Scholium.

Definit poenam canonicam, et mirabili comprehensione explicat sex species ejus, depositionem seu degradationem, infamiam, irregularitatem, excommunicationem, interdictum et suspensionem. Ponit praecipua concernentia has poenas, et exactissime pro brevitate; definitque quinque ultimas impedire, ne licite Ordines conferantur, recipiantur vel exerceantur, sed non tollunt ne valide haec flant. Dubium est, de degradatione Episcopi an invalidet, si quid fiat a tali? Et tenentes non esse ordinem, habent dicere ut videtur quod sic, sed verius est ordinem esse, et longe nobiliorem, quam sit Lectoratus vel Ostiariatus, de quo dist. praecedenti. Vide Doctorem fusius in Oxon. hac quaest, et scholia ibi posita, et miraberis, quam multa decidantur ad censuras spectantia in tanta brevitate.

Dico quod poena Canonica est punitio infligenda, vel inflicta alicui, secundum Canones prohibens, vel arcens ipsum ab aliquo actu, qui alias sibi liceret. Unde non est poena Canonica inflicta laico, quod non posset conficere corpus Christi, quia sibi alias non punito non competit ille actus. Hoc quantum ad poenam Canonicam in generali.

Respondeo igitur ad quaestionem, quod hujusmodi poena generalis dividitur in plures particulares, quae sunt depositio vel degradatio, infamia, irregularitas, excommunicatio, interdictum et suspensio. Prima poena Canonica est degradatio vel depositio, quae differunt, sicut superius et inferius, quia degradatio est dejectio ab aliquo uno Ordinum, ut gradu Sacerdotii, vel Diaconatus tantum, et non ab alio. Depositio autem est dejectio, vel degradatio universalis, vel totalis ab omni

Ordine, et executione cujuscumque Ordinis vel ordinationis, et non solum ab executione Ordinum, sed etiam est perpetua et finalis segregatio a societate ordinatorum, et statu clericali. Unde haec poena non inflicta est a Canone, vel a Jure, sed est infligenda a Judice, et hoc pro tribus delictis vel criminibus, scilicet pro haeresi, pro schismate et revelatione confessionis. De primo, quod debet infligi haec poena degradationis pro haeresi, probatur in primo titulo extra de hoereticis, Ad abolendum. De secundo, quod habeat infligi degradatio pro schismate, probatur extra de schismaticis cap. ul timo. De tertio, scilicet quod habeat infligi pro revelatione confessionis, patet de poen. distinct. 6. Sacerdotibus, et extra de poen. et remiss. cap. omnis utriusque; de istis omnibus habetur in sexto libro.

Tertia poena Canonica, infamia, qua aliquis infamis est, non est infamia, qua aliquis potest infamari, vel aliquis est diffamatus sine culpa, sed qua aliquis est infamis in moribus, et in vita, quousque purgavit se canonice, et usque tunc suspendendus est a susceptione Ordinum. Habetur Extra de purgatione canonica, Extra de testibus, Testimonium, et Extr. de excessibus Proelatorum, inter dilectos, quia infamia illo modo est status loesoe dignitatis quantum ad vitam, vel mores. Sed haec in famia et status laesae dignitatis aliquando infligitur ipso Jure; aliquando infligitur a Judice, ut quando aliquis primo perjurus coram Judice, et postea convictus ut delator falsi criminis, vel perpetrator alterius criminis, de quo convincitur, potest de Jure pronuntiari infamis a Judice. Et haec proprie est infamia Juris, quae incurritur ipso Jure, quando aliquis facit aliquod peccatum, pro quo esset alias deponendus. Sed ista infamia Juris dupliciter incurritur a duplici Jure, quia tam a Jure civili, quam a Jure Canonico, et breviter haec poena debet infligi tam a Jure quam a Judice, propter omnia crimina pertinentia ad vitam, et ad mores, quae secundum leges civiles, vel leges Justiniani essent punienda, vel quibus criminibus haec poena secundum leges infligitur, sicut patet prima quaest, sig. Omnes. ff de his, qui notantur infamia. Licet enim jus Canonicum non sit idem cum Jure civili, quia unum potest esse sine alio, tamen quicumque est infamis in Jure civili, est infamis in Jure Canonico, et non e converso. Et ex hoc habetur quod leges Justiniani non destruuntur per Jus Canonicum, sed quod magis authenticantur per ipsum, et ideo infamis ex Jure non potest es se Judex, nec testis, nec accusator, nec multo magis potest recipere Ordines sacros. Infamia vero facti, vel de facto, non est proprie infamia, quia suspicio talis facti infamis potest esse falsa, et ideo potest esse testis, et hujusmodi, sed non suscipere sacros Ordines, quousque restituatur sibi fama.

