De Professione Fidei S. Luciferi Ep. Calaritani.

1041D Vetustissimi hujus Fragmenti, quod hic subjicimus, notitiam excepimus primo ex Diario Italico celeberrimi viri Bernardi Montfauconii, qui illud a se visum Mediolani in Bibliotheca Ambrosiana testatur hisce verbis pag. 19: Codex octavi saeculi Langobardicis litteris habet quasdam Chrysostomi homilias: Eucherii Lugdunensis quaedam: Confessionem Fidei Luciferi: item Confessionem Athanasii, quae habetur inter spuria Vigilio attributa: item Fidem Ambrosii. 1042D Quare cum per litteras illius exemplum petissemus a clarissimo viro Balthassare Oltrocchio Ambrosianae Bibliothecae Praefecto, is perhumaniter ad nos illud transmisit, et quae ad dignoscendam codicis aetatem in quo Luciferi Fides descripta est, tum ad conjiciendum genuinumne sit sancti Episcopi opus, necessaria nobis erant, ultro communicavit. Codex itaque e membranis constat, et rotundo ac minusculo charactere Romano exaratus est, litterisque inter sese 1043A per singulas voces connexis; complectitur vero minora quaedam opera D. Joannis Chrysostomi, cui tamen Divi titulus in codice non praeponitur; partem libri Hermae, qui Pastor inscriptus est; varia D. Eucherii opuscula, tum nonnullas Fidei Professiones: sunt autem; Fides S. Ambrosii Episcopi: Item Fides Catholica: Fides S. Luciferi Episcopi: Fides quae ex Nicaeno Concilio processit: Fides B. Athanasii; quae omnino differt a Symbolo, quod ejus nomine vulgatum est, quamque inter spuria Vigilio attributa editam esse affirmat Montfauconius; tituli demum ipsi, et prima cujusque opusculi linea minio depicta est. Ex hisce conjicit Oltrocchius integrum codicem multo esse vetustiorem illo, ex quo Antonius Muratorius eruit Fidem Bachiarii, et Expositionem Fidei Catholicae, sive Symbolum Venantii Fortunati; easque edidit inter Anecdota, quae ex Bibliotheca Ambrosiana collegerat: et, si codex iste ante annos mille dicitur a Muratorio exaratus, cautiorem se prae illo 1043B profitetur Oltrocchius, cum existimet, codicem, unde Luciferi Fidem exscripsit, sexto saltem saeculo esse tribuendum, licet vetustior videri dicique queat. Dissentit igitur Oltrocchius a Montfauconio aeque in aetate codicis, ac in forma litterarum definienda; neque in alterutrius sententiam concedere ipsi possumus, quibus absentibus codicem ipsum intueri, ac diligenter inspicere non licet. At enim si codicis vetustatem solummodo spectamus, non esset fortasse improbandum illorum judicium, qui censerent, hoc Luciferianae Fidei monumentum a Lucifero ipso scriptum jam antea, aut dictatum fuisse: verum nec pauca, nec levia insunt in ipsa Fidei Formula, quae nos ab hujusmodi opinione amplectenda prohibeant.

Etenim stylus ipse primum, et scriptionis forma plurimum differt a Luciferiana; tum non alia Lucifer utitur Formula Fidei praeter Nicaenam, quam in lib. de non parcendo in Deum delinquentibus integram protulit, cujusque initium repetit in libro, cui titulus, Moriendum esse pro Filio Dei: locutiones deinde, 1043C quas plerumque usurpat disserens de divina Verbi natura, differunt sane ab iis, quas exhibet haec Formula Fidei, in qua ὁμοουσίου praeterea vocabulum omissum est, licet ejusdem vis ac sensus possit ex ea deprehendi; cum tamen Lucifer ipse hanc vocem, ejusque significationem aperte ingerat in suis libris, objiciatque Constantio. Erat enim vocabulum ὁμοουσίου certa Catholicis tessera fidei, quam nefas fuisset eo tempore in Formulis Fidei, et in libris omittere adversus Arianos descriptis. Et sane quo tandem tempore, quove loco hanc Fidei Formulam Lucifer edidisset, mirum foret, doctissimum Episcopum qui omnes Arianorum artes, astusque, et insidias probe callebat, quique tamdiu fortiter dimicavit, ut defenderet Deum Filium esse Deo Patri ὁμοούσιον, id est Consubstantialem, in publico demum Fidei suae testimonio abstinuisse ab eo vocabulo, quod unum catholicam doctrinam comprobabat; multoque magis mirandum, si ambiguas re vera voces, quas haec Formula continet, adhibuisset, cum ab iis in re 1043D tanti momenti tum maxime cavendum fuerit, illisque vix comperimus Luciferum usum fuisse. Hujusmodi itaque haec est locutio, qua