Scholium.

Tertiam objectionem contra secundum dictum solvit subtili et longo examine, ostendens per accidentia alterantia non produci gradum qualitatis incompossibilem formae corrumpendae, nec expelli gradum ei necessarium. Sed postquam alterant materiam, quantum possunt, producendo gradum proximum gradui incompossibili, tunc substantia alterantis producit substantiam; quando vero in alterante accidentia sunt separata, et sine substantia, ut in Eucharistia, tunc effectus iste producitur a causa extrinseca universali, scilicet a coelo, vel a Deo supplente vicem naturae.

Ad tertium dico quod consequentia non valet, si accidentia separata possent in omnem alterationem, in quam possunt quando sunt in subjecto, igitur possunt generare substantiam; sive enim sint in subjecto, sive separata, nunquam generant, nec attingunt ad terminum generationis substantiae, nisi praevie et dispositive, ut dictum est. Sed postquam alteraverint materiam quantum possunt, et disposuerint ad inductionem formae substantialis, sequitur in ultimo instanti inductio formae substantialis virtute formae substantialis generantis, et non virtute accidentium, quia posito quod tunc in ultimo instanti non essent accidentia, sed dormirent vel suspenderentur, nihilominus sequeretur inductio formae substantialis in materia. Non igitur sequitur forma substantialis, vel geniti, in ultimo instanti virtute qualitatum activarum et accidentium talium, sed virtute formae substantialis, quae per generationem assimilat sibi materiam, in quam inducit similem formam.

Et cum dicitur quod qualitates alterando possunt inducere gradum incompossibilem formae substantiali rei corrumpendae, dico quod hoc falsum est, et hoc probo demonstrative, ut mihi videtur, quia usque ad ultimum instans corruptionis remanet forma substantialis, etiam secundum eos, qui non ponunt formam substantialem recipere magis et minus; sed usque ad ultimum instans tantum remanet alteratio; igitur quamdiu remanet alteratio, tamdiu remanet forma corrumpenda; igitur nunquam per eam corrumpitur, nec per consequens inducitur aliquis gradus qualitatis imcompossibilis formae rei corrumpendae.

Sed dices, quod saltem per alterationem introducitur gradus proximus corruptioni formae substantialis, ita quod statim post illum gradum sequitur corruptio formae substantialis.

Respondeo quod quando qualitates alterativae conjunguntur cum forma substantiali generantis, tunc inducto gradu qualitatis proximo corruptioni per alterationem, forma substantialis generantis corrumpit agendo in formam substantialem rei corrumpendae, et inducendo formam substantialem sibi similem. Sed quando qualitas ponitur separata a subjecto, tollitur actio formae substantialis generantis, quia tunc non existit modo convenienti ad agendum, et per consequens tollitur principium generationis et corruptionis, et ita nec tunc est corruptio, nec generatio, a principio intrinseco generationis et corruptionis.

Dices, igitur si accidentia maximi ignis essent separata, et agerent in aquam minimam alterando ipsam, quantum possent, sequitur quod nunquam corrumperetur minima aqua, sed perpetuo remaneret aqua, quantumcumque calor ignis intensissimus foret sibi in quantitate separata approximatus.

Respondeo quod si aliunde non concurreret aliquod aliud agens quam qualitates ignis separatae a forma substantiali ignis, in perpetuum staret aqua non corrupta propter illas qualitates, quia nunquam potest forma perfectior ab imperfectiori generari vel corrumpi; verisimile tamen est quod tunc corrumperetur aqua ab agente universali, quod habet virtutem generandi et corrumpendi formas substantiales imperfectas, ut a toto coelo, quia ubi materia est disposita ad formam imperfectam, constellatio universalis inducit ibi formam illam corrumpendo contrariam quae praefuit; et si agens tale non posset inducere ita perfectam formam, sicut est illa ad quam materia est disposita, Deus suppleret vicem naturae sine novo miraculo. Patet de inductione animae per creationem in corpus organicum summe ad illam dispositum, respectu cujus tota natura citra ipsum deficit in agendo.

