CAPUT II.

De substantia prima quid sit, et declaratio diffinitionis ejus.

Incipientes igitur a prima subjecta, dicimus quod substantia quae proprie et principaliter et maxime et tertio modo substantia dicitur, est quae nec de aliquo sibi directo subjecto in quo sit per naturam et intellectum praedicatur, nec est in subjecto aliquo. Et per hoc quod dicitur proprie substantia, excluditur substantia quae non est proprie substantia, sed substantiale primum in quolibet genere, sicut color substantiale est albedini, et mensura substantialis est pedis, vel cubiti, vel alicujus alterius speciei mensurae. Dicitur autem principaliter ad secundae substantiae exclusionem, quae substantia est ab actu substandi dicta per primam substantiam. Et dicitur maxime eo quod pluribus substat quam aliqua alia : quia substat communiter accidentibus quae non sunt nisi accidentia individui. Per hoc autem quod de subjecto non dicitur, habet quod est individua vere in natura secundum actum existens, et non habet actu intellectus existentiam ut universale. Per hoc autem quod non est in subjecto, habet quod est per se ens, et non in alio nec ab alio existentiam habens. Haec igitur est prima substantia, cujus exemplum est ut aliquis homo, vel aliquis equus.

Quod autem per negationem diffinitur, cum dicitur quae neque de subjecto dicitur neque in subjecto est, causa est quia sicut prima est in substando, ita ultima est in essendo. Et ideo in substando per affirmationem affirmantem aliquid quod sibi causa esset substandi diffiniri non potuit. Nec etiam potuit diffiniri per aliquid quod sibi esset causa de aliquo praedicandi, quia de nullo praedicatur: ultimum enim in ordine essendi non potest habere aliquid sub se cui essentialiter insit. Inesse autem essentialiter, causa est quod aliquid de aliquo ut genus vel species essentialiter praedicetur : perfectum autem esse in actu ultimo secundum naturam et sustentans omnia alia, causa est quod in nullo sit ut accidens. His ergo de causis sic per duas negationes oportuit ipsam diffiniri : quae tamen negationes infinitae non sunt quia finitae sunt ab his quae in eadem diffinitione ponuntur.

Attende autem, quod non est idem non dici de subjecto et dici non de sub-

jecto : non dici de subjecto enim est quod dici quidem potest et praedicari, sed non habet sub se in quo sit essentialiter secundum ordinem lineae praedicamenti de quo praedicetur. Dici autem non de subjecto, hoc est quod a prima substantia nulla est ordinata praedicatio : ideo dicitur quod neque de subjecto est. