CAPUT VIII.

Ad quam, causam reducatur faciens, et ad quam patiens.

His habitis , ad propositum redeamus determinantes ad quam causam reducitur agens, et ad quam causam reducitur patiens : est enim effectivum sive factivum causa efficiens quae dicitur unde principium motus : quia motus ad materiae transmutationem est sicut agens sive patiens. Causa enim quae dicitur cujus gratia, quae dicitur causa finalis, non est factiva, quae licet moveat efficientem, non tamen movet materiam : nec movet sicut principium unde fluit motus mobili, sed potius per intentionem et rationem : quia ipsa videlicet est ratio quare efficiens facit, et quid per facere intendit consequitur : et hoc patet, quia finis inducitur per motum et factionem, et habito eo quiescit agens : et ideo sanitas quando aeger fit sanus a medico, est non factiva, nisi per metaphoram dicatur, scilicet quia ratio est quare medicus facit, quia facit : et illius probatio est, quia quando faciens est secundum actum faciens, tunc aliquid generatur in patiente : sed de talibus habentibus sive formis, sicut est sanitas praesentibus secundum actum, non generatur aliquid, nec fit, sed est jam in patiente quiescens : species enim et fines sunt habitus quidam quiescentes, sive in quibus quiescit materia. Sicut autem factivum ad agentem causam reducitur,ita e converso passivum in eo quod passi- vum reducitur ad materiam : quia passio est imperfecta, quia speciem recipit facientis. Quae autem sunt passiva sive activa, habent speciem in materiam, sicut ignis in. materia habet calidum : si autem esset calidum separatum, tunc non pateretur secundum formam : calidum impossibile est esse separatum, licet hoc dixerint quidam : si autem quaedam alia talia sunt quae sunt separata, in illis utique verum erit quod dictum est secundum quod agunt impassibilia entia. Sed de hoc in prima philosophia erit locus determinare. Quid ergo sit facere et pati, in quibus existant, et quare et quomodo, dictum est hoc modo.