Contra ista et primo contra illud, quod dicit quod qualitates alterando non possunt inducere gradum incompossibilem formae substantialis corrumpendae, arguo sic: Omnis gradus qualitatis est ejusdem rationis cum alio gradu qualitatis; igitur virtus, quae potest corrumpere unum gradum, potest et alium; igitur alterans in alterando illud potest corrumpere primum gradum et medium qualitatis corrumpendae.

Item, videtur quod illud dictum in ista quaestione repugnaret illi, quod dixi in priori quaestione immediate praecedente. Dixi enim quod agens naturale alterando potest corrumpere qualitates in Eucharistia, tunc arguo: Alterans alterando species vini, potest corrumpere ultimum gradum saporis vini, sicut primum, ut concessum est; ergo eodem modo, si sub illis speciebus esset substantia vini, posset alterans corrumpere ultimum gradum saporis vini. Consequentia patet, quia existentia accidentis sine subjecto non tribuit accidenti aliquam virtutem majorem, quam ut in subjecto; igitur quidquid alterans potest facere circa illa quando sunt separata, multo magis potest facere quando sunt in subjecto; sequitur igitur, ut videtur, quod alterans potest inducere gradum qualitatis incompossibilem substantiae corrumpendae.

Respondeo, quod hoc nulli deberet esse dubium, maxime philosophanti, quod impossibile sit quod alterans alterando inducat gradum incompossibilem alterabili suo, vel formae rei corrumpendae, dum res manet corrumpenda, quia universaliter nullum movens induoit per motum gradum incompossibilem suo mobili, quia dum movet aut alterat, necessario manet mobile et alterabile, quia si non maneret, vel necessario oporteret alterans inducere oppositum in opposito, ut albedinem in nigredine; vel dum alterat non inducit gradum incompossibilem suo alterabili, sed tantum in ultimo instanti alterationis induoitur gradus incompossibilis non alterabili, quia tunc maneret inalterabile, sed incompossibilis formae substantiali corrumpendae, et praeexistenti, sed nullo modo incompossibilis formae, ut formae existentis.

Ad primum igitur istorum cum dicitur quod potens corrumpere unum gradum, potest et omnem gradum, quia sunt ejusdem rationis, dico quod hoc verum est, quando quilibet gradus est ejusdem rationis in se et in comparatione ad passum, quod non magis determinat sibi unum gradum quam alium. Si autem passum determinet sibi unum gradum, et non alium, non sunt ejusdem rationis in se et in comparatione ad ipsum. Nunc autem ignis necessario est aliquis gradus qualitatis alterantis, et non quilibet, et ideo in comparatione ad ignem non sunt ejusdem rationis, quia ignis determinat sibi ultimum gradum tanquam propriam passionem ejus, sine qua non potest esse, et tamen nullum priorem gradum sic sibi determinat.

Dico igitur, quod non sequitur quod alterans potest inducere unum gradum, vel si potest inducere unum gradum, potest et omnem, et maxime in passo, quod necessario requirit unum, et non alium, quia tale alterans non potest corrumpere unum gradum, nisi posset corrumpere substantiam, et tunc non induceret gradum incompossibilem ei. Sed isto modo non est in proposito, quia qualitates alterantes sic separatae a substantia non possunt inducere talem gradum incompossibilem ei, quia substantia non potest generari de novo, nec corrumpi, nisi a substantia.

Ad secundum cum dicitur quod si maneret quantitas vini sub qualitatibus vini, alterans posset omnino corrumpere istas qualitates in quantitate, et inducere contrarias, concedo quod posset corrumpere species illas, si essent separatae a substantia, et ultimum gradum qualitatis vini, sed non sequitur, quod infertur, igitur alterans, si esset separatum a substantia, posset similiter corrumpere ultimum gradum qualitatis vini existentis in substantia vini; et causa dicta est prius, quia quando qualitates sunt separatae a substantia, et sunt in quantitate, sunt ejusdem rationis secundum suos gradus in se, et in haberi a quantitate, quia quantitas non determinat sibi quemcumque gradum, quia ita est indifferens ad minimum sicut ad maximum. Et ideo agens, quod potest in unum gradum qualitatis in quantitate, potest in omnem; sed si qualitates illae essent in substantia vini, quia substantia vini determinat sibi certum gradum qualitatis et saporis, sine quo non manet substantia vini, et ideo si alterans esset qualitas, et non in substantia, sed in quantitate, non posset corrumpere omnem gradum qualitatis in substantia vini, quia non gradum illum necessarium substantiae vini, quia illum non posset corrumpere, nisi posset corrumpere substantiam vini, quod non potest, sicut nec generare ipsam, nec aliquam aliam formam substantialem.

