Scholium.

Ad secundum, docet damnatos appetitu naturali et elicito inefficaci velle beatitudinem; et rem optime explicat, de quo in Oxon. 2. d. 6. q. 1. ubi docet malos Angelos velle impossibile inefficaciter, et d. 7. late probat eos posse velle bonum naturae, et etiam in esse moris incomplete.

Ad primum argumentum principale, quando arguitur quod non omnes cognoscunt beatitudinem, igitur non omnes appetunt, dicendum quod concluditur de actu voluntatis elicito; illo enim actu non omnes appetunt beatitudinem, quando non cogitant de illa, sed appetitus naturalis non est talis actus.

Ad secundum, quando arguitur de damnatis, si illi appetant beatitudinem? Circa hoc videtur esse duplex dubitatio, una de appetitu eorum naturali, quia si appetunt naturaliter beatitudinem, videtur quod appetitus ille sit frustra in eis, cum sit ad impossibile. Aliud dubium, si actu elicito optant beatitudinem, cum apprehendant eam? Possunt enim habere aliquem actum voluntatis circa quodcumque apprehensum, et non actum nolendi circa beatitudinem; igitur actum volendi; sed tunc videtur dubium quomodo possunt velle hoc, cum sciant beatitudinem esse eis impossibilem?

Quantum ad primum, dico quod in eis est appetitus naturalis re spectu beatitudinis, quia, ut supra dictum est, appetitus naturalis non addit aliquid absolutum supra naturam, sed solam inclinationem ad perfectionem naturae, et ideo manente natura manet ille appetitus.

Si dicas quod ille appetitus tunc est frustra, ita dicam tibi quod damnati frustra sunt homines, vel Angeli, cum appetitus naturalis non addat aliquid absolutum supra naturam. Unde dico quod licet illud sit frustra, quod caret sua perfectione, et frustratur ea secundum totam suam speciem, non tamen si caret in aliquo individuo, ut patet in monstruosis. Sic autem non est in pro posito, quia aliqui sunt beati, et perficiuntur secundum eorum appetitum naturalem. Tamen illi, qui ponunt Angelos omnes differre secundum speciem, habent ponere quod plures appetitus naturales sunt frustra, quia habent impossibilitatem consequendi perfectionem in tota sua specie.

Sed quantum ad velle elicitum, dico quod si habent cognitionem de beatitudine, et eam considerant, possunt habere volitionem sequentem appetitum naturalem, ei conformem, et ideo possunt velle elicito appetere beatitudinem, sicut et mali in via, affectione tamen commodi immoderata, quia non moderata affectione justitiae, quomodo appetunt isti beatitudinem, ut commodum eis.

Concedo igitur quod damnati ap petunt beatitudinem, non enim credo quod aliquis habitus potest dari eis, qui magis inclinaret voluntatem ad non appetendum, sive ad detestandum beatitudinem, quam eorum appetitus naturalis inclinet ad volendum eam, et ideo in eis nullus est habitus obstinationis, ut magis delectabiliter inclinetur in oppositum beatitudinis, quam secundum appetitum naturalem velint actu elicito beatitudinem, qui actus est conform s eorum inclinationi naturali.

Quando igitur arguitur, quod beatitudo ostenditur damnato ut ei impossibilis, et sub ratione impossibilis, et ubi non est spes de aliquo consequendo, vel omnino non appetitur, vel tenuiter secundum Augustinum, dico quod duplex est volitio: Una efficax, quae est respectu finis per media ordinata ad illum finem consequendum. Alia est volitio simplex, sive conditionalis, quae est respectu alicujus finis, non exequendo media ad illum finem consequendum, sed simpliciter appetitur finis, et vellet tendere in ipsum, si posset, et objectum esset praesens. Primo modo non est volitio alicujus apprehensi sub ratione impossibilis, sed tantum apprehensi sub ratione possibilis, ut si sanitas ostendatur alicui, ut impossibilis consequi, non appetit eam volitione efficaci procurando media, per quae sanitas potest induci.

Secundo modo potest esse volitio respectu impossibilis, et etiam maxime intensa, et in tali volitione etiam potest esse meritum et demeritum, ut si quis appetat fornicari, quando impossibile est ipsum habere opportunitatem ad fornicandum; et sic damnati volunt beatitudinem maxime, et bonum commodi, et forte intensius quam nos in via, licet eam apprehendant ut impossibilem eis, et maxime delectarentur in consideratione illius objecti, si permitterentur.

In hoc forte maximam poenam habent, quia sic detinentur ab igne in consideratione sua, quia non permittuntur considerare Deum, ut est objectum naturalis beatitudinis, in quorum consideratione objecti et actus, quo tenderetur in objectum, maxime delectarentur.

Ad aliud, quando arguitur quod non necessario, quia non meretur quis in appetendo finem, concludunt aliqui quod non est meritum in volitione finis in universali, sed tantum in particulari, quia circa finem in particulari contingit errare et non errare, non autem circa finem in universali. Si hoc esset verum, tunc ad hoc quod actus sit meritorius, requiritur quod contingenter conveniat voluntati comprehenso objecto, quod videtur difficile contra aliquos; vel si hoc non requiritur, tunc potest dici quod actus est meritorius, quia bonus moraliter, et acceptus Deo. Actus autem voluntatis, qui est circa finem ultimum, maxime est bonus, imo eo ipso quod circa talem finem propter se, bonus est, et tunc potest salvari quod actus voluntatis circa finem ultimum est meritorius; unde apprehenso fine ultimo, voluntas necessario, vel non necessario velit illum, non tollit meritum.

Aliter etiam potest dici, quod licet voluntas velit necessario ultimum finem, ut est bonum commodi, non tamen ut est objectum honestum. Isto autem secundo modo actus voluntatis tendens in ultimum finem, est meritorius, et non primo modo, etc.

Ad aliud, quando arguitur, quod non summe, patet responsio, quia summe appetitu naturali, sed non semper summe appetitu elicito, quia non necessario, et tunc compatitur secum alium actum.

Ad primum in oppositum, quando dicitur secundum Augustinum, quod beati omnes esse volumus, verum est appetitu naturali, vel appetitu libero; ut in pluribus.

Ad aliud, quando arguitur, quod omnes ardentissimo amore beatitudinem appetunt, dicendum appetitu naturali vel libero, ut in pluribus.

Ad aliud, quando dicitur quod finis se habet in operationibus, sicut principium in speculabilibus, dicendum, sicut ad hoc responsum est in primo libro, * quod similitudo est ex parte objectorum; finis enim sic se habet ad ea quae sunt ad finem, sicut principium se habet ad conclusiones deducendas ex principio. Sed non tenet similitudo comparando ea ad suas potentias; ut sicut potentia unius necessario fertur in unum, ita alia potentia necessario fertur in aliud.

Ad aliud, quando dicitur secundum Anselmum, quod non potest voluntas non velle affectionem commodi, dico quod ipse finxit unum Angelum creatum secundum affectionem commodi, et verum est quod voluntas talis non potest non velle affectionem commodi. Unde affectio commodi si esset sine libertate et sine affectione justitiae, non posset non appeti a tali appetitu ea apprehensa, sicut nec appetitus sensitivus potest non appetere bonum commodi, eo apprehenso. Ubi tamen est utraque affectio, non est necesse quod necessario appetatur affectio commodi, sed potest voluntas libera eam non appetere, et per affectionem justitiae eam moderare.