Epistola I. De Catholico nomine. Pacianus Symproniano fratri salutem.

1051D

I. Si non carnalis intentio, sed, ut ego arbitror, 1052D vocatio spiritualis est, domine, quod ex nobis fidem catholicae veritatis examinas: tu potissimum quae vel quam diversa sequereris indicare debueras, qui a rivulo procul in quantum apparet exorsus, fontem 1053A atque originem principalis Ecclesiae non tenebas: te, ut quae causa potissimum de unitate corporis nostri solvisset, aperires: nudari enim eas partes oportet quibus medicina deposcitur. Nunc clauso, ut ita dixerim, litterarum sinu, quae membra nobis potissimum curanda sint non videmus. Tantae enim a capite christiano haereses exstiterunt, ut nominum ipsorum sit volumen immensum. Nam ut Judaeorum haereticos praetermittam, Dositheum Samaritanum, Sadducaeos et Pharisaeos: quanti apostolorum temporibus emerserint, dinumerare perlongum est: Simon magus, et Menander, et Nicolaus, et caeteri quos fama recondit obscura. Quid posterioribus temporibus Ebion, et Apelles, et Marcion, et Valentinus et Cerdon: nec longe post eos, Cataphryges et 1053B Novatiani, ut examina novella praeteream? Quis ergo mihi primum per litteras refutandus est? Ipsa, si voles, nomina omnium charta non capiet: nisi quod scriptis tuis, poenitentiam usquequaque damnantibus, secundum Phrygas te assensisse pronuntias: Verum his ipsis, domine charissime, tam multiplex et diversus est error, ut non hoc unum in illis quod contra poenitentiam sapiunt, sed quasi quaedam capita Lernaea ceadenda sint.

II. Et primum hi plurimis nituntur auctoribus: nam puto, et Graecus Blastus ipsorum est: Theodotus quoque et Praxeas, vestros aliquando docuere: ipsi illi Phryges nobiliores qui se animatos mentiuntur a Leucio, se institutos a Proculo gloriantur: Montanum et Maximillam et Priscillam secuti, quam 1053C multiplices controversias excitarunt de Paschali die, de Paracleto, de apostolis, de prophetis: multaque alia, sicut et hoc de Catholico nomine, de venia poenitentiae. Quare si omnia ista discutere velimus, docili praesentia opus est: si haec sola quae scribis non satis instruerem, tamen quia quoquo modo admirantibus serviendum est, informandi tui gratia, summatim ad ea de quibus scribere dignatus es conloquimur. Si quid scire plenius de nostro voles, oportet ut de tuo profiteare simplicius; ne obscurius consulendo, non scire nos facias, utrum interroges an lacessas. Interea quod ad praesentes pertinebit, ante omnia te rogatum volo, ne ob hoc ipsum auctoritatem mutueris errori; quod, sicut ais, per orbem totum nullus intus sit qui te revinceret, aut 1053D persuadere tibi posset contra quam crederes. Nam et si nos imperiti, peritissimus Dei Spiritus: et si nos infideles, fidelis Deus, qui negare se non potest (II Tim., II, 13) . Tum porro, quod obnitendo, sacerdotibus Dei diu contendere non licebat. Nos, inquit Apostolus, talem consuetudinem non habemus, nec Ecclesia Dei (I Cor., XI, 16) . Post unam correptionem (Tit., III, 10) , sicut scis ipse, contentiosus omittitur. Persuadere autem quis aliquid possit invito? Tua ergo, frater, non illorum culpa est, si 1054A tibi quod erat optimum, nemo persuasit. Nam et hodie in potestate tua est ut nostra etiam scripta contemnas, si ea mavis vincere quam probare. Caeterum et ipsi Domino et apostolis ejus plurimi restiterunt; nec persuaderi veritas cuiquam potuit, nisi ei propria religione consensit. Itaque, domine, et nos non ea fiducia scripsimus, qua repugnanti aliquid persuadere possimus; sed ea fide qua volenti bonae pacis aditum non negemus; quae si animo tuo et cordi est, de Catholico nomine nullum habet esse luctamen. Si enim per Deum id populus noster adipiscitur; nec interrogandum est, praecedente auctoritate divina: si per hominem; quando usurpatum, detegendum. Tunc si bonum nomen est, non recipit odium: si malum, caret invidia.

