DE PRIMO RERUM OMNIUM PRINCIPIO
Ad duas primas conclusiones ostendendas praemitto unam conclusionem talem:
De triplici primitate in primo principio ostendenda.
CONCLUSIONES. 1. Aliqua est natura in entibus effectiva.
2. Aliquod effectivum est simpliciter primum.
3. Simpliciter primum effectivum est incausahile.
4. Simpliciter primum effectivum est actu existens, et aliqua natura existens actualiter est sic effectiva.
5. Incausahile est ex se necesse esse.
6. Necessitas essendi ex se, uni soli naturae convenit.
7. Aliqua est natura in entibus finitiva.
8. Aliquod finitivum est simpliciter primum.
9. Primum finitivum est incausahile.
10. Primum finitivum est actu existens, et alicui naturae actu existenti convenit ista primitas.
11. In naturis entium aliqua est excedens.
12. Aliqua naturae eminens est simpliciter prima secundum perfectionem.
13. Suprema natura est incausabilis.
14. Suprema natura est aliqua actu existens.
15. Alicui unicae naturae et eidem actu existenti, inest triplex primitas, in triplici ordine essentiali, efficientiae, finis, et eminentiae.
16. Impossibile est idem ad duo essentialiter dependere, ad quorum utrumque ejus dependentia totaliter terminetur.
17. Uni soli naturae inest quaecumque primitas causae extrinsecae, unius rationis.
18. Primum effectivum est aclualissimum, virtualiter continens omnem actualitatem. Primus finis est optimus virtualiter continens omnem bonitatem. Primum eminens est perfectissimum, eminenter continens omnem perfectionem.
19. Una natura existens est prima, in triplici ordine praedicto, scilicet efficientiae, eminentiae et finis: et quaelibet alia est, sic posterior ista, praetermissis ordinibus finis et eminentiae, ex solo ordine efficientiae qui efficacior est. Potes procedere ita, accipe hujus tertii sex primas conclusiones, et sextae adjunge 16. 17. 19. et sic habes hujus tertii novem conclusiones. Quatuor primae concludunt primum efficiens esse, aliae quinque quod est tantum linum secundum speciem, vel naturam. Deinde quarta conclusio satis valet per viam efficientiae quae aliam requirit, puta tertiam,
et aliquae propositiones Aristotelis possunt praemitti. Si non illis propositum ostenditur, secundum illud pauca de primo cap. essent necessaria, et aliqua de secundo.
Domine Deus noster, qui te primum, ac novissimum esse praedicasti, doce servum tuum, te esse primum efficiens, ac primum eminens, finemque ultimum, ostendere ratione, quod certissima fide tenet. De sex quippe ordinibus essentialibus supradictis, tres placet eligere: duos causalitatis extrinsecae, et unum eminentiae, atque in istis tribus ordinibus, aliquam unam naturam primam esse simpliciter, si dederis, demonstrabo. Ideo autem dico naturam unam, quia in hoc tertio capite praedictae tres primitates, non de uno singulari, seu secundum numerum ostendetur, sed de unica quidditate, vel natura. De unitate vero numerali inferius erit sermo.
Aliqua est natura in entibus effectiva.
Quod ostenditur: quia aliqua est effectibilis; ergo aliqua est effectiva. Consequentia patet per naturam correlativorum. Antecedens probatur: tum, quia aliqua est contingens; ergo possibile esse post non esse; ergo nec a se, nec a nihilo: utroque enim modo ens foret a non ente; ergo ab alio effectibilis: tum, quia aliqua natura est mobilis, vel mutabilis, quia possibilis carere aliqua perfectione possibili sibi inesse: ergo terminus motus potest incipere, et ita effici. In hac conclusione et quibusdam sequentibus, possem proponere propositiones de actu, sic:
Aliqua natura est efficiens, quia aliqua est effecta, quia aliqua incipit esse, quia aliqua est terminus motus et contingens: sed malo de possibili conclusiones et praemissas proponere: illis quippe de actu concessis, istae de possibili conceduntur, et non e contra. Illae etiam de actu contingentes sunt, licet satis manifestae: istae de possibili sunt necessariae: illae quidem ad ens existens pertinent: istae ad ens quidditative sumptum pertinere proprie possunt. Existentia tamen illius quidditatis inferius ostendetur, de qua nunc ostendetur effectivum.