CAPUT XIV.

Qui Philosophorum magis ex dictis suis possunt causare naturalia, quae sensus confitentur esse.

Quae autem in physicis et ad sensum confitentur, quaedam plus sequuntur quorumdam positiones, et quorumdam minus : erbi gratia, minus enim sequitur ad positionem Empedoclis quomodo erit generatio et corruptio : quia hoc ex dicto suo non est manifestum. Democrito enim et Leucippo ponentibus prima principia esse corpora indivisibilia, quae differunt formis sive figuris, manifestum est qualiter fiunt : eo quod confessa sunt in naturis : quia constantibus his res generantur, et dissolutis corrumpuntur et alterantur et patiuntur et augentur, sicut supra diximus. Empedocli autem non. contingit esse manifestum qualiter haec fiant : quia ipse bene causabit ex dicto suo generationem et corruptionem eorum quae fiunt ex elementis : sed cum ponat illa esse non ex aliis, nec ex invicem, non ponit ipse ex dicto suo causam differentiae unde generetur elementorum coacervata quantitas, quia atomos non ponit : nec ponit quod sit aliquod elementum unde generatur ignis, vel aliquod aliorum elementorum, sicut Plato in Timaeo scripsit aliqua elementa esse horum corporum, scilicet ignis, aquae, et aeris, et terrae.

In tribus enim differunt, ut non eodem modo Plato Leucippo dicat: quia Leucippus quidem dicit prima esse solida corpora atomalia, Plato autem dicit planities sive superficies indivisibiles. Et Leucippus dicit quod unumquodque corporum atomorum terminatur infinitis figuris, Plato autem dicit quod figurae planitierum sunt terminatae et finitae : quia generantur omnes ex triangulo, modo supra dicto. Sed tamen uterque tam Plato quam Leucippus dicunt indivisibilia quae figuris sunt determinata, ex quibus fit generatio congregatione, et corruptio segregatione. Et Leucippo quidem duo modi erunt quibus fit actio et passio, scilicet per tactum agentis et patientis, et per vacuum quoad est porus. Platoni autem tantum unus istorum modorum relinquitur : quia superficies mathematica non est porosa : et ideo non fit actio secundum eum nisi per tactum : et nos in prioribus sermonibus tertii libri Coeli ei Mundi ''diximus de planitiebus. Quod autem contingit dicere de corporibus indivisibilibus, nunc dimittatur.