Caput XIX.

I. De Aquileiensi concilio scriptisque ab illo synodicis epistolis, priores duae ad Gratianum recensentur et expenduntur, ad eorum temporum historiam illustrandam. II. Gratiani imperatoris rescriptum ad Aquilinum vicarium affertur et illustratur. Neutonus notatur, et Anonymi Amstelodamensis impudentia castigatur. III. Tertia Aquileiensis ejusdem concilii epistola expenditur et explicatur. IV. Priscillianus Romam venit, ut se purget. Quesnellius et Dupinius refelluntur.

0224B I. Non diu post Constantinopolitanum concilium, Aquileiense congregatum est, ac mense Septembri absolutum. Ex illo igitur, quod si non frequentia, dignitate saltem, ac sanctitate episcoporum qui adfuerunt, celeberrimum inter concilia locum tenet, ego ea dumtaxat colligam, quae ab instituto meo haud aliena sunt, atque ad Damasum attinent.

Praeter ejus Acta, quae a Chiffletio frustra sollicitata sunt, tres exstant epistolae, quarum geminae ad Gratianum Occidentis imperatorem, altera ad Theodosium pertinet, quamquam earum inscriptio omnibus communis sit. Memorantur priore epistola ea quae ad fidem spectant, et confecta in concilio fuerant: depositos scilicet Palladium et Secundianum, episcopos Arianos, atque Attalum presbyterum concilio 0224C ipso praesentes. Palladii et Secundiani mentio est in litteris Singedunensis conciliabuli, et in Germinii ad eas responso, anno 366 jam labente scriptis: at Secundianus nondum promotus ad episcopatum fuerat . Presbyterum Attalum Aquileienses Patres Juliani Valentis discipulum vocant: Valentem vero ipsum, quamquam non longe abesset, concilium declinasse scribunt, ne eversae patriae, perditorumque civium causas praestares in eo teneretur . Hic post proditam, ut Ambrosius ait, Gothis patriam, in Italiam secesserat, eamque contaminare, et inficere conabatur constitutis variis in locis, falsis suae sectae episcopis, atque hoc ipso anno, et tempore, quo concilium congregatum fuerat, Mediolani latebat, Justinae forte praesidio tutus. Hunc igitur a Gratiano petunt ut domum suam repetere jubeat, atque florentissimas 0224D Italiae civitates ea peste liberet.

In altera ejus concilii epistola de Ursicino agitur, eaque eodem tempore, quo prior, scripta ac legatis abeuntibus tradita est, ut eidem Gratiano redderetur. 0225A Postquam igitur decretis suis se providisse putaverant, ne duo illi, qui juxta angulum ripensis Daciae, Nicaenum concilium oppugnare ausi fuerant, amplius latere ac venenum Arianum afflare possent, aliud se negotium curare debuisse aiunt, gravissimum sane, ac magnam ipsis sollicitudinem afferens, quippe quod Ecclesiae corpus toto orbe diffusum turbare posset. Eorum vero verbis exprimam, quid hoc fuerit. Licet frequenter compererimus Ursinum non potuisse obrepere pietati vestrae, quamvis quietum nihil esse patiatur, et inter bellicas necessitates obreptio importuna tentetur, tamen ne sancta mens vestra animique tranquillitas, quae omnibus consulere gestit, importuni hominis simulata adulatione flectatur, deprecandos vos, et obsecrandos, si dignanter ducitis, aestimamus, non 0225B solum praecaventes futura, sed etiam praeterita, quae jam ipsius temeritate gesta sunt, perhorrescentes. Nam si aliquam viam nactus fuerit audaciae, quid non ille confundat? . . . . et ideo petimus, et rogamus, ut obripiendi ei adimere dignemini facultatem. Ursinus itaque Valentiniani rescripto, quod anno 371 datum diximus, pridem relaxatus a certo constitutoque exsilio, Mediolani sedem fixerat, ac cum Juliano Valente, qui etiam eo deinde secesserat, in sceleris societatem coierat. Inde vero ad Romani concilii preces anno superiori abire coactus, et in Galliam relegatus, Gratianum tunc bello Alamannico occupatum adire potuit, atque omni suo suorumque studio agere, ut imperatorem illum flecteret, suasque in partes traheret. Obsecrantur itaque, ut seditiosum illum, Arianorum socium, 0225C ac sceleratum hominem a se rejiciat, atque eo facto Ecclesiam tutam tranquillamque servet. Hoc vero consilium, atque hanc agendi rationem eo magis Gratiano necessariam scribunt, quo Ursini animus apertius sese prodiderat. Eo ipso