligas primo, hoc concilium fuisse confecto jam Aquileiensi convocatum, deinde tractoriam illam Damasi epistolam primis hujus anni mensibus transmissam; atque hanc esse, ni fallor, rei gestae seriem. Diximus enim anno elapso Aquileiense concilium a Theodosio postulasse, ut ad sedandum ex ordinatione 0235D Flaviani ortum dissidium, Alexandriae synodum cogi juberet, ex omnibus Orientalibus collectam. Hae litterae mense Septembri jam labente scriptae, ac per legatos missae, vix reddi potuerunt anno illo jam ad finem inclinato. Theodosius igitur iis post episcoporum discessum acceptis, Aquileiensium sententiae obsecuturus, imperii sui praesules Constantinopolim iterum convocat, cum iis acturus, tum de loco, tum de causa concilii, quod propositum postulatumque fuerat. Interea vero Romano pontifici praestare visum 0236A est, ut concilium Romae potius, quam Alexandriae indiceretur, misitque in eum finem evocatorias litteras, quae ideo, aestate jam facta, episcopis illis Constantinopolim juxta litteras Aquileiensis concilii a Theodosio convocatis, communicatae sunt. Utramque siquidem hanc epistolam, a Damaso aliam, aliam ab Aquileiensibus Patribus, Orientales commemorant aperte ac distinguunt; ac quod ad Aquileiensem attinet, ad regiam urbem se venisse aiunt secundum litteras anno superiori post Aquileiense concilium ad imperatorem Theodosium missas; cum vero de recenti a Damaso scripta agunt, inexspectato nuntio, se quasi deprehensos dolent, ac Romano illi itineri se imparatos asserunt. Caeterum Romam hujus concilii indictio minime a Damaso facta est inexplorata Gratiani 0236B imperatoris sententia, quem ideo suas ejusdem Damasi litteris adjunxisse ex Sozomeno liquet: atque haec est ratio cur Hieronymus Orientis et Occidentis episcopos imperialibus litteris Romam contractos scripserit , et cur praeterea Orientales ipsi piissimi imperatoris Theodosii litteris ad Romanum concilium se evocatos dicant; siquidem unius imperatoris litterae, alterius etiam nomen prae se ferre debuerant.

III. Quod ad causam cogendi ejus concilii spectat, hanc potissimam fuisse Sozomenus nos his verbis docet: Meletius sepulturam est consecutus, Flavianus vero ejus loco ordinatus contra jurisjurandi fidem: qua ex re ingens perturbatio Antiochensem Ecclesiam iterum occupavit: et plurimi se a communione Flaviani sejunxerant, 0236C ac seorsim sub Paulino collectas celebrabant: sed et sacerdotes ipsi hujus rei causa inter se dissidebant. Verum episcopus Romanus, ac reliqui Occidentalium partium sacerdotes non mediocriter indignabantur, et ad Paulinum quidem tanquam episcopum Antiochiae consuetas scribebant epistolas, quas synodicas appellant; ad Flavianum vero nullas litteras dabant: quin et Diodorum Tharsi, et Acacium Beroeae episcopos, qui illum ordinaverant, in crimen vocabant, et ab eorum communione abstinebant. Itaque ut his de rebus cognosceretur, tum ipsi, tum imperator Gratianus ad Orientales episcopos scripserunt, eos in Occidentem convocantes . Quod Sozomenus aperte asserit, Hieronymus sub involucro verborum indicat, episcopos ob quasdam Ecclesiarum dissensiones Romam contractos 0236D scribens , atque haec est ratio, cur Orientales illi Damaso caeterisque sub illo episcopis rescribentes, paratum ad pacem atque unitatem animum declarant.

Nolim tamen ego asserere hanc unam fuisse hujus concilii convocandi causam; sed eam inter caeteras probare non possum, quam Valesius, Baluzius, aliique Patroni Italici concilii studiose saepe urgent, ut nempe de Nectarii ordinatione cognosceretur, quam Occidentales rejicere videbantur, pro suo erga Maximum 0237A Cynicum ad eum appellantem studio. Hanc enim falsam esse probant, tum Sozomeni silentium, tum Bonifacii, et Nicolai testimonia, quae alio loco produxi; tum praeterea quod a vero prorsus abhorreat, Damasum qui tumultuariam Maximi ordinationem in irritum miserat, solemni publicoque edito judicio, adeo sibi deinde non constitisse, ut Nectarii ordinationem eodem Cynico impellente reprehenderit. Quamobrem, si in Romana hac synodo de Nectarii ordinatione actum fuit, alia prorsus, quam quae obtenditur, ratio esse debuit, cur de illa, ut dicam, ageretur.

IV. Evocatoriis Damasi litteris rescripserunt Orientales, epistola illa, quam Theodoretus recitat et impense laudat , in eaque causas attulerunt binas, quominus Romam accederent: primo quod cum haeretici 0237B quamquam ab ovilibus depulsi, greges in saltu diripere, profanos conventus agere, ac nihil non in religionis perniciem moliri pergerent, concilio adesse non poterant: quin Ecclesias deserere ac necessario nudare praesidio viderentur; secundo quod praestitutum tempus non erat tam longo itineri, caeterisque ad illud parandis sufficiens. Siquidem conveneramus, aiunt, Constantinopolim secundum litteras a Reverentia vestra anno superiore post Aquileiense concilium ad piissimum imperatorem Theodosium missas, ad hanc solam profectionem instructi, et de hac una synodo consensum episcoporum, qui in Provincia erant, afferentes, cum de longiori itinere suscipiendo nec suspicati essemus, nec audivissemus quidquam, priusquam Constantinopolim convenissemus; ac praeterea constituti 0237C temporis angustia, nec ad longioris itineris apparatum, nec ad omnes communionis nostrae episcopos, qui in diversis provinciis sunt, commonendos, et consensus ab iis accipiendos sufficeret. Haec vero ego attuli, ut videat lector hoc loco apertam de litteris, quae tum ab Aquileiensi concilio, tum deinde a Damaso scriptae fuerant, mentionem fieri, nullam vero de illa epistola, quam postremo loco Italici concilii nomine Sirmondus protulit: atque ut hinc rursus colligat, illam supposititiam esse, ac nunquam aut scriptam, aut saltem ante aestivos hujus anni menses Constantinopolim transmissam; tum deinde errare eos, qui illam ipsam a Theodoreto indicatam putant sub Occidentalium epistolae voce, eique tunc cum scriberent acceptae, ab Orientalibus responderi. Nam si illam 0237D Ambrosius, caeterique Italici vicariatus praesules soli scripserant, ut Tillemontio aliisque hujus sententiae patronis placet, nulla erat causa cur Orientales rescriberent Damaso, Acholio, Britoni, ac Basilio, qui fictitio huic Italico concilio profecto non adfuerant, ac ejusdem gesta ignorabant. Sed haec obiter, cum res alibi atque operose discussa a me fuerit.