1054B III. Novatianos audio de Novato aut Novatiano vocari: sectam tamen in his, non nomen accuso: nec Montano aliquis aut Phrygibus nomen objecit. Sed sub apostolis, inquies, nemo Catholicus vocabatur. Esto, sic fuerit, vel illud indulge. Cum post apostolos haereses exstitissent, diversisque nominibus columbam Dei atque reginam lacerare per partes et scindere niterentur: nonne cognomen suum plebs apostolica postulabat, quo incorrupti populi distingueret unitatem, ne intemeratam Dei virginem error aliquorum per membra laceraret? Nonne appellatione propria decuit caput principale signari? Ego forte ingressus populosam urbem hodie, cum Marcionitas, cum Apollinariacos, Cataphrygas, Novatianos et caeteros ejusmodi comperissem, qui se christianos 1054C vocarent: quo cognomine congregationem meae plebis agnoscerem, nisi Catholica diceretur? Age, quis caeteris plebibus nomina tanta largitus est? Cur tot urbibus, tot nationibus sua quaeque descriptio est? Ipse ille qui catholicum nomen interrogat, causam sui nominis nesciet, si requiram unde mihi traditum est. Certe non est ab homine mutuatum, quod per saecula tanta non cecidit. Catholicum istud nec Marcionem, nec Apellem, nec Montanum sonat, nec haereticos sumit auctores. Multos nos Spiritus sanctus edocuit, quem paracletum apostolis et magistrum Deus misit e coelis; multa ratio, sicut dicit Paulus, et honestas, et, ut ait, ipsa natura. Quid? Parva nobis de apostolicis viris, parva de primis sacerdotibus, parva de beatissimo Cypriano martyre 1054D atque doctore currit auctoritas? An volumus docere doctorem? An sapientiores illo sumus, et spiritu carnis inflamur adversus eum, quem aeterni Dei testem nobilis cruor et clarissimae passionis corona produxit? Quid tot earum partium sacerdotes, quos per totum orbem cum eodem Cypriano pax una solidavit? Quid tot annosi episcopi, tot martyres, tot confessores? Age. Si illi usurpando nomini huic auctores idonei non fuerint, nos idonei erimus negando? Et nostram potius auctoritatem patres sequentur, 1055A et emendanda sanctorum cedet antiquitas, et jam putrescentia vitiis tempora canones apostolicae antiquitatis eradent?

IV. Nec tamen aestues, frater: Christianus mihi nomen est, Catholicus vero cognomen. Illud me nuncupat; istud ostendit: hoc probor, inde significor. Et si reddenda postremo Catholici vocabuli ratio est, et exprimenda de graeca interpretatione Romana: Catholicus, ubi unum, vel, ut doctiores putant, obedientia omnium nuncupatur, mandatorum scilicet Dei. Unde Apostolus: Si in omnibus obedientes estis (II Cor. II, 9) . Et iterum: Sicut enim per inobedientiam unius peccatores constituti sunt multi: sic per dicto audientiam unius, justi constituentur multi (Rom. V, 19) . Ergo qui Catholicus, idem justi obediens. 1055B Qui obediens, idem est Christianus: ita Catholicus, Christianus est. Quare ab haeretico nomine noster populus hac appellatione dividitur, cum Catholicus nuncupatur: sed et si Catholicus ubique unum est, sicut superiores putant, id ipsum David indicat dicens: Astitit regina in veste aurata et variegata (Psal. XLIV, 10) , hoc est, una in omnibus. Et in Cantico canticorum Sponsus haec loquitur: Una est columba mea, perfecta mea, una est matri suae, electa est genitrici suae (Cant., VI, 8) . Et iterum: Adducentur regi virgines post eam (Ps. XLIV, 15) . Et adhuc: Adolescentulae, quarum non est numerus (Cant. VI, 7) . Ergo in omnibus una, et una super omnia.