enim tempore, quo ille imperatori in Galliis molestus fuerat, Romanam quoque Ecclesiam, civitatemque adversus Damasum concitabat, missis distributisque per Urbem litteris per Paschasium quemdam, seditione plenis. Hinc praefectus Urbis, a quo curandum erat ne quid civium quies detrimenti caperet, iis de rebus Gratiano ipsi retulerat, ac populus Romanus cum haec Aquileiae scribebantur, pendebat incertus, ac rei exitum exspectabat. Hujus Paschasii, cum in hisce litteris dumtaxat mentio sit, nihil mihi occurrit 0225D quod addam: quia tamen abscisus dicitur, illum eunuchum fuisse intelligo, quod hominum genus impudens, atque ad omnia audax esse solet. Nunc si haec conferantur cum epistola Romani concilii, quam superiori anno adscripsimus, nemo dubitaverit quin una eademque res utrobique agatur, ne scilicet Damasus Ursini ejusque similium fraudibus ac calumniis deinceps pateat, ac praeterea facili negotio intelligitur unam epistolam diu ab altera distare non posse. Cum igitur Gratianus tunc bello occupatus, neque ad Romani concilii, neque ad praefecti Urbis litteras rescribere potuisset, ideo 0226A Ambrosius, aliique eorum plures, qui eidem concilio adfuerant, tunc Aquileiae positi, scribendum iterum censuerunt, rogandumque imperatorem, ut provide pro rerum necessitate consuleret: quod tamen extra Damasi ipsius consilium sententiamque non ego factum crediderim. Nam quod Acholius in eodem concilio, legati munere functus sit, nonnullorum opinio est, quam ipsa synodi acta destruunt.

II. His itaque litteris Gratianus excitatus est, ut hoc anno rescriptum daret ad Aquilinum, ut videtur, urbis vicarium, Cod. Theod. lib. XVI, tit. 2, l. 35, memoratum, confirmatumque, quo tum Romani, tum ipsius Aquileiensis concilii postulatis fecit satis. Hoc ex vaticano codice magnus Annalium parens ad an. 381, tum deinde magis correctum Sirmondus, postremo 0226B Coustantius edidit inter Damasi epistolas. Obscurum illud identidem, perplexumque est, sive ob aliquod transcriptorum vitium, sive ob stylum ipsum, qui Gallicano cothurno perpetuo assurgit. At eorum, quae continet, haec summa est: Se pridem dedisse litteras ad Simplicium quondam vicarium, quibus jubebatur: primo ut omnes, qui impios coetus, profanata religione tentarent, ad centesimum Urbis milliare pellerentur, ubi pertinax furor ab obsequentibus destitutus, in ejus tantum perniciem rueret, qui solus erraret; secundo ut condemnati judicio recte sentientium sacerdotum, reditum ad Ecclesias, quas contaminaverant, non haberent, ac redintegrationem judicii frustra apud imperatorem precarentur. Prima hujus ad Simplicium rescripti pars Donatistas, Luciferianos, 0226C ac Novatianos perstringit, ac cum iis omnibus communione junctos Ursinianos. Alteri vero ejusdem capiti, Florentium Puteolanum, ac Parmensem episcopum, postquam a Romana secunda synodo sub Damaso collecta damnati fuerant, causam dedisse puto. Simplicium siquidem vicarii Urbis officium administrasse scimus Gratiano A. III et Equitio coss., anno scilicet 374 , atque ita Valentiniano adhuc vivo. At Valentinianus Ursicinianos, dumtaxat, et rebaptizantes legibus suis coercuit , ad hos enim Augustinus scribit: Huic, Joviano, successit Valentinianus: legite quae contra vos jusserit. Hujus itaque furfuris et pertinaciae homines, ultra centesimum lapidem, episcopos vero ab earum Ecclesiarum, a quibus depositi fuerant, finibus expellere Simplicius a Valentiniano et Gratiano jussus fuerat. Quaerunt 0226D nonnulli cur hic Parmensis episcopus inclytae Urbi proximior a Gratiano dicatur, atque ideo perniciosior, quam Florentius. An vero Puteolanus non erat Romae proximior? Inclytae igitur Urbis appellatione Tillemontius ac Coustantius Mediolanum potius quam Romam designatam putant, quod ego verissimum existimo, quamquam ad hoc probandum, idoneam rationem non afferant: observandum siquidem est, Urbis praefectos ac praefectos praetorio, inclytas potestates per excellentiam dictos . Eodem igitur jure nihil obstat quominus inclytarum Urbium nomine eas 0227A intelligamus, in quibus illi residere ac jus dicere consueverant: sed iterum ad rem.