Postquam vero iidem Orientales his se rationibus excusaverant, ne Romam accederent, ut charitatem, qua se ad synodum vocatos aiunt, mutua charitate rependerent, tres ex suo corpore legatos miserunt, Cyriacum nempe, Eusebium, ac 0238A Priscianum, eisque dederunt in mandatis, tum ut caeterorum omnium voluntatem pacificam esse, atque ad unitatem spectare declararent, tum ut eorum pro sana fide zelum manifestum facerent: qua profecto declaratione ii revincuntur fucum facere, qui eos Romam accedere noluisse aiunt, quia supremam esse contendebant Orientalium conciliorum auctoritatem. Caeterum quo ipsi etiam sanos sese atque integros esse probarent apud Romanum pontificem, in litteris, quas legatis ad Damasum ferendas dederant, tum aperta copiosaque fidei expositione, Arii Sabellii, Eunomii, Macedonii et Apollinarii haereses damnarunt, tum postremo haec, quae referre operae pretium est, verba adjunxerunt: Si quid amplius desideratis, satis vobis fiet, si tomum Antiochiae a synodo, 0238B quae illic celebrata est, conditum, nec non eum, qui superiore anno Constantinopoli ab aecumenica synodo editus est, legere dignemini: quibus in tomis fidem nostram uberius exposuimus, et in haereses recens exortas anathematis sententiam protulimus. Ex his enim tria potissimum colligo: primo, inter eos qui hanc epistolam scripserunt, aliquos fuisse ex illis, qui Antiochenae synodo adfuerant, atque, ut ego conjicio, Diodorum Tarsi, Acacium Beroeae, Pelagium Laodiceae, ac Gregorium Nyssae episcopos; secundo, certos illos fuisse Antiochenae synodi acta ad Damasum allata antea fuisse: nam quo pacto ea legere alioquin hic poterat, ut pleniori cognitione ea de re instrueretur? Atque hoc confirmat conjecturam meam, qua opinabar, anno 380 acta illa per Acacium 0238C allata ad Urbem fuisse . Tertio, si ad ea quae de Constantinopolitana antecedentis anni synodo, Orientales scribunt animum diligenter advertas, facile intelliges, eorum quae gesta ac constituta fuerant, aliud nihil ad apostolicam sedem referri praeter haereses, in quas anathematis sententiam protulerant, aliaque nonnulla ad disciplinam spectantia capita, de quibus nunc sermo erit. Jure igitur ac merito Leo Magnus ad Anatolium scribit, quo ejus ambitionem retunderet, episcoporum quorumdam conscriptionem, eam scilicet, qua Constantinopolitano praesuli primae honoris partes post Romanum attributae fuerant, numquam fuisse ad apostolicae sedis transmissam notitiam , gravissimamque viro sanctissimo injuriam inferre, qui hac de re dubitare visi sunt.

0238D Quae vero ad disciplinam spectant, de quibus Orientales, nulla reliquorum canonum mentione facta, per legatos Damaso retulerunt, Nectarii et Flaviani ordinationem respiciunt, ac Cyrillum Hierosolymitanum; sic enim habent: De particulari autem Ecclesiarum administratione, antiqua ut probe nostis obtinuit sanctio, et sanctorum Patrum Nicaeae congregatorum regulae, ut in singulis provinciis episcopi illius provinciae, et si illis placuerit, una cum episcopis ipsis finitimis, ordinationes, prout utile fuerit, faciant; ex quarum legum praescripto Constantinopolitanae Ecclesiae, reverendissimum ac religiosissimum 0239A Nectarium ordinavimus episcopum in universali concilio, communi omnium consensu, coram religiosissimo imperatore Theodosio, adstipulante omni clero et civitate. Antiquissimae vero Antiochenae in Syria Ecclesiae reverendissimum et religiosissimum episcopum Flavianum, tum illius Provinciae, tum dioecesis Orientalis episcopi in unum congregati canonice ordinarunt tota Ecclesia consentiente, et quasi uno ore virum collaudante: quam quidem ordinationem synodus universa suscepit. Hierosolymitanae autem Ecclesiae reverendissimum ac religiosissimum Cyrillum indicamus, qui canonice olim fuit ordinatus, et plurima variis in locis contra Arianos certamina subiit. Hoc autem loco Beveregius utitur , ut apostolicorum canonum, quos sub voce antiquae sanctionis indicatos recte putat, auctoritatem atque 0239B antiquitatem adstruat, ac ut Nectarii et Flaviani ordinationes, nedum a cujuslibet provinciae, verum etiam aliarum provinciarum ac totius Orientis, in concilio Constantinopolitano tunc congregatis episcopis, factas probet. Nam si secus esset, cur provocassent ad antiquam illam sanctionem, canones scilicet apostolicos 34 et 35? Hi enim tantummodo agunt de vocandis, si placuerit, aliarum etiam et finitimarum provinciarum ad sacras ordinationes episcopis: hoc vero contra eos, qui Flavianum Antiochiae consecratum asserunt interim observatum volui. Sed iterum redeamus, unde discessimus.