Quarta poena Canonica est irregularitas, quae est suspensio perpetua, quantum est ex genere hujus poenae, ab executione Ordinum omnium perpetuo, quia quilibet irregularis est simpliciter suspensus; et haec poena incurritur ipso Jure, propter aliqua crimina pertinentia ad Ordines, vel alia sacramenta, quae sunt quatuor, vel quinque: Simonia, fictio Ordinum, et ministrare in Ordine non suscepto, contumacia contra Ecclesiam, in non servando interdictum, et excommunicationem majorem latam a Jure, activa vel passiva iteratio sacramenti jam suscepti. Incurritur etiam poena irregularitatis propter non crimina tria, ut habetur Extr. de poen. c. si quis presbyter, scilicet propter servitutem, illegitimationem, mutilationem enormem in corpore, quae impediunt quemlibet digne ministrare in Ecclesia, quia Ecclesia voluit habere dignos ministros et perfectos in natura. Incurritur etiam irregularitas propter aliqua quae possunt esse peccata in aliquo casu, et non in alio, sicut propter homicidium, mutilationem activam et bigamiam, quia omnia ista possunt esse juste et injuste in diversis casibus. De istis per ordinem, et primo de illa irregularitate, quae contrahitur propter peccata, ut propter Simoniam, etc.

Primo de Simonia, dico quod Simo nia universaliter facit hominem irregularem, si scienter aliquis emat Ordinem, vel vendat. Et in illa irregularitate solus Papa dispensat, qui nunquam vel raro in simonia Ordinis dispensat, ut patet Extra de simonia, ex tunc, licet quan doque in Simonia beneficii dispenset, et hoc facit rationabiliter, quia assecutus aliquod beneficium Ecclesiasticum simoniace, non est irregularis, nisi secundum quid, et per accidens, inquantum post tale beneficium sic assecutum suscepit aliquos Ordines, et in talibus sine dispensatione ministravit. Hoc patet, quia absque omni dispensatione nova potest in Ordinibus legitime susceptis licite ministrare, et eo ipso quo dispensatum est cum eo in Ordine, quem secundum quid simoniace suscepit, potest ulterius absque alia dispensatione promoveri ad alios Ordines, vel beneficium Ecclesiae. Quando vero non scienter, sed simpliciter ignoranter ignorantia invincibili est promotus, utpote sicut ignorans patrem, vel alium aliquid dedisse Episcopo pro ejus promotione ad Ordines, vel beneficium, denarios, vel aliquod munus temporale, non est simpliciter irregularis, sed tantum secundum quid, inquantum consecutus est Ordinem per illum modum, et tunc quam cito habuit hujus rei notitiam, debuit renuntiare beneficio sic assecuto, et desistere a ministratione Ordinis sic suscepti, quousque cum eo fuerit dispensatum, quod fit leviter, quia ipse non peccavit. Argumentum ad hoc, Extra de clerico excommunicato ministrante, Aperte. Si tamen com missa fuerit simonia scienter ex parte ordinati vel ordinantis, vel etiam praesentatoris, cum eo, qui sic scienter est Simoniacus, nunquam dispensat Dominus Papa, etiamsi intret Religionem, quin semper sit irregularis, sic patet extra de Simoniacis, Ex tunc. Ipse etiam solus Dominus Papa cum Simoniacis, qui scienter spirituale, vel spirituali annexum, sic suscepit, potest dispensare, sicut patet per id 1. quoest. 1. Erga, ubi tales damnat ac deponit ab omni gradu Ecclesiae Apostolica auctoritate scienter; et similiter extra de simo nia nobis fuit, in text. et in gloss.

De secundo peccato et crimine, propter quod incurritur irregularitas, scilicet furatione seu furto Ordinum, dico quod vel fit prohibitio sub poena excommunicationis, quod nullus recipiat hujusmodi Ordines, si non fuerit prius examinatus ab Episcopo illius dioecesis, vel saltem super hoc habeat licentiam a suo Episcopo per litteras dimissorias, sicut fit communiter. Et tunc dico quod solus Papa potest dispensare cum eo, sicut patet extra de temporibus ord. de eo, qui furatur Ordines per totum cap. Veniens, et cap. Cum habetur, et cap. cum innotuit. Si vero non fuit prohibitum per excommunicati onem, vel aliquam poenam latam a Jure, tunc potest Episcopus ille, a quo sic suscepit Ordines, dispensare cum eo. Si vero ministret in Ordine non suscepto, ut laicus in Officio Sacerdotis, ipso facto est irregularis, nec dispensatur cum eo communiter, nec ibi posset aliquis dispensare, nisi solus Pa pa, sic patet extr. de cler. minist. in ordine non suscepto per totum.

Tertium crimen, propter quod incurritur irregularitas, est contu macia contra Ecclesiam, in non servan do interdictum, et excommunicationem majorem, vel suspensionem latam a Jure, vel a Judice, in qua solus Papa dispensat, sicut patet Extr. de sententia excommunicationis, Cum medicinalis, et extr. de poen. et rem. Judicis aeterni.

De quarto crimine, propter quod incurritur irregularitas, est iteratio sacramentorum non iterabilium, sive sit activa, sive passiva. Et de hac dicitur, quod est irregularitas indispensabilis nisi tantum a solo Papa, quantum ad utrumque, scilicet dantem et recipientem, sicut habetur de cons. d. 4. Qui bis. Sed illa poena non est inflicta eis a jure, vel a judice universali, sed tantum a Theodoro Episcopo Cantuariensi, qui non potest facere aliquem irregularem, nisi proprium subditum, qui est de sua dioecesi; et ideo non potest infligi haec poena universaliter omnibus, nisi Dominus Papa, qui habet jurisdictionem universalem in omnes, eam infligat. Et universalis maxima est mihi in talibus, quod ubi aliquid non ex jure est prohibitum, nec inflictum, non est infligendum, quia favores sunt ampliandi, et odia restringenda semper in communibus et universalibus legibus.

Sequitur secundo de illis, quae non sunt crimina, propter quae tamen incurritur irregularitas, quae sunt servitus illegitimatio, enormis mutilatio passiva.

De servitute, quod faciat aliquem irregularem, si recipiat Ordines, et quod prohibeantur servi ordina ri, patet in Canon. d. 4. Extra de servis non ordinandis per totum. Ratio, quia ordinati deputantur ad ministrandum circa Eucharistiam, quod est sacramentum dignissimum et liberrimum; servi autem non sunt sui juris et liberi, sed dominorum suorum. Unde si dominus requirat servum suum, sine licentia sua Sacerdotem jam factum, ille debet sibi reddi ut servus ad serviendum; sed in gradu suo, qui sibi competit ex susceptione Ordinis in actibus illius Ordinis, ut si sit Sacerdos ad celebrandum, si Diaconus ad legendum Evangelium, et sic de aliis, debet manuteneri, et non debet nero servire post Ordines sic susceptos in actibus statui suo non competentibus, ut fodiendo vel arando, et similibus propter reverentiam sacramenti, et dignitatem ejus, sed in aliis decentibus ministeriis debet, quia nullus privatur suo jure sine suo delicto; ergo.

Secunda poena, quae non est culpa, propter quam fit homo irregularis, et ineptus ad susceptionem Ordinum, nisiprius cum eo dispensetur, est illegitimatio : nec mirum, quia de illegitimis praesumitur, quod non sint bene nati, sed male, et male nutriti: male autem nutriti non debent in sacris Ordinibus ministrare. De hac poena habe tur Exlr. de filiis presbyterorum non ordinandis, et personis illegitimis cap. 1. et distinct. 56.

