DE PRIMO RERUM OMNIUM PRINCIPIO
Ad duas primas conclusiones ostendendas praemitto unam conclusionem talem:
Scholium.
Circa primam divisionem ordinis positam cap. I. in eminens et excessum, seu in nobilius et minus nobile secundum essentiam ponit duas alias conclusiones. Prima, quod Non omne excessum dependet essentialiter ab excedente. Secunda: Non omne dependens exceditur ab eo, a quo dependet. Ratio utriusque est evidens. Addit tertiam conclusionem, quae est 15. quod Nunquam pluralitas est ponenda sine necessitate, quam habet 2. d. 16. num. 14. et 1. d. 10. quaest. 1. et alias passim ex 1. Physic. text. 58. et 8. Physic. text. 56.
Non omne excessum dependet essentialiter ab eminente.
Ergo primae divisionis primum membrum non infert necessario secundum. Probo antecedens: Species nobilior est eminens respectu minus nobilis, puta contrarium respectu contrarii, nec tamen respectu ejus est aliqua causa. Patet inductive: nec causatum propinquius, quia causalitas causae communis non respicit secundum ordinem essentialem illa, ut causata: tunc enim non posset causare aliquod excessum, nisi prius causaret eminens, quod est patens falsum de quacumque causa, quia si contrarium vilius producitur ab hac causa, contrario nobiliori a nulla causa producto; ergo respectu nullius causae sic ordinantur. Ulterius, si eminens aliquod non est causa respectu excessi, nec causatum propinquius causae amborum; ergo excessum non dependet ab ipso essentialiter. Consequentia patet ex praemissa ostensa. Ex abundanti conjungo ejus conversam.
Non omne dependens est excessum ab illo, a quo dependet.
Patet, compositum dependet a materia, cum ipsum sit multum perfectius. Similiter fortasse forma dependet a materia, ut tactum est conclus. 9. tamen forma est perfectior 7. Metaph. text. com. 7. In motibus etiam ordinatis, quod est posterius generatione dependet a priore, quia prius est effectus propinquior causae amborum, tamen posterius est perfectius 9. Metaph. text. com. 15. et circiter. Tertio, pro sufficientia hujus divisionis hanc generalem propono apud Aristotelem satis notam:
Nunquam pluralitas ponenda est sine necessitate.
Cum igitur nulla necessitas appareat ponendi plures ordines essentiales quam duos praedictos, illi soli sunt ponendi. Haec autem propositio generalis ostendit tantum esse sex ordines essentiales, in quos secundus subdividitur: tot esse ostensi sunt, et ad ponendum alios necessitas non apparet. Comparatis membris primae divisionis ad invicem in communi, comparo in speciali posterius primi ordinis primae divisionis, ad posterius primi ordinis secundae divisionis, comparo scilicet excessum ad effectum et finitum, hic conclusionem unam propono, quae talis est: