Monitum In Epistolam Sequentem.

I. Quid quaerendum.—Circa hanc epistolam non 1172B una exsistit quaestio. Nam et de auctore ejus inter eruditos non convenit. Neque major est illorum de Bonoso, cujus occasione scripta est, consensio. Quis enim illius error, seu crimen, quae sedes, an etiam ipse fuerit qui ab antiquis Bonosiacorum dux dictus est, ambigunt. Ad haec illustranda primum tempus quo ipsa scripta est epistola nosse juverit.

1173A II. Quo tempore sit scripta.—Temporis, quo scripta est, ipsa non obscuram prae se fert notam. In ea quippe Capuanum concilium ut proxime habitum memoratur. Atqui hanc synodum post Theodosii in urbem Constantinopolim reditum, hoc est post VI kalendas Decembris anni 391, et ante Valentiniani necem, id est ante idus Maias anni 392 celebratam esse, in novissima Ambrosii editione, ubi epistolae 56 ordo asseritur, probatum est. Ex quo sequitur, ut et haec epistola anno 392 ante mensem Maium scripta merito censeatur: maxime cum eae quae in Italia Valentiniani interitum consecutae sunt turbae, ut scrius differatur non sinunt.

III. Falso tribuitur Damaso.—Hinc defendi nequit sententia Nicolai Cusani lib. II de Concordia cath. c. 18, Jac. Almaini lib. de Auctorit. Ecclesiae, Cajetani lib. de Comparat. auctorit. papae et concil., ac Roberti Coci lib. III, c. 14, qui epistolam hanc Damaso ascribunt. Is enim papa jam ab anno 384 vivere desierat, adeo ut successor ejus Siricius anno 1173B 385 ineunte ad Himerii consulta responderit. Neque vero ullius codicis epistolam istam Damaso tribuentis auctoritate in eam abierunt opinionem, sed ordine decepti quo inter Ambrosianas epistolas collocatam cernebant. Quam enim epistolae Ambrosii nunc 17, in qua Damasi ut adhuc superstitis fit mentio, proxime anteponi animadvertebant, hanc ad Damasi successorem pertinere ne suspicati sunt quidem. Quanto ipsis probabilior visa esset haec sententia, si apud Marium Mercatorem edit. Baluz. pag. 165, Bonosum «a Damaso praedamnatum» legissent! Verum nec ille alio intellectu Bonosum a Damaso praedamnatum dixit, quam quo Socinum dicere nobis licet a Nicaeno concilio et ab ipso Damaso praedamnatum. Respicit quippe M. Mercator ad fidei confessionem, quam Damasus ad Paulinum misit, nominatimque ad illud: «Anathematizamus Photinum, qui Hebionis haeresim instaurans Dominum Jesum Christum tantum ex Maria confitetur.» Nam et 1173C ipse Bonosus eumdem errorem instaurare vulgabatur.

IV. Neque est Ambrosii.—Epistolam eamdem Ambrosio attribuunt non modo antiquae ejus editiones, verum etiam Colbertinus. Carolilocensis aliique nonnulli codices scripti. Sed nec illius esse Baronius ad annum 389 hinc probat, quod in ea num. 2 Bonosus «fratrem nostrum Ambrosium» consuluisse narratur. Observarunt quidem fratres nostri, qui Ambrosii adornarunt editionem, haec ab eo non proprio, sed alicujus synodi, cui praefuisset, nomine dici potuisse; simulque monuerunt maximam opellae hujus cum indubitatis Ambrosii scriptis, puta lib. de Instit. virg. c. 5, et epist. 63, ad Vercell., n. 109, esse affinitatem. Sed si hac in epistola Ambrosius synodi nomine loquitur, synodi etiam hujus nomine, non Ambrosii debuit inscribi, adeoque inscriptionis codicum illorum, quam falsam esse liquet, sublesta est auctoritas. Quapropter memorati fratres illam etsi inter Ambrosianas epistolas, anepigraphen tamen et altero charactere ediderunt.

1173D V. Siricio recte est restituta.—Justellus notis in canonem 48 Cod. eccl. Afr. illam Siricio adjudicandam censet, eique suffragantur viri superius num. 3 memorati Cusanus, etc., quatenus eamdem Romani alicujus pontificis esse pro certo habent. Si enim illam Siricii temporibus scriptam esse praemonstratum eis fuisset, statim in eamdem opinionem concedere non dubitassent. Huic papae tandem a Luca Holstenio in collectione Rom. bipart. restituta est: eamque restitutionem probat ac laudat Launoius to. I, epist. ad Samboenvium, ubi et multa de hac epistola edisserit. Suum quoque locum ei Labbeus inter epistolas Siricii exinde reddidit. Holstenius quidem, ante fato functus quam opus ipsius e prelo exiret, quo in codice epistolam istam saniori cum titulo nactus esset annotare non valuit: sed nullus est ambigendi locus, quin titulum illum, quem aptissimum esse nemo inficiatur, non confinxerit 1174A de suo, sed e veteris alicujus exemplaris fide expresserit. Nihil enim erat causae cur inter epistolas Romanorum pontificum, quas vel novas vel meliores primum edidit, hanc de integro vulgaret, nisi ipsi novus titulus, veteris alicujus codicis auctoritate fultus, hanc veluti meliorem et quodam modo novam jure censeri persuasisset. Neganda tamen non est ejus cum laudatis Ambrosii scriptis, praesertim a num. 3 consensio. Sed fieri potuit, ut vel Ambrosius Siricio hac in re operam suam commodarit, vel Siricius Ambrosii argumentis, adversus delatum Bonosi errorem Capuana in synodo aut alibi prolatis, sibi utendum duxerit.