Tertia poena, non culpa impediens susceptionem Ordinum, est enormis mutilatio, vel gravis infir mitas: nec mirum, quia tales ministri infirmi, et passione gravati, seu mutilati, essent in scandalum pusillis in Ecclesia, ex quo sacramentum Eucharistiae, cui omnes Ordines obsequuntur, est summum et excellentissimum in Ecclesia, et occasione talium ministrorum posset a pusillis contemni, vel minus revereri: de hac poena habetur d. 25. et Extr. de mutil. et corpore vitiat c. Exposuistis. Dc duabus ultimis poenis potest faciliter haberi dispensatio a Papa, et aliis quibus hoc ipse committit.

Deinde, tertio consequuntur duae poenae, quibus contrahitur irregularitas, quae possunt quandoque esse cum culpa, et crimine, quandoque sine culpa ut homicidium, cui conjungitur enormis mutilatio activa, et bigamia. De homicidio dico quod homicidium, aut est voluntarium, aut involuntarium; aut partim voluntarium, partim involuntarium; aut non involuntarium, nec voluntarium, quia est in non habente rationem. Iste ultimus non est irregularis, patet dist. 15. q. 1. Aliquos.

Homicidium simpliciter involuntarium non indiget dispensatione omnino. Homicidium simpliciter voluntarium non recipit dispensationem. De voluntario et involuntario patet in Canon. de hom. d. 50. c. Miror. De voluntario autem secundum quid, ut si Sacerdos defendens se occiderit, dico quod est irregularis, et cum eo dispensatur, patet de istis, Extra de homicidio voluntario et involuntario, d. 55. c. ult. et dist. 50. c. Miror, et ibid. de hom. c. de his cunctis clericis. c. de his cleric. qui in obsidion. Et si in homicidio fiat dispensatio, multo magis in mutilatione activa, quia minus malum est, quod aufertur, de hoc in Canon. d. 50. Quod vero mutilans aliquem active fit irregularis, patet expresse per Dominum Hostiensem titulo de homicidio in Summa sua, et allegat ad hoc multas Decretales.

De bigamia dico quod est poena non recipiens dispensationem, Extra. de bigamis non ordinandis, ubi assignatur ad hoc ratio, quia oportet Episcopum esse unius sponsae virum, bigamus non est talis, et in Canon de hom. c. de his clericis, et c. de his, quarta poena clericis, qui in obsidione, et ibid. Si quis. De bigamia et homicidio quare unum recipit dispensationem, et aliud non, dicetur in materia de matrimonio.

Quinta poena inflicta a Canone est excommunicatio, quae consequitur multa crimina, et pro multis criminibus debet infligi, sicut patet extra de sententia excommunicationis, et extra de schismaticis, Ad abjiciendos, c. ult. et haec poena excommunicationis est gravior omnibus aliis poenis Canonicis, quia ipsa inflicta a judice universali, vel jure, excludit simpliciter a Communione fidelium, quod non faciunt aliae poenae Canonicae. Excommunicatio autem est duplex, major et minor. Major, quando Canonice et nominatim prohibetur communicatio cum alio, et hoc peremptorie multis praecedentibus monitionibus, et hoc vel ipsius excommunicati ad alios, vel aliorum ad ipsum, et haec faciliter non recipit dispensationem. Alia est excommunicatio minor, ut quando aliquis communicat cum aliis, vel ipsi cum eo in casibus non concessis a jure, et haec recipit dispensationem, si postea immisceat se sacris, licet graviter peccet, qui ministrat vel suscipit actus Ordinum sacrorum; de hoc habetur, Extra de clerico excommunicato ministrante, si celebrat .

Sexta poena est interdictum, quae magis infligitur locis quam personis, et ideo magis est poena et indignitas loci quam personae. Infertur tamen loco propter malitiam maximam personarum habitantium in loco. Haec autem poena interdicti, sicut excommunicatio, quandoque infligitur a judice, quandoque a jure. A judice propter rebellionem, vel aliquem consimilem actum. Etiam infertur quandoque ab eo quoad talem vel talem locum, vel personam, ita quod interdictum semper est talis poena, qualem infert judex. Incurritur autem, vel infligitur a jure in tribus casibus, ut quando Ecclesia polluitur sanguine, vel semine, vel receptione usurariorum; de hoc habetur, Extr. de usuris. Illius autem poenae mitigatio habetur hodie in 6. tit. de usuris, etc.

