Scholium.

Quarta ratio pro voluntate, quia ejus actus est eligibilior, quia facit simpliciter bonum habentem, et ejus oppositum, scilicet odium, est pejus opposito scientiae. Quinto, intellectio est dispositio, medium seu praerequisitum ad amorem, ducit rationes aliorum ad oppositum. Sexto, quod actus voluntatis est purior, quia ejus corruptio pejor. Septimo, per actum voluntatis posseditur objectum perfectiori modo, quia tenditur in ipsum, ut in se. Circa istas septem rationes habet pulcherrimam doctrinam, et in singulis ducit aliorum rationes ad oppositum.

Similiter arguitur de eligente et eligibilitate: illud enim est perfectius, quod est eligibilius sine alio; sed intellectio est eligibilior sine volitione, quia non erit tunc ibi nisi appetitus naturalis, si volitio esset sine intellectione sicut inclinatio gravis ad centrum. Sed arguo ad oppositum eodem modo, scilicet ex eadem majori, et opposito minoris, quae erit ista: Simpliciter est eligibilior volitio et electio sine intellectione, quam intellectio sine volitione.

Probatio hujus majoris dupliciter est, primo sic: Illud est eligibilius simpliciter, quo habens est simpliciter bonus, quam illud quo non; sed velle est, quo habens est simpliciter bonus, non autem intelligere, per Augustinum 11. de Civitate Dei, cap. 28. neque, inquit, quis quam bonus, quia bonum scil, sed quia bonum vult, vel bonum diligit.

Item, alia probatio majoris: Illud est simpliciter eligibilius, cujus oppositum est odibilius; sed tale est odire Deum, quod est essentialiter odibile, et nullo modo eligibile, quia malum, quod est ex ignorantia contraria intellectioni, non est ita odibile; odire autem Deum, qui est actus contrarius volitioni et delectationi est simpliciter pessimus actus, solus sine quocumque alio actu intellectioni; igitur, etc.

Item, eodem modo potest argui ex oppositis contradictorie: Habito eo, quod sufficit ad amare, tenetur quis ad eliciendum actum amandi, et fit vituperabilis, et peccat quando cogitat, vel intelligit, si non diligit; sed habito eo quod sufficit ad intelligendum, non est vituperabilis, nec peccat aliquis si non eliciat intellectionem; igitur velle et diligere est simpliciter melius quam intelligere et perfectius, quia non diligere, ut dictum est, magis est vituperabile quam non intelligere. Unde dico quod istae rationes concludunt pro voluntate, quod sit nobilior intellectu.

Ad rationem igitur, quando dicitur quod intellectio est simpliciter eligibilior sine volitione, quam e converso, dico quod non, imo volitio simpliciter est eligibilior sine intellectione.

Ad probationem de gravi, dico quod est falsa imaginatio, ex qua procedunt multa inconvenientia. Voluntas enim est quaedam potentia sicut intellectus, et si separet intellectum a voluntate, adhuc voluntas est nobilior intellectu, et hoc habet voluntas ex sua formali ratione; non enim est inclinatio tantum in voluntate, sicut formaliter ratio ejus, et sic est in appetitu naturali, imo si separentur. sunt diversae naturae, secundum diversas rationes formales, voluntas et intellectus; igitur modo quando non separantur, sunt diversae rationes formales, et una nobilior altera, et si separentur ab invicem, esset una natura nobilior alia.

Item, arguitur adhuc, quod intellectus sit nobilior voluntate ex ratione dependentiae sic: Illud est nobilius, quod est independens, quam quod dependet; sed voluntas dependet ab intellectu in actu volitionis, et non e converso; igitur intellectus est perfectior voluntate.

Sed contra hoc arguo ex eodem medio sic, secundum Philosophum 9. Metaphysicae, text. 15. illa quae sunt posteriora generatione, sunt. perfectiora, et posteriora generatione dependent ex prioribus; sed voluntas quoad actus suos est posterior intellectu; igitur in intellectu quoad actus suos dependet et ordinatur ad voluntatem, sicut ad aliquid perfectius eo, et ista ratio concludit propositum.

