CAPUT VI.

Quot modis dicitur faciens, et quot modis dicitur patiens.

His habitis, determinemus quot modis dicitur faciens et patiens : suscipiendum autem est quod facere et pati dicitur multipliciter, sicut movere et moveri:.dupliciter enim, sicut supra diximus, dicitur movens : videtur enim hoc verissime movere, in quo est primum principium motus : principium enim est prima causarum, quae ita movet quod hoc quod movet non habet ab aliquo ante se, sed movet immobile existens : et rursus ultimum movens, post quod nihil est nisi quod movetur tantum hoc anodo ab alio ante se, et movet id quod est post se ad generationem. Similiter autem est dupliciter faciens : dicimus enim quod medicus artifex sanat infirmum, vel alius potus, vel cibus secundum primum movens in hoc motu : et nihil prohibet esse immobile : quia medicus aut non movetur ab alio, aut si movetur, hoc erit per accidens, scilicet non in quantum medicus, sed in quantum est susceptibilis alicujus contrarii : et quidquid sit de medico, tamen in quibusdam, scilicet quae separata sunt a materia, necesse est principium movens esse immobile : et hoc dupliciter, scilicet omnino immobile, si nullam habet omnino materiam cum eo quod movet, sicut in praecedenti capitulo de tactu dictum est. Ultimum autem movens post quod non est aliquid nisi id quod movet tantum, necesse est semper movere motum ab alio priore. In actione autem recreatur ad primum agens, in quo est primum principium actionis, id quidem est impossibile secundum illud agens.: quia in ordine agentium ultimum est post quod non est nisi patiens ipsum, et est patiens cum hoc quod agit : quodcumque enim non habet ejusdem rationis materiam cum passibilibus quae sunt elementa, et elementata ista faciunt ita quod sunt impassibilia ab eis quae sunt. Et hujus exemplum in arte est ars medecinae : ipsa enim est faciens sanitatem, et nihil patitur a sanato, cum non habeat materiam eamdem cum sanitate , cum materia quae est subjectum artis medicinae sit alia medici, et alia quae est subjectum sanitatis, sicut humores vel complexio aegri hominis. Exemplum autem facientium et simul patientium in arte est cibus : quia ipse faciens sanitatem patitur a sanato : quia aut calefit, aut infrigidatur, aut aliquid aliud patitur, et cum hoc simul est faciens alterando complexionem ad sanitatem. Est autem in hoc ordine antecedentium ars medicinae principium, in quo principium est actio. Ultimum autem agens est cibus, quod agit per tactum.

Quaecumque ergo agentia non in materia quae fit ejusdem generis cum partibus habent formam : et haec cum sint de numero agentium sive effectivorum, sunt impassibilia. Quaecumque autem agentia specie agunt quae in materia unica est cum passivis, ista sunt passiva cum hoc quod agunt. Nos enim dicimus quod materia una est, ut ita dicamus, cuilibet contrariorum quae est subjecto una, licet secundum esse differat : propter hoc dixi, ut ita dicam : et ipsa est ut genus, non quod praedicabile sit, sed sicut genus

dicitur subjectum primum quod substat duobus contrariis vel pluribus : contrariorum autem unum est in activo, et alterum in passivo : et ideo una est materia activi ultimi et passivi : et quod per materiam calidum potest esse, calefit necessario quando appropinquatur sibi calidum calefaciens ipsum. Et ideo, sicut dictum est, haec quidem de natura frigidorum sunt impassibilia, et sicut diximus supra esse in motione, ita se habet etiam in factione. In moventibus enim primum movens est immobile, et similiter in effectivis primum faciens est impassibile.