Pater dicitur habere Filium factum de se sine initio, non ad se: Synodus enim Nicaena verbum facere rejiciendum esse decrevit a divina Filii generatione, quem genitum esse, non factum, perspicue docuit; et ipse hujusce Fidei scriptor sibimet quodammodo non cohaeret, cum subdit paulo inferius Filium genitum esse, non factum. Quamvis autem ex adjunctis vocibus de se, et sine initio, catholicus locutionis sensus depromi queat, imprudens profecto est hujus verbi usus, quod in sacris libris quandoque legitur, ubi de Filio Dei est sermo, sed humanae ejus naturae attribui docent Patres adversus Arianorum calumnias, ut disserit Petavius in lib. II de Trinit. cap. 3. Neque ambiguitate caret altera locutio de se, quae et efficiens principium significare potest, et generans, ac producens; 1044A hoc autem recte convenit Deo Patri, qui re vera principium est generans Filium, non item illud, cum id, quod est effici, Filio Dei opponatur: de quo adversus Calvinianos disputat idem Petavius in lib. VI, cap. 11, ubi monet futilem ecce hanc vocum et syllabarum aucupationem, quae haud simplex tamen ac mediocre tendit ad malum (ait Basilius de his ipsis voculis agens in lib. de Spir. Sanct. cap. 2) , sed profundum habet, et obtectum adversus pietatem consilium. Hinc licet participium factum ad haec posteriora non ad se solummodo referretur, suspectae tamen hae voces essent, nec probandae, praesertim in publica Catholicae Fidei testificatione: quod etiam monuit Synodica Epistola Concilii Alexandrini, cui Lucifer ipse adscripsit. Praeterea Filius dicitur improprie sine initio, cujus divinae generationis principium Pater est: sed quadam scribendi, loquendive ratione minus antiquis usitata, sine initio esse idem significat ac aeternum esse; et ideo ἄναρχος dicitur Filius, quia aeternus, et aeterna est ejus generatio; de quo fuse 1044B disputat Petavius in lib. V, cap. 5. Usus quidem et Lucifer est hac dictione sine initio in lib. Moriendum esse pro Filio Dei; sed illam directe opponit Arianorum errori, qui Filio initium tribuebant, quia factus et creatus a Patre ab iisdem dicebatur. Haec verba vero non ad se dubiae subsunt interpretationi: Pater enim ad se generat Filium, si in Filio, quae σχετικὰ et relativa sunt, considerentur, ut Verbum esse, et imaginem Patris, et ipsa Filii notio; Filius autem ad Patrem non est, si de iis sit sermo, quae absolute et secundum substantiam de Filio Dei enuntiantur; Filius quippe et Deus est absolute, et bonus, et sapiens, etc., et in hanc sententiam plura inquirit et explicat laudatus Petavius ad sensum Augustini in lib. IV, cap. 10, et lib. VI, cap. 9, num. 8. Sed Fidei hujusce auctor haec verba fortasse adhibuit, ut Arianorum errori adversaretur, qui Filium Verbum quoddam esse Patris instrumentum aiebant, quo ad res caeteras condendas usus fuerat: et impiam adeo 1044C opinionem secuti sunt in primis uterque Eusebius Nicomediensis et Caesareensis, teste Petavio lib. II, cap. 3, num. 16, et cap. 7, num. 7; hinc docuerunt Patrem fecisse sibi Filium, sibique subjectum, atque instrumentalem administrum: ideoque obscura quidem vocum significatione profitetur haec Formula Fidei, Patrem habere Filium non ad se factum: cujus tamen locutionis ad se usum vix eo tempore, quo Lucifer vixit, inductum reperies, idemque videtur Augustini primum aetate sumi coeptus, et in varios postea sensus, variasque significationes a Theologis pertrahi. Haec propterea animadvertens quis sibi facile persuadeat. Luciferum potuisse Fidem suam adeo ambiguis, et obscuris dictionibus publice testari? Adde his, plura de Spiritu sancto in hac Formula Fidei catholicae quidem dici, quam in caeteris, quae per ea Luciferi tempora sive a Catholicis, sive ab haereticis edebantur; et, licet ipsi Ariani impie sentirent de divinitate Spiritus sancti, attamen ante 1044D Macedonianam haeresim neque Concilia, neque Patres uberioribus verbis, atque sententiis quidquam de illa definierunt, quippe tunc de ea re nominatim quaestio commota non fuerat, inquit Petavius in lib. II, cap. 6, num. 4. Post damnatum vero Macedonii errorem a Constantinopolitano Concilio anni 381, et clarius et copiosius disserere coeptum est de Spiritus sancti natura, eaeque phrases passim adhiberi, quas haec Formula praefert; si tamen Concilium Alexandrinum excipias celebratum an. 362, cujus Epistola Synodica scripta ad Antiochenos nominatim decrevit Spiritum sanctum Deum habendum esse, eumque non creaturam esse, neque alienum a Patris et Filii substantia; uti Petavius innuit in lib. I, cap. 14, num. 18. Huic autem Concilio, illiusque decretis Lucifer ipse assensus est; ut in ejus vita § 7, comprobatum est; cumque Patres Alexandrini hoc praeterea ex Sardicensi Synodo confirmatum voluerint, ne quis aliam professionem Fidei, praeter Nicaenam, scriberet, aut uspiam 1045A ederet, sane persuadere nobismet nequimus, utilissimum adeo sanctissimumque decretum, quod ipse probaverat, ab eodem Lucifero neglectum violatumque fuisse. Neque diffitemur sane, Luciferum in suis quandoque libris de Spiritu sancto esse locutum, et Arianorum impietatem hac quoque in parte acriter oppugnasse, dissimilibus tamen et locutionibus, et verbis, quam in hac Formula proferantur, uti ex praefatione nostra facile liquet. Denique hoc etiam argumentum adjungimus, ex quo probetur Formulam hanc Lucifero auctori non esse tribuendam; nimirum quod tempus constitui recte nequeat, quo is debuerit Fidem suam publico, scriptoque testimonio comprobare: etenim in Concilio Mediolanensi, cui Legatus interfuit Liberii Pontificis, Nicaenam unice Fidei Formulam professus est coram Constantio Imperatore, ut in lib. Moriendum esse pro Filio Dei ipse testatur hisce verbis: Nos legati asseverabamus in tuo palatio, et firmando non desumus, semper sic fuisse, et esse creditum a Christianis, sicuti apud Nicaeam 1045B contra haeresim tuam Arianam, et omnes errores videtur esse sacra fides conscripta: eamdemque Fidem toto exsilii sui tempore scriptis palam libris, iisdem Nicaenae formulae verbis testatus est. Post reditum vero ab exsilio cum ad componenda Antiochenae Ecclesiae et Caesareensis provinciae dissidia, quae de Episcoporum suorum electione fuerant exortae, totus incubuisset, ad suam Ecclesiam in Sardiniam rediit, ubi quae causa illi obvenerit, cur novam Fidei Formulam conderet, et evulgaret, cur a Nicaena diversam, cur aliqua sui parte ambiguam et obscuram, nec divinari cuiquam liceat, nec tuto proferre. Haec nobis argumenta sunt, quibus jure putemus, alium a Lucifero fuisse Formulae hujusce auctorem.

Sed omnis de ipso auctore ambiguitas sublata nobis est, cum ipsissimam fere Fidei formulam jam ante a Paschasio Quesnello editam vidimus in tomo 2 Operum D. Leonis Pp. in Codice Canonum ecclesiasticorum, etc., cap. 38, et Venetis typis iterum 1045C vulgatam in tomo 3 Operum eorumdem pag. 278, quae a Balleriniis Fratribus docto equidem, et erudito labore adversus Quesnelli errores illustrata fuerunt. Nomen haec praefert in titulo Faustini Presbyteri, eademque est, quae a Mabillonio Breve Fidei inscribitur ex Ms. Augiensi, ut Ballerinii testantur; idemque, ut autumamus, codex Augiensis est, quem Mabillonius in Itinere Germanico indicat a se visum Augiae: Liber in majori folio insignis, in quo habentur omnes Patrum expositiones in Orationem Dominicam, atque etiam variae Fidei Confessiones. Ms. Oxoniense, ex quo Quesnellus edidit Codicem Canonum, etc., hunc titulum exhibet: Faustini Presbyteri Fides missa Theodosio Imperatori; aliud Thuanense: Item Faustini Presbyteri confessio verae fidei, quam praefatis scribi et transmitti jussit Theodosius Imperator: corrigit Quesnellus in dissert. 14, num. 6, quam a praefatis, etc., conjiciens jussu Theodosii descriptam fuisse a Faustino Fidem hanc, et a Theodosio ad 1045D Damasum missam, scriniis Sedis Apostolicae postmodum inserendam: unde in Codicem Romanum translata fuit; sed Quesnelli opinionem rejiciunt Ballerinii in Praefat. ad novam hujusce Codicis editionem, quem existimant neque in Italia, neque Romae, sed in Gallia elaboratum fuisse; et ex ms. Vindobonensi ejusdem Codicis hunc titulum afferunt: Item Faustini Presbyteri confessio verae fidei, quam Presbyter scribit sibi transmitti jussit Theodosius Imperator; notant Ballerinii, scripsit, et sibi, etc.