Nec Donatistas tamen, nec Ursinianos ad centesimum ab Urbe lapidem pulsos, nec Puteolanum et Parmensem episcopos ab earum Ecclesiarum finibus trusos scimus: sive quia idem Simplicius aliis gravioribus occupatus, hoc negotium neglexerit, sive quia non diu post hoc mandatum, munere abiverit, alii vero, qui deinde successerunt, ut Aquilino contigit, privatae gratiae, ut Gratianus ait, imperiale hoc praeceptum condonaverint. Hinc ea judicum ac ministrorum socordia freti, Donatistae qui expelli debuerant, Claudianum ex Africa in Urbem evocaverant, ut iis loco episcopi praeesset, in eaque ille hactenus residebat, spretis imperatorum legibus; Ursiniana 0227B vero factio, quae extra centesimum trudenda fuerat, audaciam adversus Damasum receperat, ac populum Romanum sollicitabat, eoque exemplo episcopi nonnulli, qui aut jam damnati fuerant, aut quos damnari oportebat, ejusdem Damasi Romanaeque synodi definitiones nihili pendebant, ac sedes, a quibus depositi fuerant, per scelus ac seditiones, et popularem emptam pretio gratiam, aut retinebant, aut repetere audebant.

His igitur gravissimis calamitatibus, partim se jam providisse, partim vero se nunc occurrere, hoc rescripto Gratianus significat. Nam quoad Ursinum attinet, qui fuerat potissimum in causa cur Romanum, et Aquileiense concilium ad eumdem Gratianum scriberent, eum Agrippina secessione tunc cohiberi ait, ne 0227C motus aliquos inquietos exerceat. Cum vero imperator sese quodammodo purgare videatur, quod inquietum illum hominem, per occursantes obtundentem saepius, quam monentem audiverit, id scilicet eo consilio a se factum asserens, ut ad saniora pertraheret, suaderetque ut sectatores abjiceret, duo hinc colligi possunt. Primo hoc rescriptum videri datum post Aquileiensis concilii litteras, quibus ob eam causam facilitatem nempe suam, perstrictus fuerat, atque ideo huic ipso anno, quo Baronius illud collocat, secus ac alii censent omnino alligandum. Secundo Ursinum ipsum, qui anno 379 suas cum Juliano Valente vires contra Ecclesiam Mediolani junxerat, extra Italiam trusum, ac certis exsilii finibus conclusum fuisse eo, quod inter annum 379 ac 381 interjacet, temporis spatio. 0227D Cum vero illum, ejusque amicos sibi occursantes Gratianus in Galliis a se auditos scribat, facile intelligimus hoc contigisse anno 380 jam provecto, cum scilicet Sirmio redux eo profectus est, ut bello Alamannico vacaret , eaque est ratio cur Ambrosius ait Aquileiensis concilii nomine, inter bellicas necessitates obreptionem importunam tentari. Verissimum itaque est quod cl. Muratorius ait: Ursinum sero admodum in Galliis exsulasse; quamquam haud satis feliciter, ut alio loco dixi, hinc conjiciat, eum in cathedra Neapolitana sedere potuisse ante Severum. Cum igitur Ursinus factionum dux, Isaac praeterea 0228A antiquus Damasi calumniator, procul ab Urbe positi, certoque exsilio conclusi nihil amplius efficere per se possent, quo pax Ecclesiae turbaretur, reliquum erat, ut etiam de caeteris aliquid gravius statueretur: jubet itaque Aquilino, ut leges exsequatur in eos quos rescriptum nominatim complectebatur, ac rebaptizantes, Ursinianos, omnesque alios, quos episcoporum judicia, hujusmodi turbarum reos ostenderent, ultra centesimum milliare ab Urbe depellat; depositos vero episcopos ab earum civitatum finibus extorres faciat, quarum plebem, vel Ecclesias sive per se, sive per alios sui similes vexant, piaculo neglectae sanctionis, nisi paruerit, obstringendus. Caeterum si Parmensis episcopus Romanae synodi decreto damnatus fuerat, si ea civitas vicario Italiae suberat, hinc primo colligas, 0228B frustra contendi suburbicarias Ecclesias eas esse dumtaxat, quae suburbicariis provinciis includuntur. Deinde vides quantum ex eo facto momenti accedat conjecturis illis, ac rationibus, quibus Bacchinius, serius ac alii putant, ortam censuit Mediolanensis episcopi per reliquas vicariatus Italiae provincias jurisdictionem.

Ut vero ejusdem Damasi securitati magis consuleret, ac caeteri in eo, quo par erat, erga apostolicam sedem officio continerentur, duo praeterea statuit imperator: primo ne quis scilicet sive ob pravitatem morum, sive ob calumniae crimen infamis, aut episcopos accusare, aut testis contra illos esse possit; secundo ut qui Damasi judicio sistere se noluisset, ac contumax fuisset, cum damnatus ab eo, quinque aut 0228C septem episcoporum habito consilio depositusque esset, si Ecclesiam, a qua dejectus fuerat, retinere pergeret, ad urbem Romam sub prosecutione, fida scilicet atque idonea custodia, per praefectos praetorio Galliae, et Italiae, Proconsules et Vicarios transmitteretur. Quod si quis item contumax episcoporum judicium spreverit diffugeritque, eadem publica auctoritate ad idem episcopale judicium remitteretur. Constat igitur licuisse Romano pontifici episcoporum causas in prima etiam, ut aiunt, instantia cognoscere extra suburbicarias provincias, per Gallias scilicet et Italiam totam, ejusque hoc jus ab imperatore ipso assertum confirmatumque fuisse, nisi illae ad episcoporum provinciae synodum delatae antea fuissent. Minime diffiteor tamen, quin hoc eodem rescripto statui videatur, 0228D eas quae in longinquioribus partibus emergerent, a metropolitanis cognoscendas esse, nisi metropolitanus ipse suspectus esset. At quae sint longinquiores illae partes, aut certo definire nemo poterit, aut saltem constat, nullam in re de qua agitur, intra Galliarum et Italiae praefecturas provinciam, in longinquioribus partibus positam dici posse; siquidem Gratianus earum praefectis aperte imperat, ut episcopos, qui Romano pontifici aut non paruerint, aut ejus judicium diffugerint, ad urbem Romam etiam invitos pertrahant. Sed haec cum a meo instituto aliena sint, attigisse satis sit.

0229A Newtonius huic Gratiani rescripto Petri successorum in tota Ecclesia primatus originem attribuit: atque hinc Romanum pontificem repraesentatum scribit sub undecimo cornu Danielis cap. VIII, cujus deinde durationi annis nescio quot praestitutis, judicium postremum futurum inquit. At si haec serio scripsit, aliud nihil consecutus est quam ut magnam tum civilis, tum ecclesiasticae historiae inscitiam proderet, augeretque numerum prophetarum ex grege sectariorum, in quorum ore dedit Deus spiritum mendacii. Anonymus vero historiae Romanorum pontificum consarcinator, Gratianum ipsum vecordiae incusat, quod ea lege nedum Romanos eosdem pontifices a sua ac caeterorum imperatorum jurisdictione subtraxerit, verum etiam illam, qua deinde 0229B abuterentur, in eos transtulerit. Si enim transfugae huic fidem habes, cum Romanus episcopus ad forum saeculare tunc trahi posset, nondum fuerat ante hoc tempus supremus Ecclesiae judex: hoc Damasi exemplo probatum putat, quem primum synodale judicium ab imperatore postulasse inquit, ut saecularium magistratuum sui conscius severitatem atque integritatem declinaret, quamquam deinde, cum neque apud synodum, neque apud civiles ipsos magistratus purgare se posse confideret, ad ipsum principis consistorium velut ad asylum, confugiendi consilium postremo ceperit. Profecto si putidum hoc bibliopolae mancipium ob singula mendacia notari deberet, nullus esset orationi finis; nam quot uno hoc in loco dolos consuat, fallaciasque nectat, facile 0229C aperteque deprehendet, qui Romani concilii et Aquileiensis litteras, ac Gratiani ipsius rescriptum ad Aquilinum, cum his ejusdem anonymi dictis conferat. Caeterum, quod ad divinam Romanorum pontificum, episcoporum, ac sacerdotum, sacrorumque omnium ministrorum exemptionem attinet, eam tam solidis, invictisque rationibus asseruerunt complures scriptores catholici ante me, ut iis, quae tam saepe dicta sunt, iterum dicendis, tempus frustra tereretur.