Ad rationem, cum dicitur quod illud est nobilius, quod est independens, concedo, et quando additur in minori, quod intellectus est absolutior voluntate, quia Deus posset separare actus intellectus ab actu voluntatis, non tamen e converso, dico quod hoc est dubium, si Deus de potentia absoluta posset facere actum voluntatis sine actu intellectus; tamen dico quod hoc argumentum non valet, quia ista dependentia non est a perfectiori, sed a priori.

Exemplum est de materia et forma, quia secundum eos materia non potest fieri sine forma de potentia Dei absoluta, ita quod materia prior est, non tamen magis independens, imo minus eo quod dependet a perfectiori, scilicet forma. Similiter ad exemplum de qualitate et quantitate, quia secundum istos, Deus non potest facere albedinem sine quantitate de potentia absoluta, tamen e converso quantitas potest fieri sine qualitate; igitur quantitas minus dependet a qualitate respectu divinae operationis, quam e converso, et tamen qualitas est simpliciter perfectior quantitate; et eodem modo potest argui de intellectu et voluntate.

Item, arguunt ex puritate intellectus, quia in actu intellectus nullo modo includitur ratio malitiae: actio enim intellectus mali non est . mala: sed voluntas non est ita pura a malitia, quia actio malae voluntatis essentialiter est mala; igitur intellectus est nobilior voluntate.

Item, arguunt ex immaterialitate intellectus respectu voluntatis, sic: Illud est purius quod est immaterialius; sed intelligere est immaterialius quam velle, quia intelligere est motus rei ad intellectum, et velle e converso, et sic magis materialis; ergo purior est actus intellectus quam voluntatis.

Sed contra hoc arguo ex his ad oppositum sic: Illud nobilius et perfectius est, cujus corruptio est pejor; sed actus voluntatis est talis respectu actus intellectus, nam corruptio actus intellectus non est mala; igitur, etc. Similiter ex eo quod arguitur de materiali, est ad oppositum, et ex his sequitur propositum, tamen credo quod utrumque sit aeque immateriale, vel aeque materiale, et ideo falsum est, quando dicitur quod intellectus est immaterialior. Et quando dicitur, quod ideo immaterialior, quia est motus rei ad intellectum, dico quod ex hoc sequitur manifeste, quod intellectus est ignobilior voluntate respectu superiorum, utpote respectu Dei et Angelorum, qui sunt nobiliores intellectu nostro. Ex hoc igitur arguo sic: Philosophus in 3. Topicorum cap. comparando speciem ad speciem arguit sic: Si optimum est nobilius optimo in illo genere, illud est nobilius et perfectius simpliciter. Si igitur voluntas in superiori et optimo in genere intellectualium est nobilior intellectu, inquantum voluntas actu suo movetur ad volendum et diligendum superiora intelligibilia, et terminatur ad ea magis quam intellectus, qui non movetur nec ad superiora, nec ad inferiora, sed ad ipsum omnia intelligibilia terminantur, cum intellectus noster sit, minus nobilis in genere intelligibilium; igitur voluntas simpliciter est nobilior intellectu.

Ad rationem igitur de puritate intellectus, respondeo quod actio intellectus non dicitur mala, quia non est in potestate intellectus eligere intellectionem, et hoc est imperfectionis, sed ex voluntatis perfectione est quod actus suus possit esse malus et impurus, quia tamen ex debitis circumstantiis ad voluntatem pertinet elicere actum debite circumstantionatum, aliter circa quodcumque objectum malum passum habere actum bonum voluntatis, scilicet nolle; sed intellectus non habet de se actum in malum formaliter et elicitive, nisi imperatum a voluntate.

Ad illud de immaterialitate intellectus, nihil est, quia utrobique est eadem abstractio respectu ejusdem objecti; igitur utraque est aeque immaterialis.

