Scholium.

Tenendo in Deo esse duplicem justitiam, qua respicit se et creaturam, misericordia est pars ejus; tenendo autem in eo esse tantum unam justitiam re et ratione, distinguitur formaliter a misericordia, quia illa respicit exigentiam meritorum, haec non de distinctione formali attributorum; vide Doct; in Oxon. 1. d. 8. q. 4. et alias saepe.

Ad quaestionem quartam, qua quaeritur: Utrum justitia et misericordia distinguantur in Deo ? Dico tenen do distinctionem, quam feci de justitia, scilicet in comparatione ad bonitatem divinam, et in comparatione ad creaturas, quia misericordia non distinguitur in Deo a justitia primo modo dicta, imo misericordia esset quaedam justitia. Si autem accipiatur justilia secundo modo dicta, sic misericordia non est justitia, nec e converso, quod patet, quia justitia requirit exigentiam illius, cum sit distributio, vel commutatio; misericordia autem non requirit hoc. Unde secundum hoc misericordia plus est in Deo quam justitia, quia Deus tantum bonitate sua movetur ut misereatur. In operando autem opus justitiae, accipiendo justitiam secundo modo dictam, non solum bonitas divina est motiva, sed aliquid in creatura, quod exigit. Unde quia primum objectum est bonitas divina, et prius quam aliud, quod sit in creatura, ideo ratio justitiae in Deo prior est quam misericordia, et quodam ordine ab invicem sunt distincta. Et quia ratio misericordiae in divina voluntate est respectu creaturae, ideo in Scriptura multum commendatur Dei misericordia, et quasi parvipenditur justitia, juxta illud Eccl. 7. Noli esse justus multum.

Tenendo autem secundam opinionem de justitia, scilicet quod justitia dicta primo et secundo modo, dicit eamdem rem, secundum rationem diversam, sic dico quod justitia est alia a misericordia, et manifesta est differentia inter ea, quia justitia respicit aliquid intrinsecum, quod non respicit misericordia, et in creaturis patet aequaliter ordo, et distinctio inter justitiam et misericordiam, et justitia est prior, ut dictum est.

Ad primum quartae quaestionis, quando dicit Cassiodorus, quodsi duae res in Deo, dico quod intendit dicere, quod sint duae perfectiones in Deo extendendo ad hujusmodi rationes reales. Tenendo tamen opinionem istam potest dici aliqua dualitas realis. Ad aliud quando dicitur, quod a justitia et misericordia procedunt diversi effectus, dicendum est quod aliqui multum nituntur respondere huic argumento, quod sunt diversa in Deo, secundum quod dicunt aliud et aliud connotatum, et tamen sequitur ex dicto Magistri, quod justitia et misericordia in Deo important relationes rationis, et per consequens non sunt nomina synonyma, pro quanto eamdem rem significant, non sub una ratione, sed sub diversis.

Sed qui sic solvunt, non evadunt argumentum, quia relatio rationis non est causa effectus realis: sed effectus misericordiae et justitiae sunt reales; ergo oportet dare distinctionem inter ea ut sunt principia effectuum realium.

Respondeo igitur quod Deus, sive intellectus divinus, ita est intellectus, ac si non esset voluntas in Deo. Sic in proposito dico, quod ita est justitia in Deo, ac si non esset ibi. misericordia; similiter ibi est causa effectus realis, ac si aliqua alia causa non esset in Deo. Unde de distinctione istorum dicendum est, sicut dictum est in primo * de distinctione attributorum in divinis, eadem enim difficultas hic et ibi, in attributis est sola distinctio quidditativa, id est, non identitatis formalis, quae non est tantum distinctio rationis, sed ex parte rei praeter negotiationem intellectus.