Scholium.

Corpus Christi vere est in Eucharistia, quia sic Scriptura habet expresse, et constat non fuisse Christum locutum metaphorice. Vide Trid. Sess. 13. c. 1. 3. et 4. et Bellarm. lib. 3. de Eucharistia. Moret sex quaestiones. Ad quintum, sententia D. Thomae est, hic poni corpus Christi sine ulla sui mutatione, per mutationem panis in ipsum. Hanc refutat variis rationibus. Vide Doctorem in Oxon. hic a n. 4. Refutat aliam sententiam, quae ad sextam quaestionem respondet, quantitatem Christi hic non habere modum quantitatis, sed substantiae, quia proprietas naturae non variatur ex agente, neque ex prioritate termini; ergo nihil refert, quod quantitas hic sit secundarius terminus, ut careat suo modo. Secundo, si converteretur quantitas in quantitatem, sic esset sub modo quanti, in quod convertitur. Vide Doctorem citatum a num. 12.

Respondeo ad quaestionem, ubi primo ostendo quod ita est, et quod possibile sit sub illis speciebus corpus Christi veraciter contineri. Secundo ostendo quomodo hoc sit possibile, et quomodo hoc est. Quantum ad primum, tenendum est quod de facto est ibi verum corpus Christi sub illis speciebus, sicut patet de consecr. dist. 2. panis est in altari, et infra cap. Hoc est, etc. ego Berengarius, nam secundum Augustinum 83. qq. q. 60. circumstantia Scripturae dat intelligere Scripturam. Nunc autem Christus dicens se ipsum esse vitem, et discipulos suos palmites, quo modo dixit illos palmites, eodem modo dixit seipsum esse vitem: non dixit discipulos suos palmites per naturam, sed per quamdam figurativam prol prietatem, quia ipsi non erant veri palmites, sed tantum per quamdam similitudinem. Patet ex circumstantia Scripturae; igitur ut sic fuit ipse vitis. Sed quando dixit, Lucae 22. hoc est corpus meum, non dixit discipulis suis, et vos membra mea, sed quantum ad eos, ad didit, quod pro vobis et pro multis tradetur in remissionem peccatorum, quod tantum conveniebat vero corpori suo; a principio enim Christianae religionis fuit de substantia fidei corpus Christi realiter sub speciebus panis contineri, sicut quaedam alia veritas de Sacramentis.

Ad probandum possibilitatem hujus, scilicet, quod corpus Christi realiter contineatur sub illis speciebus, oportet multa probare, quae videntur includere contradictionem. Primo, quod unum quantum simul possit esse cum alio quanto. Secundo, quod majus quantum possit esse cum minori quanto. Tertio quod majus quantum possit esse simul cum qualibet parte minoris quanti. Quarto, quod subjectum possit esse sine quantitate. Quinto, quod corpus possit alicubi esse, ubi prius non fuit, sine sui mutatione de loco ad locum. Sexto, quod quantum possit esse sine modo quantitativo, quorum possibilitatem ad omnia esset nimis prolixum nunc probare, et ideo possibilitatem duorum ultimorum tantummodo probo, ex quibus possibilitas aliorum inferius apparebit.

Quantum ad primum istorum duorum, dicitur quod corpus Christi incipit esse sub speciebus panis, ubi prius non fuit sine sui mutatione, sed per mutationem alterius, quod convertitur in ipsum, et ita non oportet quod illud mutetur secundum locum, quod nunc est alicubi, ubi prius non fuit, quia aliquid potest esse conversum in ipsum, et mutari.

Quantum ad secundum articulum, dicit quidam quod quantitas corporis Christi est sub speciebus panis sine modo quantitativo, quia substantia panis solum convertitur in substantiam corporis Christi, ut in per se terminum ejus, non autem in quantitatem corporis ejus per se, sed tantum concomitatur, sicut cibus naturalis secundum substantiam ejus convertitur in substantiam rei alendae per se, et quantitas in quantitatem, 3. de parlib. Animal. c. 5. Quantitas et alia accidentia non sunt hic ex vi Sacramenti, sed tantum ex concomitantia naturali eorum ad substantiam, et per consequens cum substantia corporis immediate sit sub illis speciebus, et dimensiones ejus. tantum concomitentur, et per accidens, non est ibi corpus mediante quantitate, nec per consequens mediante suo modo quantitativo.

