Scholium.

Dividit ordinem essentialem, in ordinem eminentiae et dependentiae, optime explicans utriusque ordinis extrema seu membra. Ille est inter nobilius, et minus nobile secundum essentiam; hic, inter causam, et effectum seu causatum.

Dicendum igitur primo, quod ordo essentialis videtur primaria sui divisione dividi, sicut aequivocum in aequivocata, scilicet in ordinem eminentiae, et in ordinem dependentiae. Primo modo prim dicitur eminens, et posterius excessum. Et ut breviter dicatur, quidquid est nobilius et perfectius secundum essentiam, est sic prius. Hoc modo prioritatis probat Aristoteles 9. Metaphys. text. comment. 15. actum esse priorem potentia, ubi illud prius vocat secundum substantiam et speciem: Quaecumque, inquit, generatione sunt posteriora, illa specie et substantia sunt priora. Secundo modo prius dicitur, a quo aliquid dependet: et posterius, quod dependet ab illo. Hujus prioris hanc intelligo rationem, quam etiam Aristoteles 5. Metaphys. text. comment. 16. testi monio Platonis ostendit. Prius secundum naturam et essentiam est illud, quod contingit esse sine posteriore, non e converso. Quod ita intelligo, quod licet ad prius necessario esset posterius, et ideo sine ipso esse non possit, hoc tamen non est, quia ad esse suum egeat posteriori; sed e converso, quia si ponatur non esse posterius, non minus prius erit sine in lusione contradictionis; non sic e converso, quia posterius eget priori, quam indigentiam possumus dependentiam appellare, ut dicamus, omne posterius essentialiter a priori necessario dependere, non c converso, licet quandoque posterius necessario sequatur illud prius. Et quamvis ista possint dici prius et posterius, secundum substantiam et speciem, sicut alia dicta sunt, tamen ad distincte loquendum, dicuntur prius et posterius secundum dependentiam, ordine secundum eminentiam indiviso manente, subdividendo ordinem dependentiae: quia dependens, aut est causatum, et illud a quo dependet, est causa ejusdem: aut dependens est causatum remotius alicujus causae, et illud a quo dependet causatum propinquius ejusdem causae. Ratio primi membri hujus divisionis secundae satis nota est,

et quod illud continetur sub diviso: patet enim quid causa, quid causatum, et quod causatum essentialiter dependet a causa, et quod causa est a qua essentialiter dependet, secundum rationem suprapositam prioris hic divisi.

Sed secundum membrum hujus secundae divisionis, nec in se patet, nec qualiter sub diviso continetur. Primum declaratur sic: si ejusdem causae sint duo effectus, quorum unus priuset immediatius natus est causari ab illa causa, alius autem non, nisi isto immediatiore jam causato: dico illum alium esse posterius causatum respectu ejusdem causae, et immediatiorem jam causatum, prius causatum, haec est ratio hujus membri. Exhocsecundo, ostendo quod continetur sub diviso, quod scilicet effectusremotior dependet essentialiter a propinquiore: tum, quia non potest esse illo non existente: tum, quia illa causalitas causae respicit illa ordinate; ergo, et e converso illa habent ordinem essentialem inter se, ut comparatur ad tertium quod est causa amborum; ergo inter se absolute: tum tertio, quia causa talis non intelligitur esse ex se, nisi causa propinqua solius effectus proximi, et illo non causato, intelligitur quasi remota causa respectu aliorum, sed illo jam causato, intelligitur ut proxima respectu secundi: a causa autem remota praecise inquantum remota, non est causatum; ergo secundum dependet a causa, quae posuit ipsum propinquius in esse; ergo ab esse propinquiore.