Ultimo arguitur ad oppositum ex ratione perfectionis. quam habet intellectus in se, sic: Id est perfectius et nobilius, quod habet perfectionem in se, quam quod habet perfectionem in tendentia quadam extra se: sed intellectus habet suam perfectionem in se, quia intelligere est motus a rebus ad intellectum, et secundum Philosophum 6. Metaphysicae, text. 62. Verum et falsum sunt in intellectu i voluntas vero tendit in res extra, quia ibidem dicitur quod bonum et malum sunt in rebus; igitur, etc. Ex hoc arguo adoppositum: Illud est perfectius simpliciter, quod habet ultimum perfectum modo perfectiori ex parte illius objecti perfecti, idest, in re; sed in modo habendi voluntas habet perfectiori modo perfectio enim modo major est, inquantum voluntas conjungitur per se isti objecto perfecto, quam sit perfectio in habendo intellectualiter a parte objecti, quia res habet esse diminutum in intellectu, in re autem habet esse perfectum. Dico tamen quod neutra ratio concludit, nec de voluntate, nec de intellectu, nam utraque potentia habet in se objectum, scilicet Deum, per illapsum, et utraque habet in se aliquam formam formaliter et operationem, et utraque potentia habet objectum per se existens extra, circa quod operatur, et ideo non est magnum quid de ista operatione, etc. Unde dico quod omni modo ita suam perfectionem habet intra et extra voluntas, sicut intellectus, et e converso.

Ad auctoritatem Philosophi de vero et falso, quod sunt in intellectu, et bonum et malum in rebus, dico quod verum et falsum sunt in intellectu, non tamen discursivo modoi sed quod verum et falsum solum possint esse in anima, verum est de recognita cognitione abstractiva, non autem de recognita cognitione intuitiva extra; quod enim in tali cognitione intuitiva non sit res praesens tunc, est contradictio in dicto; sed sicut verum et falsum et de re intuitiva sunt extra terminative, et intra in intellectu, id est, in actu intellectionis, sic bonum et malum sunt extra in rebus, et cum hoc sunt intra in actu volendi, quia operatio voluntatis est in voluntate, sicut intellectio in intellectu, et sunt in objecto terminative.

Dico igitur ad quaestionem, quod beatitudo simpliciter est essentialiter et formaliter in actu voluntatis, quo simpliciter, et solum attingitur bonum optimum quo frua tur.

Ad primum principale, quando dicitur quod hoec est vita oeterna, dico, sicut supra in alia quaestione dixi, quod sine Glossa actus intellectus, sive cognitio est vita, et secundum Philosophum 12. Metaph. text. 39. et Commentatorem ibidem. Et amatio similiter est vita, et si est aeterna, est vita aeterna, et veritas similiter aeterna est vita aeterna.

Sed quid est perfectius vita, dico quod volitio, sive dilectio est simpliciter vita aeterna, beata et perfecta. Sed dicis, quod hoc non est in Evangelio. Et ego dico, quod intellectio sit vita aeterna sine dilectione, hoc non dicitur in Evangelio

Unde dico, quod hoec est vita oeterna, ut cognoscant te, inhaerendo cum amore perfecto. Similiter dicunt hoc Sancti de laude.

An illud Augustini de Trinitate, quod visio est summa merces, dico quod visio est summum praemium potentiae praemiatae hoc praemio: sed non sequitur, igitur visio est summum praemium hominis, sicut dos corporis est summum bonum, et praemium corporis, non autem hominis. Et quando dicitur quod visio est tota merces, verum est, tota merces intellectus, sed de toto homine non habent auctoritatem, quod visio sit tota merces.

Ad aliud, quando dicitur 1. et 10. Ethicorum, quod felicitas consistat in speculatione sapientiae, jam solutum est supra de habitibus intellectu et voluntatis, quis eorum sit nobilior et perfectior, quia caritas, et quare Philosophus expressius loquitur de actu et habitu intellectus quam voluntatis, quia est nobis magis manifestus.

Ad aliud, quando dicitur quod visio per se est sufficiens, secundum illud Joannis de Philippo, qui dixit: Domine ostende nobis Patrem, et sufficit nobis, dicendum quod istud sufficere potest habere plures sensus, primo sic: Sufficit nobis ut ostendatur, quia non ostenditur Deus Pater, nisi cum sufficientia, non tamen intelligitur quod sufficiat ostensio. Vel aliter potest dici, quod discipuli viderant Jesum, ut hominem, et non viderant ut Deum: ideo sufficit, inquit, nobis, ut ostendas Patrem, quantum ad instructionem nostram in fide, quam praedicasti nobis. Et erant carnales et ignorantes in fide; sed non propter hoc sequitur, igitur sufficit nobis quantum ad perfectam beatitudinem, sicut ratio concludebat.