Septima poena inflicta a Canone est suspensio, et haec infertur dupliciter: Uno modo ab officio, et ab ingressu Ecclesiae, vel ministratione sacramentorum ad tempus, vel a susceptione eorum, quantum ad quinque sacramenta non necessaria simpliciter. Et haec poena non est gravis, nisi clericis, quibus incumbit ex offlicio talia exequi, a quibus suspensi minus digne habentur. Aliquando autem infertur haec poena a beneficio, et haec est gravior poena ipsis beneficiatis, qui magis diligunt pingues Ecclesias et Praebendas, quam odiant suspendi et arctari a communione sacramentorum ad tempus. Infligitur autem haec poena a Jure et a Judice; a Jure contra male et indiscrete judicantes, et contra simili modo excommunicantes, sicut patet de sentent, excomm. Cum medicinalis, et extr. de sent. et re judicata, cum oeterni, et extr. de offic. Ordin. Infertur autem quandoque a Judice in diversis casibus, ut ab Episcopis respectu subditorum.

Sed arcentne omnes praedictae poenae Canonicae a susceptione et collatione Ordinum? Respondeo quod quinque ultimae poenae arcent et excludunt a collatione et susceptione Ordinum, et etiam ab eorum executione, quia de his est praeceptum negativumligans semper et ad semper, et ideo quicumque contrarium eis facit, peccat mortaliter. Unde omnes illae poenae arcent a susceptione et collatione actuum sacramentalium de Jure, ita quod illicite fit quidquid fit, sed non de facto, quin si aliquid fiat suscipiendo vel conferendo, vel exequendo factum sit, nec debet iterari; de hoc habetur 1. q. 7. Quod quidem. Et est Augustini contra Parmenianum, et ponitur in littera distinct. ista cap. 2.

De degradatione vel depositione dicitur quod potest infligi, ita quod talis degradatus non potest amplius in actum illum, a quo deponitur, nec de jure, nec de facto. Nam opinio Juristarum est quod Episcopus degradatus non manet Episcopus, ita quod si post aliquid facit pertinens ad officium Episcopi, nihil facit, et tunc debent dicere consequenter, quod Episcopatus posset dari non Sacerdoti. Alii dicunt, quod Episcopo degradato non aufertur potestas, vel auctoritas simpliciter, sicut nec Sacerdoti degradato, quin si postea aliquid faciant, vel conferant Ordines, vel conficiant, vere aliquid faciunt, sicut prius fecerunt non degradati.

De Sacerdote degradato non est dubium, licet non licite, vel de Jure hoc faciat, et sic degradatio Episcopi non esset nisi quaedam suspensio ab executione Ordinum, propterea remanet in eadem, qua prius erat, potestate, et hoc ideo, quia secundum istos, Episcopatus est potestas Ordinis indelebilis, non potens destrui, quamdiu manet subjectum hujus potestatis, sicut altare consecratum indelebiliter manet consecratum, quamdiu manet non destructum. Si autem aliquis fuerit ab Episcopo degradato ordinatus, consulat legislatorem, seu jurisconditorem, ut Dominum Papam, an vere Episcopatus tollitur, vel qualiter fuerit in tali casu procedendum, ut ei poena irregularitatis remittatur.

Sed quo modo habent aliae poenae remitti? Dico quod poena infamiae non tollitur, nec restituitur per poenitentiam, sed tantum per Judicem, qui illum denuntiat infamem, qui habet potestatem restituendi ei famam suam. Poena autem irregularitatis potest tolli per Superiorem, qui potest in talibus dispensare. Excommunicatio autem potest tolli per illum, qui potest illum vinculo excommunicationis innodare, et aliae poenae. Similiter de Interdicto lato a Judice, patet quod potest tolli ab ipso Judice. Si vero inferatur a jure potest tolli per eum, qui potest superius. Et similiter de Suspensione patet quod potest tolli a superiore. Depositio autem, vel degradatio potest tolli tantum per illum, qui potest super integram restitutionem graduum, vel Ordinum Ecclesiae.