Ad primam rationem principalem, quando arguitur quod destructo priori destruitur posterius, verum est quando posterius essentialiter dependet a priori. Nunc autem actio accidentalis formae accidentalis non dependet ab inesse ejus in subjecto essentialiter, quia inesse ejus ad subjectum non est nisi quidam respectus extrinsecus et contingenter adveniens; dependet autem actio accidentalis ab esse ejus, et ideo quando non est, non potest agere, licet posset agere, quando non est in subjecto actualiter, si esset separata.

Ad confirmationem de immediatione, dico quod non est necessarium semper quod destructo isto, quod immediatius se habet ad aliquid, destruatur illud, quod mediatius se habet ad illud, nisi quando mediatum dependet ab immediato, sicut ad causam, et est ordo causalitatis inter illa, ut quando immediatum est causa mediatioris, quia destructa causa destruitur et effectus; quando vero unum non dependet ab alio in ratione causae, sed utrumque ad tertium, ut ad causam, sicut duo effectus ordinati secundum immediationem et mediationem ejusdem causae, tunc oportet quod destructo effectu immediato, destruatur mediatus, quia sic immediatum non est causa mediati. In proposito enim illud quod immediatius se habet ad accidens, sicut ejus inhaerentia, quam actio, non est causa actionis, et ideo non sequitur quod accidens non possit agere si non inhaereat, sed causa utriusque est ipsamet essentia accidentis.

Ad secundam et ad primam confirmationem, cum dicitur quod non est idem, quod est, et quo est, dico quod verum est loquendo de entitate, sicut loquitur Boetius, quia in nullo ente, excepto primo, est idem quod est ens, et quod est ens tale, sicut non est idem, quo homo ut anima, et quod homo. Si vero loquatur de agere, quod non est idem quod agit, et quo agit, potest dici quod agit, et quo agit, non sunt idem; verum est idem eodem modo se habens, et ita forma accidentalis non eodem modo se habet, quando in subjecto est ratio formalis, qua compositum agit, et quando est per se separata, ut totale agens, et quod agit.

Et ad secundam confirmationem, cum dicitquod actio est solius sup-

. positi, verum est, vel habentis modum suppositi, quia tunc est per se ens, et nihil aliud informans. Hoc patet de anima intellectiva, cui conceditur agere, quando est per se separata, quia tunc habet modum suppositi.

Aliter potest dici, quod quando aliquod abstractum respicit plura, ab illo possunt ( ut dictum est lib. 1. d. 5 et 7. ) accipi plura denominativa denominantia plura, ad quae cadit illa forma, et secundum ordinem, sicut ab hoc abstracto potentialitas accipitur ab hoc contractum proximum, quod esi potentia, et dicitur de calore, qui est potentia calefactiva, et ulterius hoc concretum quod est potens, et dicitur de igne habente calorem. Eodem modo in proposito actio respicit plura, scilicet formam, quae est principium quo actionis, et suppositum quod agit, et ideo si haberemus concreta appropriata, posset forma ab actione denominari, sicut modo suppositum denominatur ab actione; tale autem concretum non habemus in usu. Et forte hujusmodi ratio est, quia secundum Philosophum tn Praedicamentis, dicuntur a casu, sive a cadendo denominativa, et per consequens quanto magis est cadentia alicujus formae ad extrinsecum, tanto magis est in usu. Et ideo magis habemus in usu denominativum, quo suppositum denominatur ab actione, ad quod ultimate cadit illa forma, quam denominativum alicujus alterius vel actionis, vel formae, vel principii. Quando igitur dicitur quod actio est solius suppositi, verum est ultimate ab ista denominari; immediatius tamen et prius est ipsius formae, quae est totalis causa illius actionis, quando est separata, et causa formalis, quando est conjuncta.

