DE PRIMO RERUM OMNIUM PRINCIPIO
Ad duas primas conclusiones ostendendas praemitto unam conclusionem talem:
Scholium.
Ponit quatuor conclusiones de fine, similes quatuor primis conclusionibus de effectivo. Prima, dari aliquod finitivum, ex prima hujus. Secunda, illud esse simpliciter primum, ex quinque rationibus positis n. 3. Tertia, illud esse incausabile, ex quarta cap. secundi, et tertia hujus. Quarta, illud actu existere, ex 4. hujus. Habes totam litteram 1. dist. 2. quaest. 2. art. 1. g. Juxta tres, num. 17. Vide ibi Lichetum, Tartaretum, Bargium, et alios. Ponit alias quatuor similes conclusiones de ordine eminentiae, claras, de quibus etiam ibi, g. Conclusionibus tribus, num. 18. addit aliam conclusionem quae est decimaquinta, quam vocat fructum hujus capitis (qui ad hanc ostendendam caeterae positae sunt) scilicet, triplicem hanc primitatem, efficientiae, finis et eminentiae, uni tantum naturae convenire; haec constat ex probatione conclusionis sextae, et omnibus praemissis. De quo 1. d. 2. q. 2. art. 2. num. 18.
Juxta quatuor conclusiones primas hujus capituli de effectivo,
pono quatuor similes de causa finali, quae etiam similiter ostenduntur. Prima:
Aliqua natura est in entibus finitiva.
Probatur, aliquid est finibile. Probatio, quia aliquid effectibile, ex probatione primae hujus jergoet finibile. Consequentia patet ex quarta secundi. Hoc est manifestius de ordine essentiali ex nona secundi, quam de effectivo.
Aliquod finitivum est simpliciter primum.
Hoc est, nec ad aliud ordinabile, nec in virtute alterius natum finire. Ista probatur quinque probationibus similibus illis ad secundam tertii, ubi probatur prima propositio A.
Primum finitivum est incausabile.
Probatur, quia infinibile, alias non primum, et ultra; igitur ineffectibile ex quarta secundi. Ultra, ut supra in probatione tertiae conclusionis, hujus tertii.
Primum finitivum est actu existens, et alicui naturae actu existenti, convenit ista primitas.
Probatur sicut quarta hujus tertii: et juxta hoc est corollarium, quod est ita primum, quod impossibile est aliud prius esse. Probatur ut corollarium quartae praedictae.
Conclusionibus quatuor de utroque ordine causalitatis extrinsecae jam positis, similes quatuor propono de ordine eminentiae. Prima talis est: In naturis entium aliqua est excedens.
Probatur, aliqua finita est ex septima hujus; ergo et excessa; ergo et aliqua excedens.
Aliqua natura est eminens simpliciter prima, secundum perfectionem.
Hoc patet ex ordine essentiali secundum Aristotelem, formae enim se habent sicut numeri, 8. Metaph. text. com. 10. In hoc ordine, status probatur illis quinque probationibus positis ad secundam hujus capitis.
Suprema natura est incausabilis.
Probatur, est infinibilis ex decimasexta secundi; ergo ineffectibilis, ex quarta ejusdem, etiam ut supra in probatione tertiae hujus. Item, quod suprema natura sit ineffectibilis probatur ex B, in probatione secundae hujus, nam omne effectibile habet aliquam causam essentialiter ordinatam.
Suprema natura est aliqua actu existens.
Probatur ut quarta hujus. Corollarium: ipsa aliquam esse superiorem, vel perfectiorem contradictionem includit; probatur ut corollarium quartae praedictae.
Alicui unicae et eidem naturae, actu existenti, inest triplex primitas in triplici ordine essentiali praedicto:
Scilicet efficientiae, finis, et eminentiae. Haec decimaquinta, fructus hujus capitis sequitur evidenter ex ostensis sic: Si unicae naturae inest necesse esse ex se ex sexta hujus, et cui inest primitas quaecumque dictarum trium, illud est ex se necesse esse, ex quinta et tertia, de una primitate: et ex hac, et nona de alia primitate; et ex quinta et ex decima tertia de tertia primitate; ergo unicae naturae inest quaecumque primitas praedicta, cui etiam naturae inest una, et alia, quia quaelibet inest alicui naturae in actu ex quarta et decimaquarta, et non alii et alii naturae; ergo eidem. Probatur minor, quia tunc multae naturae essent necesse esse, ex secunda propositione argumenti jam facti. Item, probatur propositum per incausabilem, quia illud est unicum primum, quodlibet dictum est incausabile, quare, etc. Major probatur, quomodo multitudo est a se? Ista conclusio est valde praegnans; nam sex continet in virtute, tres de unitate naturae, cui inest primitas quaecumque praedicta, et tres de identitate naturae sic primae, ad naturam sic primam comparando invicem primitates. Et haec ita praegnans per sextam solam, quasi majorem, ostensa. Expedit autem ad sex conclusiones praedictas proprias alias exprimere, si quae poterunt inveniri.