Tres igitur codices vetustissimi Fidem hanc Faustino tribuunt; Faustinus autem alius non occurrit, uti animadvertit Quesnellus in Dissert. laudata, qui fuerit auctor hujus libelli, praeter Faustinum illum Luciferianum Presbyterum, qui cum ad Flaccillam Theodosii Imperatoris uxorem libros septem scripserit adversus Arianos et Macedonianos, et libellum precum cum Marcellino Presbytero Theodosio ipsi obtulerit, facile potuit ad eumdem Imperatorem libellum mittere Fidei 1046A suae testem: cujus quidem sententiae assentimur. Causam vero, cur Faustinus libellum suae Fidei ederet, hanc Quesnellus ibidem significat; quia nimirum a Turbone Episcopo Eleutheropolis, qua in urbe Faustinus Roma cum Marcellino et ipso Luciferiano pulsus propter schisma Ursicini tunc degebat, veluti errorum Sabellii et Apollinaris assecla una cum collega suo vexaretur; nam de Turbone graviter conqueritur ipse Faustinus et suo et Marcellini nomine in Libello precum ad Imperatores Eleutheropoli misso, scilicet Valentinianum, Theodosium, et Arcadium, ut in Praefat. ad Libellum precum: Egregius, inquit, Turbo Eleutheropolitanae Episcopus civitatis, nostram exiguitatem despiciens . . . . . postquam audivit quosdam se integrae Fidei copulare, et per Dei gratiam rem veri crescere, nobis exitia minitatur, et turbat. Sive autem Faustinus Fidem suam ultro Theodosio obtulerit, sive a Theodosio jussus, tempus, quo illam edidit, non ante annum 379 Quesnellus constituit, cui assignantur imperii Theodosiani 1046B exordia, nec diu post; quia altum in illa de Macedonio silentium, ac de concilio Constantinopolitano primo, a quo damnatus est an. 381, tum quod alio modo de errore contra Spiritum sanctum non loquatur, quam quo adversus illum haereticum scripserunt Alexandrini Concilii Patres in Epistola Synodica an. 362. Lequienius in tom. 3. Orient. Christ. in Episcopis Eleutheropolitanis initia Episcopatus Turbonis ad idem quodam modo tempus referre videtur, quem ait ad obitum fere Theodosii, ad an. scilicet 395, Episcopatum tenuisse; ignotus autem est annus, quo Eutychius ante Turbonem Episcopus decesserit. Auctore igitur hujusce Formulae comperto, et tempore, quo scripta fuit, tum illius scribendae cognita causa, quam parum Quesnelli exemplar differat a nostro, videamus. Faustinus brevem excusationem ibi praefigit, cur praeter Nicaenam Fidem ipse aliam scripserit, ne videretur nimirum decreta infringere Synodi Sardicensis, quae Alexandrina probaverat, vetantis 1046C ne deinceps novae Fidei Formulae a quoquam ederentur; hoc vero exordium abest ab exemplari nostro ex codice Ambrosiano. Tum suam ipse Fidem testatur iisdem omnino verbis, praeter haec, de se sine initio genitum, non factum; cum exemplari Ambrosiano quaedam his obscuritas insit, et ambiguitas, ut superius monuimus. Demum paucis a calumnia haeresis Apollinaristae sibi illata sese defendit, et eos damnat, qui tres hypostases confitentur, quae itidem clausula deest Ambrosiano. Verum ita animadvertit Quesnellus: Faustinus, uti ejus etiam collega Marcellinus, Luciferiano schismate infectus erat, ideoque Concilii Alexandrini decreto adversabatur, quo sancitum fuerat, ut Arianae communionis participes sub Imperatore Constantio, Episcopi praesertim, in gratiam cum Catholicis reciperentur. Hinc Sabelliani, et Apollinaristae erroris suspectus habebatur; Patres etenim Synodi Alexandrinae decreverant, ut ab iis, qui ad Ecclesiam ex Arianorum societate redibant, 1046D Sabellii quoque impia dogmata damnarentur; tum ut iidem confiterentur Spiritum sanctum non creaturam, neque alienum, sed proprium esse et indivisum ab essentia Patris et Filii; denique stolidum Apollinaris errorem exsecrarentur, qui docuerat, inanime corpus, et sensus mentisque expers sibimet Verbum Dei Filium assumpsisse. Idcirco Faustinus, ne videretur catholicam doctrinam a Patribus Alexandrinis propositam, et Ecclesiae totius consensu probatam respuere, dum decretum de iis, qui ab Arianis redierant, excipiendis rejiciebat, Sabellium nominatim damnat, et adversus illius errorem personas in Trinitate aperte distinguit; Spiritus sancti divinam esse naturam iisdem pene Synodi verbis fatetur, ac Apollinaris haeresim perspicue detestatur; de concessa autem lapsis indulgentia omnino silet; et trium hypostasum usum, de quo veluti haereseos suspecto fuerant lapsi accusati ante, quam veniam obtinerent, cujusque rectum et catholicum sensum Synodo probaverant, 1047A omnino negat inter catholicos esse ferendum: unde alia causa cur Sabellianus diceretur ab iis, qui tres hypostases in Trinitate fatebantur, id est tres personas; Sabellius enim Deum asserebat ύιοπάτορα, hoc est unam in Deo personam esse Patrem et Filium, ut ait Athanasius in expositione Fidei; et de Spiritu sancto perinde ac de Filio sentiebat, ut eos ὁμοτίμους faceret, neque a Patris persona separaret, sed unam eamdemque ac veluti primariam hypostasim statueret, cujus duae illae Filii et Spiritus Sancti essent ἐνεργείαι, ait Petavius in lib. I, cap. 6. Verum cum Graecum nomen ὑπόστασις pro οὐσίᾳ sive essentia veteres Patres adhibuerint praesertim ante Nicaenum Concilium, et re vera tum id significet, quod simpliciter existit, id est essentiam, tum id, quod per subsistit, individuum scilicet, seu personam, de quibus vide Petavium in lib. IV, cap. 1, 4, 7, hoc individui sensu Graeci Patres illud postea usurparunt, quo ab iis etiam, qui ad rectae Fidei communionem ab Arianis reversi fuerant, usurpabatur; 1047B nam trium hypostasum nomine non tres essentias, nec tres Deos, aut tria principia intelligebant, sed tres in Trinitate personas, Patrem, qui vere sit et subsistat, Filium ut existentem et subsistentem, et Spiritum sanctum, ut subsistentem, et existentem: quod Epistola Synodica Alexandrina testatur. Ita disputationes quieverant litesque tum de ὑπόστασις voce exortae praesertim Antiochiae, unde Antiochenum schisma conflatum, teste Basilio ep. 349, veter. edit. apud Petavium lib. IV, cap. 4, num. 11, cum Terentio Comiti scribit, haud parvi momenti se quaestiones illas ducere, ob quas initio schisma conflatum est: quo in loco advertendum dissidium hocce inter Graecos Orientales primo coepisse, non inter Graecos et Latinos, ut affirmat praefatio in Synodicas litteras Concilii Alexandrini tom. 2, Concil. Ven. Edit. prioris. At, quo tempore Faustinus hanc Fidem edidit, sopitus ignis contentionis vehementius jam exarserat, quem Latini quoque fovebant ingenti partium studio; 1047C alii quippe ὑπόστασις nomine οὐσίαν volebant intelligi, id est essentiam, seu substantiam; alii personam, seu subsistentiam personalem, et inter sese substantiam, hi pro subsistentia, illi pro essentia interpretantes, de vi ipsa vocum earumdem in Latino sermone decertabant. Quare Faustinus, cum substantiae voce essentiam significari contenderet, tres substantias in Trinitate negat esse enuntiandas; consequens quippe erat, ut tres Deos confiterentur, qui tres substantias illa significatione confitebantur; et in ipsa Fide describenda substantiae nomen, quatenus essentiam exprimit, pene de industria repetiisse videtur: illi vero, qui ὐπόστασις nomine personam exprimi aiebant, Faustinum, ejusque collegam Marcellinum Sabellianismi accusabant, quippe unam in Trinitate personam defendere ipsis viderentur. Et ex hisce conjicere licet, Faustinum hanc etiam ob causam mentionem injecisse in Formulam Fidei de tribus substantiis, ut nimirum Damasi Romani Pontificis gratiam aucuparetur, 1047D cui in Schismate Ursicini fuerat infensus; Damasus enim de trium ὑποστάσεων controversia silentium indixerat, uti vult Baronius ad an. 372, ex litteris Cyrilli Alexandrini, et in Hieronymi sententiam concesserat, qui trium hypostasum usum improbabat. 