CAPUT XII.

Quod etiam de motu male ei insufficienter dixit Empedocles.

Amplius autem de motu etiam universaliter dixit Empedocles. Non enim sufficit dicere in universali quoniam amicitia et Iis movent, nisi dicatur cujus in specie amicitia substantialis est motor, et cujus Iis est substantialis motor, opor- tet hoc determinare, aut supponere, si per se esset notum, aut probatur, aut oportet hoc determinare, aut certe per causam propriam, aut molliter sicut per causam non convertibilem sive remotam, aut aliter qualiter per probabilia, vel per inductionem, vel exemplum : sed Empedocles nihil horum facit.

Amplius corpora naturalia moventur duobus modis, scilicet in quod est praeter naturam, et secundum naturam. Verbi gratia, ignis quidem movetur superius non vi, sed movetur inferius vi: vi autem moveri, est contrarium ei quod est secundum naturam moveri : videtur autem in corporibus esse motum qui est vi: cum ergo omne per accidens reducatur ad per se, oportet etiam eorum omne corporum quae moventur vi, aliquem esse motum naturalem. Quaeramus ergo ab Empedocle, utrum motus amicitiae est violentus, an naturalis ? terram enim superius moveri, sicut ignem Inferius moveri est contrarium. : nec simile est cujusdam segregationis, cum tamen elementa sic congregentur : quia nisi ignis descendat, et terra descendat, non congregabuntur elementa : . ergo amicitiae motus est violentus, et segregationi similis ignis vadit ad sursum, et terra deorsum cum separantur, et unumquodque congregatur ab sibi connaturalia : ergo amicitia universaliter quoad suum motum erit praeter naturam. Cum. autem, ut dicit Empedocles universaliter, non esset motus physicorum corporum, nec aliqua pars eorumdem nisi moveat amicitia universalis, hoc tamen est inconveniens : quia multos habent motores naturales praeter litem et amicitiam.

Amplius autem dicit Empedocles, quod corpora physica videntur mota motu locali, qui non est perfecte motus congregationis et segregationis, hoc est a casu et a fortuna, et non ab aliquo motore naturali : nullis enim motibus dat Empedocles motores certos nisi motibus congregationis et segregationis : sed simplicibus manentibus in sua simplicitate non dedit motorem unde Iis quidem segregat elementa a mixto : cum autem fertur superius, hoc non dixit esse a lite, sed quando fertur superius ut a casu et fortuna : quia casus sic constituit, tunc sive ignis, sive aether : quia aethera dixit Empedocles esse ex igne claro : non autem semper sursum movetur aether, sed multoties aliter : quia ipse dicit, quod a fortuna aliquanda innatum est ignem sursum ferri : aliquando aether ingrediebatur radices terrae, sicut apparet in montibus ardentibus, et in thermis calidis ferventibus : in hoc ergo peccabat Empedocles, quod naturalia casui et fortunae subjacere dicebat. Similiter autem cum dictis impossibilibus dicit quod mundus simpliciter se habet : quia sicut ignis nunc in tempore litis quando de confuso et permixto egressasuntomnia, sicut prius se habuit in amicitia : quia sicut ignis nunc a fortuna quandoque ascendit, ita fecit in confuso : per casum enim tunc ascendit, et per casum descendit aliquando. Quaeramus ergo ab eo, quid est causa per se quae movit prius ante fortunam? cum enim casu et fortuna sint causae per accidens, ante ipsas erit causa aliqua per se : Iis enim et amicitia non sunt causa alicujus motus nisi congregationis et segregationis, si utique est, sicut dicit, principium id quod est amicitia vel Iis.