Ad tertiam cum dicitur quod, agens et patiens debent communicare in materia, dico quod sufficit communicatio aptitudinalis, et non necessario requiritur actualis. Et cum probas quod debent agens et patiens habere contactum naturalem, concedo, et quod species tangant contactu naturali illud in quod agant, quia ut sunt in quantitate, habent virtutem in se, qua possunt alterare et transmutare contrarium; nec illa quantitas in qualitate species est quantitatis mathematicae, propter solam abstractionem a subjecto, sed etiam propter abstractionem ab actibus naturalibus.

Per hoc patet ad illam confirmationem de 3. Metaph. nam quantitas in proposito non est principium agendi, sed sola qualitas, sicut nec cum est in composito, sed sola forma.

Ad quartam, cum infertur quod tunc species intelligibilis, si esset separata, intelligeret, et charitas separata amaret, respondeo quod si species esset totale principium intelligendi, vel charitas totale principium amandi, ratio bene cogeret; sed cum non sint talia principia, scilicet totalia, sed partialia diminuta, non sequitur quod si essent separata, per se possent in actum, quia non per se totaliter competit eis, sed inquantum concurrunt cum aliis, quae alia deficiunt in proposito. Dato etiam quod species nullo modo esset principium intelligendi, sed solus ira tellectus, multo minus tunc sequeretur si per se esset; dictum est autem in secundo * quod non est totale principium intelligendi, et ideo non est contra me. Dato etiam secundum unam opinionem, quod esset totale principium intelligendi, adhuc non sequeretur quod intelligeret, si per se esset, quia non est principium intelligendi, nisi cum passo quod est intellectus possibilis, quem non haberet sibi approximatum in ratione passi, si esset separata. Similiter diceret aliquis, intelligere non est ipsam efficere intellectionem, sed ipsam recipere; ideo quantumcumque species ut totale principium efficeret eam, dum tamen eam quis non reciperet, non posset elici intelligere; sed si eam reciperet, tunc concluderet argumentum, quod species intelligeret, si esset per se.

Ad quintam dico quod pro me est, quod species Eucharistiae separatae non sunt principium generandi compositum. Sed ex alia parte de forma substantiali etiam esset contra me, quia si forma substantialis esset totale principium generandi compositum, et non qualitates activae, sequeretur quod si forma substantialis esset separata a qualitatibus ejus, posset generare. Dico quod sicut qualitas est totale principium alterationis, quando est in subjecto, ita et separata a subjecto existens in quantitate est totale principium hujus alterationis. Et eodem modo si forma substantialis ignis est totale principium generandi ignem, ita esset principium totale, si esset separata, et generaret formam ignis, si materia ejus esset disposita, per alterationem praeviam disponentem eam.

Et si dicas quod ipsa separata est simplex, et genitum est compositum, et secundum Philosophum 7. Metaph. text. 28. simplex separatum non est principium generandi compositum, dico quod Philosophus loquitur de simplicibus talibus, quae formae sunt immateriales, quia secundum ipsum impossibile est formam materialem separari, quia ponit quod ordo causarum universi, quem modo videmus, esset necessarius, et per consequens Intelligentia non posset aliquid movere, nisi mediante orbe, alterando materiam ejus. Sed nos ali-, ter ponimus, quia nos concedimus primam Intelligentiam, ut Deum, immediate posse materiam cujuslibet disponere, et in eam formam inducere.

Duae primae rationes ad oppositum sunt concedendae. Ad tertiam, dico quod possunt in omnem actionem, quando sunt separata, sicut quando sunt in subjecto. Si tamen dicitur quod quanto sunt in subjecto, sunt principium generandi formam substantialem, dico quod hoc est falsum, ut dictum est. Sed forma substantialis generantis immediate est principium generandi vergenerantis, supposita praevia dispositione materiae per alterationem praecedentem.