1048A Quamquam cum sit incertum, utrum Eleutheropoli versaretur Faustinus, dum Fidem edidit, quod putat Quesnellus, an alia in urbe, certe in Oriente, ubi contentio adhuc fervebat de usu, sensuque trium hypostasum, hinc conjectura ducimur ad credendum, omnem hujus Fidei scribendae causam illi fuisse, ut, cum unam esse ὑπόστασιν, id est essentiam seu substantiam Trinitatis affirmaret, ab eorum calumniis sese defenderet, qui tres hypostases fatebantur eo sensu, qui ab Alexandrina Synodo probatus fuerat, et vocis hujus vim pro sua ipsorum sententia interpretantes, Sabellianismi caeteros accusabant, qui aliter illam interpretarentur. Quare Faustinus suam Fidem exhibet Imperatori ita, ut cum catholica doctrina Synodi omnino conveniat, ὑπόστασις autem, et substantiae voces sua tantummodo interpretatione velit esse explicandas: quod ipsum Formulae initium significat: Primae fidei confessionem contra Sabellium signamus et contra hos, qui sub nomine Catholicae Fidei impia verba defendunt, 1048B dicentes tres esse substantias.

Atque haec satis de Formula Faustini; quae num Lucifero conveniant, quisquam facile cognoscit, ipsis solummodo Fidei verbis spectatis, et consilio, quo edita fuit. At quis dixerit, Fidem a Lucifero quidem scriptam a Faustino in suam Formulam, additis exordio et clausula, adscitam, ut magis ex ipso auctore probaretur. Verum Luciferi nomen non siluisset Faustinus, quem in Libello precum tot laudibus semel atque iterum ornat; ac demum ex hactenus dictis ita potest recte constitui, Formulam Fidei, quam ex Ambrosiano Codice hic exhibemus, Lucifero, qui Nicaenae Fidei Formulam unice secutus est, qui nihil umquam ambiguum, nihil obscurum de Trinitate scripsit, qui decreta Synodi Alexandrinae suo assensu confirmavit, qui Sabellii errores palam exsecratus est in lib. de non conv. cum haeret. et nullius haeretici erroris in suspicionem umquam adductus fuit, illam, inquam, Fidei Formulam non esse 1048C tribuendam, sed vel ab inscito quopiam homine, vel secta Luciferiano e Faustiniana Formula depromptam, ambiguis, quae notavimus, corruptam vocibus, et aut inscite, aut fraudulenter Lucifero ascriptam, quinto circiter saeculo, postea, illius nomine praefixo, Codici Ambrosiano insertam fuisse. Addere haec lubet ex Praefatione tomi primi Opp. Sirmondi Venet. Edit. num. 2: Cum eo Libello Precum Marcellini et Faustini traditam fuisse Imperatoribus fidei Confessionem, quae in Codice Canonum et Constit. Ecclesiae Rom. ante viginti annos edito in Append. ad S. Leonis Opera edit. an. 1675, pag. 138. Faustini Presbyteri Fides missa Theodosio Imperatori inscribitur, aliqui existimant: verum cum in Praefatione Libelli ejusdem, quae Schismatici hominis est, Imperatores dicantur Valentinianus, Theodosius, et Arcadius, Libellus Precum in annum 383 rejici debet, quo Arcadius renunciatus est Augustus, nec anno 392 postponi potest, quo Valentinianus decessit: id autem cum anno editae Fidei nequit convenire: 1048D alii Libellum Confessione Fidei posteriorem aliquot annis censent: quod esse verisimilius videtur. Utriusque Fidei exemplum sub uno aspectu hic jam subjiciamus.

 

 

1049A