III. Praeter hanc epistolam, quae ad unum Gratianum spectat, eique reddenda fuerat, alteram scripsit Aquileiense concilium, quae ad unum Theodosium et ad Orientales episcopos pertinet, quaeque per legatos ab eo concilio missos allata, ac reddita imperatori fuit, ac plura complectitur, quae ad ejus 0229D temporis illustrandam historiam faciunt, si recte advertantur. Primo itaque imperatores laudant, quod eorum pietate factum sit, ut in Occidente vix duo haeretici reperti fuerint: in Oriente vero Arianis ejectis, quod omnes ecclesiae Dei catholicis restitutae sint, atque illae per solos catholicos frequententur: ex quo patet episcopos Aquileiae congregatos de legibus a Theodosio die 10 Januarii, et 30 Julii in eum finem latis, certiores factos, cum scriberent. Tum dolent, crebras inter ipsos catholicos dissensiones, impacatamque discordiam, in causa esse, quominus his beneficiis integre gaudere possint. Cum itaque 0230A dissensiones illae inter ipsos catholicos fuerint, eas hoc loco expressas existimare debemus, quas post Meletii obitum ortas fuisse diximus, ac Gregorius Nazianzenus iis lacrymis dignas ait quales, nec olim nec recens quisquam edidit adhuc, ob ullos sortis adversae impetus. Etenim magistri plebis, atque antistites sancti datores Spiritus, et qui thronis fundunt ab altis verba, queis paritur salus, tanto furore se petunt ipsi invicem, tumultuando, contrahendo copias, carpendo sese mutuo linguis, effere saliendo, mentis ut solent, sanae impotes, praedando quos quis ante praedari queat rabida imperandi dum tenet mentes sitis orbem universum prorsus, ut divulserint.

Haec igitur omnia, quae ob unam Flaviani ordinationem contigisse Gregorius tum hoc loco ait, tum 0230B rursus in oratione ad 150 Patres, cum perspecta haberent Patres concilii Aquileiensis, simulque intellexissent, non levem Paulino injuriam factam, aiunt sese non mediocriter commotos, quod pleraque innovata compererant, quodque ii gravabantur, quos ob perpetuo servatam cum Occidentalibus communionem adjuvari potius oportebat, Timotheum nempe Alexandrinum et Paulinum Antiochenum. Hos enim queruntur eorum dissensionibus urgeri, quorum fides superioribus temporibus haesitabat, eorum scilicet, quos idem Gregorius ἀμφιδόξους et μέσους vocat, ac qui tuentur, quam princeps tenet, fidem. Si vero Timotheus post turpissimas illas excitatas, atque agitatas contentiones, cum suis episcopis Constantinopolim venit, ut sanciendo foederi adlaboraret, si nihilominus 0230C eorum hominum molestias ac dissensiones ferre coactus est, planum perspectumque est, aliam non posse excogitari causam, quam unam retentam cum Paulino, rejectamque cum Flaviano ordinato jam episcopo communionem, ac proinde manifestum est, Aquileiense concilium, quidquid Tillemontio ac Florido visum sit, nihil latuisse eorum, quae constantinopoli decreta, ac confecta jam fuerant, hoc autem si constat, contra vero si nihil de Maximi Cynici exauctoratione, si de Gregorii inthronizatione, si de Nectarii ordinatione nihil prorsus in hisce litteris afferunt, dijudicare ipse potes, quid Ambrosius, caeterique ejusdem concilii Patres iis de rebus censuerint. Sed ut eo revertar, unde breviter digressus sum, hos dubiae fidei Orientales episcopos optat Ambrosius 0230D suae, atque aliorum Occidentalium communioni adjungi, dummodo integrae sinceraeque fidei illi sint, ac vetustae communionis sociis, Paulino scilicet ac Timotheo, eadem praerogativa servetur, quos ejusdem juris participes esse volunt, sive quia communis societas nullam habere debet offensam, sive quia cum Occidentales utriusque partis, Meletianae scilicet, et Paulinianae, litteras dudum accepissent, utrique communicaverant, nullaque erat causa, cur unam modo prae alia eligerent. Ut illam igitur, qua ipsi cum omnibus utebantur, inter utriusque partis catholicos pacem conciliarent, pridem se deliberasse 0231A addunt, de mittendis ex suo corpore legatis episcocopis in Orientem: at cum hoc captum consilium hostilibus