V. Si rationem nominis quaeris, apparet. De poenitentia vero, Deus praestet ut nullis fidelibus necessaria 1055C sit; nemo post sacri fontis auxilium, foveam mortis incurrat: nec tarda solamina ingerere sacerdotes aut docere cogantur, ne peccandi iter aperiant, dum peccanti remediis blandiuntur. Sed nos hanc indulgentiam Dei nostri miseris, non beatis, nec ante peccatum, sed peccata detegimus: nec sanis medicinam, sed male habentibus nuntiamus. Si nihil in baptizatos possunt nequitiae spirituales, nihil fraus illa serpentis quae primum subvertit hominem, quae posteris ejus tot titulos damnationis impressit; si recessit a mundo, si regnare jam coepimus, si nullum oculis, nullum manibus, nullum mentibus nostris crimen obrepit; abjiciatur hoc Dei donum, repellatur auxilium, nulla exomologesis, nulli gemitus audiantur; contemnat omne remedium superba justitia. Quod 1055D si haec homini suo Dominus providit; si idem stantibus praemia, qui jacentibus remedia largitus est: desinite divinam accusare pietatem, aut tot coelestis clementiae titulos objectu rigoris eradere, aut gratuita Domini bona inobsecrabili asperitate prohibere. 1056A Non largimur ista de nostro. Convertimini ad me, dicit Dominus, simulque jejunio, et fletu, et planctu, scindite corda vestra (Joel. II, 12) . Et iterum: Relinquat impius vias suas, et vir facinorosus cogitationes suas, et convertatur ad Dominum, et misericordiam consequetur (Is. XLV, 7) . Itemque Propheta in hunc modum clamat: Quoniam Deus pius, et mitis et patiens est, et qui reflectat sententiam adversus malitias irrogatam (Joel. II, 13) . Habetne tam diutinum serpens venenum, et Christus non habet medicinam? Diabolus in mundo interficit, Christus hic non potest subvenire? Pigeat sane peccare, sed poenitere non pigeat. Pudeat periclitari, sed non pudeat liberari. Quis naufrago tabulam, ne evadat, eripiet? Quis sanandis vulneribus invidebit? An non David 1056B dicit: Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis stratum meum rigabo (Ps. VI, 7) . Et iterum: Peccatum meum ego agnosco, et facinus meum non texi (Ps. XXXI, 5) . Et adhuc: Dixi: prosequar adversum me delictum meum Deo meo, et tu remisisti impietatem cordis (Ibid.) . Nonne ille post caedis et adulterii reatum, pro Bethsabee poenitenti, Propheta respondit: Dominus abstulit a te peccatum tuum (II Reg. XII, 13) . Num Babylonium regem post tot idololatriae facinora damnatum, exomologesis non liberavit? Et quid est quod ait Dominus: Nonne qui ceciderit, resurget, et qui aversus fuerit, convertetur (Jer. VIII, 4) ? Quid illa tot similitudinum dominicarum argumenta respondent? Quod drachmam invenit mulier, et gratulatur inventam; quod pastor ovem 1056C reportat erraticam; quod filio revertenti, post prodacta omnia bona, et cum meretricibus et fornicariis nepotata, pater blandus occurrit, et invidum fratrem ostensa ratione castigat? Filius, inquiens, meus hic mortuus fuerat, et revixit; perierat, et inventus est (Luc. XV, 32) . Quid ille in via vulneratus, a Levita et sacerdote praeteritus? Nonne curatur? Revolve quae Spiritus dicat ecclesiis (Apoc. II) : Ephesios desertae dilectionis accusat: stuprum Thyatirenis imputat; Sardos in opere cessantes, Pergamenos docentes diversa reprehendit; Laodicenorum divitias inurit; et tamen omnes ad poenitentiam satisfactione invitat. Quid Apostolus ad Corinthios cum ita dicit: Ne cum venero, lugeam multos ex his qui ante peccaverunt, et non egerunt poenitentiam ex 1056D his quae ante gesserunt in fornicatione et immunditiis suis (II Cor. XII, 21) . Quid, cum rursus ad Galatas? Si quis praeventus fuerit in aliquo delicto (Gal. 6, 1) ; id est, quocumque, vos qui spiritales estis, instruile ejusmodi in spiritu mansuetudinis, cavens ne et tu tenteris. 1057A At numquid paterfamilias, in magna domo, argentea tantum et aurea vasa custodit? Nonne et fictilia et lignea, et composita quaedam et refecta dignatur? Nunc gaudeo, inquit Apostolus, quia contristati estis ad poenitentiam (II Cor. VII, 9) . Et iterum: Quia secundum Deum tristitia, poenitentiam, in salutem, stabilem operatur (Ibid. 10) .

VI. Sed poenitere non licuit. Nemo sine fructu imperat laborem: Dignus est enim mercenarius mercede sua (Matth. X, 10; Luc. X, 7) . Numquam Deus non poenitenti comminaretur, nisi ignosceret poenitenti. Solus hoc, inquies, Deus poterit. Verum est: sed et quod per sacerdotes suos facit, ipsius potestas est. Nam quid est illud quod Apostolis dicit: Quae ligaveritis in terris, ligata erunt et in coelis: Et quaecumque 1057B solveritis in terris, soluta erunt et in coelis (Matth. XVI, 19; Joan. XX, 23) ? Cur hoc si ligare hominibus ac solvere non licebat? An tantum hoc solis Apostolis licet? Ergo et baptizare solis licet, et Spiritum sanctum dare solis, et solis gentium peccata purgare: quia totum hoc, non aliis quam Apostolis imperatum est. Quod si uno in loco, et resolutio vinculorum et sacramenti potestas datur; aut totum ad nos ex apostolorum forma et potestate deductum est; aut nec illud ex decretis relaxatum est. Ego, inquit, fundamentum posui; alius autem superaedificat (I Cor. III, 10) . Hoc ergo superaedificantes, quod Apostolorum doctrina fundavit. Denique et episcopi, Apostoli nominantur, sicut de Epaphrodito Paulus edisserit: Fratrem et commilitonem, 1057C inquit, meum; vestrum autem apostolum (Philip. II, 25) . Si ergo et lavacri et chrismatis potestas, majorum et longe charismatum ad episcopos inde descendit; et ligandi quoque jus adfuit atque solvendi. Quod etsi nos ob nostra peccata temerarie vindicamus; Deus tamen illud, ut sanctis et Apostolorum cathedram tenentibus, non negabit; qui episcopis, etiam Unici sui nomen indulsit.

VII. Plura scriberem, frater, ni et celeritate pueri revertentis urgerer, et vel praesenti tibi, vel de omni proposito confitenti, copiosiora servarem. Nemo episcopum hominis contemplatione despiciat. Recordemur, quod Petrus Apostolus Dominum nostrum Episcopum nominarit; Sed conversi, inquit, modo ad episcopum et pastorem animarum vestrarum 1057D (I Petr. II, 25) . Quid episcopo negabitur, in quo Dei nomen operatur? Reddet quidem illi rationem, si quid perperam fecerit, vel si corrupte et impie judicarit. Nec praejudicatur Deo, quo minus mali aedificatoris opera rescindat: interea si pia illa administratio est, adjutor Dei operum perseverat. Ecce Apostolus ad laicos scribit: Si cui quid donatis, et ego: Nam et ego quod donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi; ut non possideatur a satana; non enim versutias ejus ignoramus (II Cor. II, 10, 11) . Si autem quod laici donant, Apostolus donasse se dicit; quod episcopus fecerit, qualiter respuetur? 1058A Ergo nec baptisma, nec criminum remissio, nec innovatio corporis, sanctae potestati ejus indulta est; quia nihil propria usurpatione mandatum est, totumque id ex apostolico jure defluxit. Scio, frater, hanc ipsam poenitentiae veniam non passim omnibus dari, nec ante quam aut interpretatio divinae voluntatis, aut forsitan visitatio fuerit, relaxari. Magno pondere magnoque libramine post multos gemitus effusionemque lacrymarum, post totius ecclesiae preces, ita veniam verae poenitentiae non negari, ut judicaturo Christo, nemo praejudicet. Si apertius, quid tu sentias, scripseris, frater; plenius instrueris.