Ad argumenta. Ad primum, cum dicitur quod Sacerdos irregularis conficit, et quod Episcopus talis confert Ordines, dico quod Episcopus irregularis non arcetur a collatione, vel executione Ordinum de facto, sed de Jure, quia non potest licite exequi actus Ordinum; potest tamen absolute de facto, quia Episcopatus, qui est Ordo, secundum unam opinionem, est potestas indelebilis, et non tantum est potestas jurisdictionis, et licitae executionis. Et ideo non probat ratio quod absolute possit tolli quantum ad potestatem, sed tantum quantum ad jurisdictionem.

Ad secundum, cum arguitur quod irregularis non excluditur a perceptione sacramentorum, igitur nec Episcopus irregularis a collatione Ordinum, negatur, quia non confert licite, sed illicite, licet conferat Ordines, et auctoritatem, vel potestatem ministrandi circa Eucharistiam, non potest tamen conferre executionem Ordinum, quia potestas exequendi actus Ordinum dependet a potestate jurisdictionis, quam non habet Episcopus irregularis, vel degradatus. Bene enim potest aliquis punire, vel puniri quantum ad executionem alicujus actus particularis ad gradum eminentem, licet non puniatur quantum ad potestatem vel auctoritatem exequendi talem actum, sicut prius late patet.

Ad aliud de haereticis dico, quod non est ablata ab eis potestas, sed tantum jurisdictio et executio potestatis, et ita haeretici et irregulares possunt conferre Ordines, quantum ad absolutam potestatem Ordinem, sed non quantum ad executionem.

Ad primum in oppositum, cum dicitur quod Ecclesia potest conferre; ergo et auferre. Respondendo dico, quod non est simile secundum primam opinionem. Patet, quia non potest auferre quod confert, quia Deus ex misericordia sua multa contulit Ecclesiae ad conferendum, ad quae non dedit ei potestatem ad auferendum; nec mirum, quia ipse semper dat ultra meritum, et punit citra demeritum. Secundum vero aliam opinionem, argumentum bene concludit, quia illa positio dicit quod degradatio et irregularitas non tantum aufert potestatem exequendi actus Ordinum, sedaetiam potestatem absolute.

Ad aliud, cum dicitur quod Ecclesia simpliciter excludit aliquas personas a matrimonio ne contrahant, et si post contrahant, nihil faciunt quantum ad actum matrimonii, dico secundum duplicem opinionem consequenter, secundum unam, quae ponit in depositione vel degradatione Episcopi simpliciter auferri potestatem, et quantum ad gradum illum in se, et quantum ad executionem, dico quod verum est, quod talis non potest conferre Ordines, non solum de jure, sed nec de facto; quod si faciat, nihil fit, sicut personae illegitime contrahentes matrimonium, nihil faciunt quantum ad actum matrimonialem, et tunc est simile de matrimonio impedito ab Ecclesia, et non collatione Ordinum. Si vero teneatur secunda opinio, quae dicit quod per degradationem vel depositionem auferatur ab Episcopo potestas tantum jurisdictionis, vel executionis actuum sacramentalium, et non potestas in se, quia ipsa est indelebilis, tunc esset dicendum quod non est simile de matrimonio prohibito aliquibus personis ne contrahant, et potestate Episcoporum, ne Ordines conferant, quia Ecclesia antequam aliquibus personis conferat sacramentum aliquod, potest facere illas illegitimas ad susceptionem talis sacramenti. Patet de bigamis et aliis copulatis matrimonialiter cum non virginibus, quod non possunt ad Ordines promoveri, sicut patet, extra de bigamia. Sed postquam alii susceperunt sacramentum, non potest ab eis auferre gradum indelebilem, quem impressit in collatione. Patet in charactere Baptismali et Confirmationis; et ita conferens alicui sacramentum Ordinis, non potest ab eo propter quamcumque culpam auferre istud sacramentum, quantum ad potestatem in se, quia est indelebilis, licet posset illam auferre quantum ad executionem. Unde non est tantae potestatis in auferendo, sicut in conferendo, in quo apparet maxima liberalitas et misericordia capitis sui Christi. Eligatur via quae magis placet.