VI. De Bonoso diversae opiniones.—Bonosus ille cui praefuerit Ecclesiae, Baronius ad annum 389, Petavius to. IV Eccles. Dogm. lib. XIV, aliique sibi ignotum esse confitentur. Sirmondus notis in Avitum Naissitanae in Dacia sedis eum antistitem exstitisse conjectat. Conjectura illius haud dubie nititur Innocentii ad Marcianum Naissitanum episcopum 1174B epistola 16, propter quam et Holstenius in annot. geogr. de patriarch. Rom. pag. 122 et 123, opinionem eamdem tuetur. At Joan. Garnerius suis in Marium Mercatorem commentariis, ipsius Mercatoris auctoritate nixus, Bonosum Sardicensi metropoli praepositum fuisse affirmat. Hinc Tillemontius to. X, pag. 755, Bonosum aut in Macedonia aut in finitima provincia episcopum fuisse ultro fassus, quaerendum proponit, num distinguendi sint Bonosi duo, Naissitanus unus, de quo Siricius et Innocentius loquantur, alter Sardicensis, quem Marius Mercator aliique scriptores Bonosiacorum ducem faciunt. Ipse quidem pro sua modestia testatur, sese hanc distinctionem asserere primum non audere, neque tamen silet nihil advertere se quod ei repugnet.

VII. An Bonosi duo distinguendi. Eidem distinctioni rursum favet, ubi observat Siricium atque Innocentium de Bonoso aliquo loqui, quem canonicis criminibus potius, quam ulla haeresi insimulatum 1174C innuant; nominatimque Innocentium a clericis ab illo ordinatis nullam fidei professionem exegisse. Sed haec viro diligentiae laude praestanti excidisse miramur. Nam et Siricius Bonosum, de quo ipsi sermo est, «de Mariae filiis jure reprehensum» docet, notatque eum hoc astruentem, «nihil aliud nisi perfidiam Judaeorum astruere, qui dicunt eum (Christum) non potuisse nasci ex virgine;» et Innocentius epist. 16, ad Marcian., de clericis a Bonoso ordinatis constitutum scribit, ut si « damnato ejus errore, vellent Ecclesiae copulari, libenter reciperentur, ne forte qui essent digni recuperandae salutis, in eodem errore deperirent.» Cum igitur Bonosum, de quo Siricius atque Innocentius loquuntur erroris labe contaminatum fuisse constet: restat quaerendum, an error, de quo eum Siricius accusatum notat, alius fuerit ab eo, quem alii Bonosiacorum duci attribuunt. At vero in hoc consentiunt caeteri, quod Bonosiacorum dux Hebionis, Pauli Samosateni ac Photini haeresim instaurarit. 1174D Haec quippe de illo sunt Marii Mercatoris verba: «Hebionem philosophum secutus Marcellus Galata est, Photinus quoque, et ultimis temporibus Bonosus qui a Damaso urbis Romae episcopo praedamnatus est.» Eam ob causam a Gelasio papa epist. 33, n. 4, Photinus et Bonosus, qui simili errore defecerunt, condemnantur. Ita et Arelatensis II concilii Patres can. 16, de Photiniacis et Paulianistis praelocuti, «Bonosiacos (velut) ex eodem errore venientes» censere se can. 17 declarant. Non alia de his sententia fuit Gennadii, qui lib. de Viris illustr. c. 14 librum memorat Audentii maxime intentum «contra Photinianos, qui nunc Bonosiaci vocantur.» Similia de iis et lib. de Dogm. Eccl. c. 22, al. 52, habet. Bonosiacos quoque Gregorius Magnus lib. XI, epist. 67, ad Quiricum, inter eos recenset, qui a Trinitatis fide aberrant: quatenus videlicet, ut Avitus Viennensis episcopus epist. 3, pag. 29, apertius explicat, 1175A «Christo divinitatis honorem adimunt.» Unde et Augustinus de horum haereticorum duce loqui jure videtur, cum Elpidio Christi divinitatem neganti, ipsumque ad Bonosum, ut qui ad eamdem sententiam persuadendam potens esset, mittenti epist. 242 rescribit: «Libentissime amplector benevolentiam tuam, quod me Bonoso et Jasoni, ut scribis, doctissimis viris, etiam trans mare mittere dignatus es ad reportandos ex eorum disputationibus uberes fructus.» Inde etiam colligere licet, tunc superstitem fuisse haeresiarcham illum, cum haec Augustinus scriberet. Certe ex variis illis testimoniis Bonosum aliquem exstitisse constat, qui Bonosiacorum sectae nomen dedit; atque hos cum Hebionitis ac Paulianistis recensitos, novosque Photinianos ideo dictos esse, quia pariter cum illis Christo divinitatem adimebant. Atqui is error non alius est a perfidia Judaeorum, quam Bonoso Siricius attribuit. Neque igitur Bonosiacorum dux alius videri debet a Bonoso, quem idem papa reprehendit. Quocirca et 1175B Ambrosius lib. de Instit. virg. perpetuam Mariae virginitatem adversus objecta Bonosi, quem non appellat, sed satis aperte designat, a capite 5 ad 9 astruens, cap. 10, 11 ac medio 12, aequalitatem Trinitatis et deitatem Filii impugnantes confutat, ac tandem ipsa capitis 12 postrema parte ad asserendam Mariae integritatem redit: nec quidquam addit, unde non eosdem haereticos a se confutari indicet. Proclivis sane is erat lapsus, ut qui semel filios e Maria procreatos divulgarat, eo progrederetur, ut et Christum non aliter natum, adeoque «hominem communem ex Maria et Joseph natum» cum Hebione et Judaeis praedicaret.

VIII. Bonosus Sardicensis episcopus censendus. Jam vero si Bonosus unus est, cur hunc Sardicensis potius, quam Naissitanae ecclesiae episcopum non existimemus; cum Marii Mercatoris, qui temporibus illius vixit, adsit diserta auctoritas Sardicensem eum appellantis, nec testimonio tam aperto tamque, gravi 1175C quidquam opponi valeat, nisi mera conjectura, inde ducta, quod Bonosus Naissitanos clericos ordinasse dicatur, et alienae Ecclesiae clericos ordinare canones prohibeant? Sed eo levior est illa conjectura, quod Bonosus, quo plures sibi sociaret, teste Innocentio epist. 17, n. 12, «passim et sine ulla discussione ordinationes illicitas faciebat.» Postulassent etiam canones, ut si Bonosus Naissitanus episcopus exstitisset, causa ejus ad Sardicensem praesulem, ut metropolitanum ipsius, non ad vicinos episcopos, deferretur. Ita enim summi pontifices causas, quae forte in ecclesiis Daciae Mediterraneae, Daciae Ripensis, Moesiae, etc., oborirentur, Thessalonicensi episcopo vice sua cognoscendas commiserunt, ut id I salvo earum primatu» fieri vellent, ut Innocentius epist. 13, ad Rufum, n. 3, conceptis verbis testatur. Sardicensis autem episcopi, qui Daciae provinciae 1176A metropolita seu primas erat, causa a Thessalonicenci episcopo, qui «inter ipsos primates primus,» ut Innocentius loco citato loquitur, fuerat constitutus, cognosci debuit. Hoc igitur Anysii jus integrum servavit Capuana synodus, cum Bonosi causam ad eum detulit. Simul et eadem synodus canonibus, qui episcoporum judices non e remota provincia, sed e vicina eligi volunt, nominatimque 14 Antiocheno et 7 Sardicensi gessit morem, cum «praecipue Macedones» Anysio judices adiungi voluit.

IX. Anysii adversus Bonosiacos judicium.—Anysii quodnam fuerit judicium ex Innocentii epistolis 16 et 17 comperimus. Nempe ita damnavit Bonosum, ut ii qui ab illo fuerant ordinati, si «damnato ejus errore vellent Ecclesiae copulari, libenter reciperentur.» Quo ex judicio recte observavit concilium Arelatense II, can. 17, manifestum esse Bonosiacos «in Trinitate baptizari.» Quapropter idem concilium licet Photiniacos sive Paulianistas et Bonosiacos» ex eodem errore venientes» agnoscat, tamen 1176B Photiniacos seu Paulianistas «baptizari oportere;» Bonosiacos vero, «si interrogati fidem nostram ex toto corde confessi fuerint, cum chrismate et manus impositione in Ecclesia recipiendos» decrevit. Tam solemni autem judicio non stans Bonosus, novos clericos undecumque ordinare, immo quosdam jam in Ecclesia catholica ordinatos iterata ordinatione contaminare non destitit; quae novarum perturbationum, et epistolarum 16 et 17 Innocentii, ut ibi visuri sumus, causa et occasio fuit. In his forte prolixiores videbimur: sed operae pretium duximus rem ab eruditis nondum satis extricatam explicare, unde et praedictis Innocentii epistolis lux affulgeat.