Contra primum potest sic argui: Transubstantiatio, cum sit mutatio substantialis, habet pro per se terminis suis substantias; per nullam autem mutationem acquiritur, nisi per se terminus ejus; ergo per istam mutationem, quae est transubstantiatio, non habetur pro per se termino ejus, nisi substantia; sed praesentia corporis Christi modo existentis sub specie panis, et prius non, non est substantia, quia nec substantia panis, quia illa non manet in fine transubstantiationis; nec substantia corpus Christi, quia tunc aliquid substantiae corporis Christi esset novum, sicut praesentia ejus cum istis speciebus est nova. Ex vi igitur transubstantiationis substantiae panis, non habetur praesentia corporis Christi sub illis speciebus; igitur vel sine omni mutatione praecedente, est modo sub illis corpus Christi, sub quibus prius non fuit, quod videtur mirabile; vel ista praesentia habetur alia mutatione, quam per transubstantiationem. Confirmatur ratio, quia quaelibet mutatio completa est, habito ejus per se termino; sed per se terminus transubstantiationis est substantia corporis Christi; praesentia autem corporis Christi cum illis speciebus, non est substantia corporis Christi? igitur illa praesentia corporis Christi sub illis speciebus non habetur ex vi transubstantiationis. Item, secundo sic: Quod convertitur in aliquid praeexistens, magis acquirit conditiones ejus, quam e converso. Patet de nutrimento converso in carnem, quod accipiendo esse illius, accipit qualitatem et quantitatem, et ubi ejus; igitur panis conversus in corpus Christi, ex vi conversionis magis acquirit ubi illius, quam e converso; igitur ex sola conversione corporis Christi magis acquirit panis ubi corporis Christi in caelo, quam corpus Christi praesentia ejus in altari sub illis speciebus.

Item, concessa conversione panis in corpus, posset Deus convertere substantiam panis in corpus Christi habens esse in caelo; igitur ex vi conversionis non habetur quod sub illis speciebus sit corpus Christi facta conversione.

Item, si panis quantus converteretur in corpus Christi quantum et substantia in substantiam, non haberet corpus Christi esse circumscriptive sub speciebus, ubi fuit panis, ex vi conversionis panis in substantiam corporis Christi; igitur similiter ex vi conversionis panis in substantiam corporis Christi, non habet corpus esse definitive, ubi praefuit substantia panis. Consequentia patet, quia non est differentia inter istas conversiones, nisi quia terminus unus conversionis esset tantum substantia alterius, tam substantia quam quantitas, per quorum primum ut substantiam, non habet esse alicubi, nisi definitive, per secundum circumscriptive. Antecedens patet, quia corpus non potest esse in tam parvo loco circumscriptive, in quo praefuit panis quantus; ergo ex vi conversionis non est circumscriptive, ubi erat panis quantus, nec per consequens substantia corporis est definitive ex vi conversionis, ubi prius fuit substantia panis.

Item, quinto sic: Deus potest absolute facere corpus suum esse praesens cum pane manente substantia panis, quia ad novitatem posterioris non sequitur novitas prioris, secundum Philosophum, 8. Physic. t. 74. et 75. ubi vult quod aliquid potest moveri localiter sine mutatione ad substantiam, quae dicitur generatio, vel corruptio, vel sine alteratione, vel augmentatione et diminutione, quia loci mutatio est quodammodo posterior aliis mutationibus. Sed praesentiat corporis Christi cum substantia panis, est posterior ea, quia advenit de novo, et potest recedere ab ea, ipsa manente eadem, quae prius non conversa; igitur non requirit aliquam novitatem circa substantiam panis propter novitatem praesentiae, sed tunc potest convertere substantiam panis in corpus Christi, sicut si sic praesentialiter non fuisset; igitur si per conversionem substantia panis est hic sub speciebus, sequitur quod est hic postquam fuit hic.

Sidicasquod per conversionem non sit hic, quia prius fuit hic, concedis propositum meum, quod ex vi conversionis non est hic substantia corporis; igitur substantia corporis Christi secundum suum esse hic, non est terminus hujus conversionis, sed sola substantia corporis Christi, cui accidit esse hic.

Circa secundum articulum contra secundam opinionem sic arguo: Unumquodque sive sit primus terminus transubstantiationis, sive secundus, semper habet proprietates suas naturales, quae sibi naturaliter conveniunt, et hoc sive fiat ab agente naturali, sive supernaturali, quia causalitas agentis non diversificat naturam producti, sicut patet per Augustinum 2. de Trin. et in fine libri ad Deogratias; igitur per hoc quod quantitas corporis Christi est terminus secundus unius conversionis, et non primus, non amittit proprium modum suum, qui est quantitative existere; ergo, etc.

Confirmatur, quia in nulla transubstantiatione est quantitas primus terminus, sed consequitur primum terminum ut modus ejus quantitativus. Similiter igitur non sequitur quod post transubstantiationem sit quantitas sine suo modo quantitativo, quia non est primus terminus.

Item secundo sic: Si creat Deus aliquam substantiam de novo tantum, ut ignem sine omni quantitate, ista substantia potest ex se et in se causare quantitatem, si Deus illam non crearet, quia cum quantitas sit accidens consequens naturaliter principia substantiae, continetur in ea virtualiter, et ita potest eam causare in se ex principiis suis. Patet, nam substantia aquae existens calida, potest virtute propria expellere calorem, et redire ad frigiditatem sine actione cujuscumque alterius circumstantis vel continentis, et hoc ideo est quia virtualiter continet frigiditatem, quae est qualitas consequens naturam ejus; igitur etsi substantia sit primus terminus transubstantiationis, et non quantitas, ipsa tamen potest tam quantitatem, quam medium ejus proprium in se causare, quia utrumque virtualiter continet; igitur non sequitur quantitatem esse sine suo modo quantitativo, quia non est primus terminus.

Item, si per istam conversionem corpus Christi sit hic sub speciebus panis, habebit modum ipsius conversi; igitur erit hic modo quantitativo, sicut substantiae potest convenire modus quantitativus, quia praefuit panis modo quantitativo.