Quid igitur Cyrillo crimini datum fuerit, ut Orientales episcopi, ejus apud sedem apostolicam Romanamque hanc synodum causam tueri debuerint, 0239C minime constat. Sunt qui factum putant, quia Damasus ac Occidentales ejus ordinationem infamatam noverant. Rufinus praeterea, Socrates ac Sozomenus illum in fide varium fuisse scribunt, quod recentia aliquot Graecorum menaea confirmare videntur. At vir doctrina ac pietate insignis Touttaeus, in Vita ejusdem Patris operibus praemissa, hanc ab eo culpam diligenter amovet. Rationibus autem ab eo allatis addi posset id, quod in Synodica legitur, eum scilicet, ab synodis sub Damaso Romae, ac Constantinopoli sub Nectario celebratis, multis elatum laudibus, ut hinc colligas pura fuisse illum fide: accedat quod si haeresim professus aliquando fuerat, ad communionem recipi per Orientales non poterat, nisi causa a sede apostolica antea cognita et discussa. Siquidem 0239D Felix III hanc esse Ecclesiae regulam et veterem traditionem scribit, primarum sedium episcopi cum ab haeresi revertuntur, non prius recipiantur, ac communionem obtineant, quam ad primam sedem acta relata, atque ab ea, quae definita fuerant, confirmata sint .

V. Quod ad Nectarium attinet, sunt, quod jam observatum a nobis-fuit, qui censent ejus ordinationem, ex praescripta Nicaeni concilii lege factam Orientales asserere eo consilio, ut eam tueantur adversus Damasi atque Occidentalium, qui Maximo 0240A Cynico favebant, minas; at ii prorsus divinare mihi videntur, suisque praeconceptis opinionibus abrepti: pontifex enim Bonifacius, testis procul dubio idoneus, unam tantum affert hujus rei causam, quia nempe id negotii in Romani episcopi notione non esset, eamque propterea firmitatem non haberet, quae ex una tantum apostolicae sedis communione accedere illi poterat; siquidem Nectarius, catechumenus cum esset, Nicaeno can. 2 ab episcopatu arcebatur, eaque est causa cur plures ex Patribus ejus consecrationi ab initio intercesserint. Hoc itaque cum etiam Theodosius probe intelligeret ac vereretur ne quid iterum propterea contra Nectarium moveri posset, tribus qui tunc ab ea synodo Romam legati episcopi fuerant, aulicos suos adjunxit, quo facilius Damasum 0240B permoveret ad concedendas suae communionis litteras, sive formatam, quae collatum neophyto sacerdotium roboraret. Id vero est, ni fallor, quod Ambrosius, cujus alio loco verba attuli, non obscure sensit, cum ordinationem suam ab Orientalibus et Occidentalibus comprobatam scripsit, atque aliis, Orientalibus scilicet, exemplum dumtaxat, Occidentalibus autem, supremo nempe ejus Ecclesiae capiti, judicium attribuit . Cum igitur certam ac necessariam causam teneamus, cur episcopi illi de Nectarii ordinatione Damaso retulerint, minime necesse est, ut ad Italicum concilium ejusque litteras, mera nempe figmenta, recurramus. Caeterum erat altera praeterea ratio, cur formata a Romano pontifice pro Nectario peteretur, sed quae silentio tegi ac dissimulari debuit. Nam 0240C cum episcopus Constantinopolitanus ab Heracleae metropoli subtractus, decreto synodi primum honoris gradum post Romanum consecutus esset; ut novae dignitatis quasi possessionem iniret, videbatur necessarium, exemplo Alexandrini et Antiocheni, ut de sui ordinatione apostolicae sedi referret, ab eaque litteras communionis acciperet, quod exemplum sub Nectario positum sanctus Joannes Chrysostomus ac caeteri successores longo deinceps ordine secuti sunt; hisce autem, quae Orientales a se ἐνθέσμως καὶ κανονικῶς constituta putabant, epistolam concludentes petunt, ut Damasus caeterique Occidentales secum gratulentur: qua ecclesiastica, ac mutuam charitatem exprimente formula utuntur, ut eorum omnium quae constituerant confirmationem peterent, siquidem 0240D hic erat synodicarum relationum, quae ad Romanum pontificem mittebantur, finis .

VI. Haec Orientalium epistola inscripta est Damaso, Ambrosio, Britoni, Valeriano, Ascholio, Anemio et Basilio, ac caeteris in magna urbe Roma congregatis, ex quo colligimus eos omnes concilio illi adfuisse. Si Basilium excipias, ac Britonem, aliorum sedes cognitae satis sunt: Britonem tamen Bollandus, cujus sententiam Tillemontius sequitur, Trivirensi magni in illa etiam aetate nominis Ecclesiae praefuisse censet: pro Basilio alii Bassianum legunt; at 0241A frequentiores codices Basilium habent, quae mihi lectio magis placet; Bassianus enim Laudensis episcopus haud pridem ordinatus non ita magni nominis et dignitatis erat, nec tam illustrem Ecclesiam administrabat, ut prae caeteris, qui praetermissi sunt, nominari debuerit; quamobrem Basilium, ne caeteris, qui compellantur, inferior sit, aut in Hispaniis, aut in Africa, aut etiam in Galliis, primariae alicujus Ecclesiae episcopum fuisse verosimile est. Ex Oriente adfuerunt Paulinus atque Epiphanius, ac forte etiam non defuerunt, qui ex Aegypto venerint, ob arctum cum Romana Ecclesia foedus, ac imperialium, quibus omnes evocati fuerant, litterarum auctoritate. Basnagius quidem Paulinum atque Epiphanium abfuisse, Maximum vero Cynicum concilio 0241B illi adfuisse asserit . Unde autem colligat, quod de Paulino et Epiphanio scribit, viderit ille: nam quod de Maximo asserit, a Baluzio hausisse potuit, qui hac saepe fabula delectatur . His deinde accessere tres illi episcopi, Cyriacus nempe, Eusebius, ac Priscianus ab Orientalibus Constantinopoli congregatis, legati; quibus forte aulici illi a Theodosio missi comites sese junxerant.

Cum Paulino praeterea atque Epiphanio Hieronymus ad Urbem accessit, cujus rei ipse testis est in epistola ad Principiam . Si enim pene certe triennium Romae vixit ; si praeterea Hierosolymam post obitum Damasi profecturus mense Augusto in Romano portunavim ascendit , ad Urbem cum iisdem sociis accessisse debuit hoc anno circa autumnum, concilio jam 0241C prope futuro, ac proinde longiorem, secus ac nonnulli censent, moram Constantinopoli traxerat. Illius autem, a quo etiam litteras acceperat, nomen haud erat Damaso ignotum. At eum praeterea huic pontifici familiarem fuisse, conjectare possumus tum ex epistola de tribus hypostasibus, qua ejus humanitatem laudat, tum etiam ex ea, quae inter Evagrium eidem Damaso pernecessarium, ac Hieronymum ipsum, consuetudine intercedebat. Virum itaque, cujus doctrinam ac pietatem noverat, apud se retinuit, ut sibi in causis negotiisque ecclesiasticis expediendis praesto esset, ac ut Orientis et Occidentis synodicis consultationibus suo nomine responderet . In quo tum optimum ejusdem Damasi judicium laudes, tum supremae Romanorum pontificum in Ecclesia potestatis 0241D argumentum inde capias certissimum. Nam totum, qua patet, orbem si mente complectaris, quaenam alia tibi occurret Ecclesia, cujus proinde ac Romanae tanta fuerit dignitas, et auctoritas, ut ab ea difficilium obscurarumque tum in fide, tum in disciplina quaestionum constantia tanta, ac diuturnitate, fiducia praeterea, atque humilitate, explicatio postularetur, ac tanto sinceroque obsequio exciperetur? Hieronymi 0242A praeterea eruditione toto illo tempore quo Damasus superstes fuit, usus est in sacris illustrandis Scripturis, earumque enodandis difficultatibus, atque ut hoc ageret, tum voce, tum scriptis ad eum epistolis excitabat, quae adhuc exstant, ejusque pontificis incessantis in Christianam doctrinam studii testes sunt. Sed jam ad alia.