deinde irruptionibus, publicisque tumultibus retardatum impeditumque fuisset, negotium illud per litteras agendum censuerant, quibus Theodosium rogaverant, ut pactum, quo Antiochenum schisma compositum sedatumque fuerat, ratum firmatumque esse vellet, neve pateretur subordinationem aliquam attentari, qua profecto timendum erat, ne illud asperius recrudesceret. Sed eos audire praestat: Sed quia studia nostra tunc temporis habere effectum per tumultus publicos nequiverunt, oblatas pietati vestrae opinamur preces nostras, quibus juxta partium Pactum Poposcimus, ut altero decedente, penes superstitem Ecclesiae permanerent nec aliqua superordinatio 0231B attentaretur. Hic liquet igitur, primo illas Occidentalium preces oblatas imperatori fuisse, quia hostiles irruptiones ac publici tumultus vias interceperant, ne legati mitterentur; secundo postquam iisdem innotuerat Antiochenum illud pactum, quod medio circiter anno 379 jurejurando firmatum in ea urbe fuisse diximus, necesse itaque est, ut preces ipsas Theodosio oblatas fuisse dicamus anno elapso, bello tamen Gothico nondum confecto ac, ut dixi, ejus synodi Romanae nomine, cui Acacius Meletii legatus adfuit. Sed cum deinceps neque ejus pacti, neque earum precum Theodosio oblatarum rationem habitam fuisse aliquam episcopi Aquileiae congregati cognovissent, ac vix restitutam concordiam, ruptam iterum, dissociatamque in Constantinopolitana synodo, hujus 0231C proinde decreta parvifacientes, petimus, aiunt, vos clementissimi et christiani principes, ut et Alexandriae catholicorum omnium sacerdotum concilium fieri censeatis, qui inter se plenius tractent, atque definiant, quibus impartienda communio, quibus servanda sit. Caeterum Aquileienses Patres non in eum finem Orientale plenarium concilium Alexandriae convocari petunt, ut ejus ipsi definitionem in ea causa sequantur. Nam quod ad se attinet aperte asserunt, permansuros se in communione Timothei et Alexandrinae Ecclesiae, neque a pacto, quod Antiochiae jurejurando adjecto initum fuerat, sese quoquo modo discessuros, atque ideo Paulinum pro Antiocheno episcopo perpetuo habituros; in quo vides, quid Occidentales ipsi de propria dignitate ac suffragii praerogativa 0231D sentirent. Cur itaque concilium illud convocari petunt? Ratio in iisdem litteris, atque his verbis exprimitur, ne aut aliqui videantur esse posthabiti, qui et pacto, Quod Stare Volumus, communionem nostram rogarunt, aut ullius pacis et societatis neglecta compendia. Duplex igitur hujus concilii petendi causa: altera, ut eo pacto eorum, qui ad Paulinum et Occidentalium communionem recenter accesserant, rationem habuisse viderentur: plures enim qui Meletii partes secuti fuerant, ab Flaviano ob violatum pactum deinde recesserant : altera, ne in Occidentales 0232A ipsos dissidii culpa deinceps transferri posset, atque iis iterum exprobrari, quod Orientales negligerent. Videntur tamen in spe optima justaque positi cum scriberent, res Antiochenas feliciorem in Alexandrino illo concilio, secus ac in Constantinopolitano contigit, exitum habituras. Hinc aiunt, id obsecramus, ut cum inter se coetu pleniore tractaverint, etiam auxilia decretis sacerdotalibus vestrae pietatis aspirent, et nobis deferri in notitiam censeatis, ne titubanti nutemus affectu, sed laeti atque securi pietati vestrae apud Deum omnipotentem gratias agamus, non solum quia exclusa perfidia est, sed quia catholicis fides et concordia est restituta. Haec tamen sic accipienda sunt, si Romani deinde episcopi auctoritas accederet. Hinc idem Ambrosius in hac Flaviani causa Theophilo Alexandrino 0232B cum suis episcopis, a Capuana plenaria synodo delegato judici scribit, sane referendum arbitramur ad sanctum fratrem nostrum Romanae sacerdotem Ecclesiae, quoniam praesumimus ea te judicaturum, quae etiam illi displicere nequeant: ita enim erit consultum sententiae, ita pacis, et quietis securitas, si id vestro statuatur consilio, quod communioni nostrae dissensionem non afferat .

IV. Severus Sulpicius scribit Justantium, Salvianum, ac Priscillianum a Caesaraugustana synodo damnatos, ac Romam profectos, ut apud Damasum objecta purgarent, ne in conspectum quidem ejus admissos esse ; quod profecto nemo est, qui non videat uni tantum relationi ad apostolicam sedem de more ab ea synodo mature transmissae tribuendum. 0232C Haec eruditi viri ad hunc annum merito referunt; Caesaraugustana enim synodus habita fuit anno elapso circa Septembrem mensem. Priscillianus autem neque statim movit ab Hispaniis, neque iter deinde coeptum prosecutus est diligenter, sed substitit in Aquitania, spargendis perfidiae seminibus ac corrumpendis moribus occupatus. Damasi pietatem ac religionem laudant hoc loco qui sapiunt, animumque gerunt praejudiciis vacuum: at qui vel haeresi patrocinium quaerunt, vel odio in transversum aguntur, Quesnellus nempe, ac Dupinius hoc ab eodem factum asserunt metu excommunicationis, qua eadem synodus eos obstrinxerat, qui damnatos illos haereticos in communionem reciperent. Apage deliria: an vero duo illi episcopi recto itinere Romam 0232D se contulissent eo consilio, ut objecta apud Damasum purgarent, si non fuissent omnino certi, hoc Romanum pontificem jure uti, ut supremus sit omnium judex in fidei causis? An vero Hosius Nicaenorum ac Sardicensium canonum auctor praecipuus, ac promotor, Hispanos suos ignorare passus fuerat, hanc iis in conciliis confirmatam divini primatus praerogativam? Id ego mihi persuaderi non patiar. Caeterum ut non ex conjecturis tantum, sed ex iis, quae adhuc supersunt monumentis cognoscas, benigne lector, quae fuerit erga Sardicenses canones Hispanae 0233A Ecclesiae observantia quarto hoc saeculo, adisis vir. clar. Cajetanum Cennium in eruditis ejus Ecclesiae antiquitatibus , qui nobis otium hoc a labore fecit. Cum vero haereticos illos Roma pulsos, cum Mediolanum accessissent, ab episcopo Ambrosio Sulpicius pariter rejectos addat, hinc colligas cum eodem clarissimo auctore, magnam Damasum inter atque ipsum Ambrosium, animorum consiliorumque conjunctionem fuisse, ac Mediolanensem eximiam jam Ecclesiam, Romanae inprimis obsequentem exstitisse. Neque enim puto inter Catholicos, quin vero neque inter doctos a catholica religione alienos esse posse, qui nunc asserant, Gnosticos Roma pulsos Mediolanum confugisse, quod episcopum illum Romano aequalem, aut etiam superiorem existimarent: haec vero utriusque Ecclesiae, quae sub Damaso potissimum 0233B et Ambrosio conspicua erat, praeclara conjunctio; cum aucta deinde, atque ad Siricium, Anastasium, Simplicianum, et Venerium propagata fuisset, effecit, ut Africani, Hispanique praesules Mediolanensem episcopum aliquando consulerent, quem non ignorabant Romanae Ecclesiae arctissimo junctum foedere, ac dogmatum, sententiarum, consiliorumque instructissimum et tenacissimum.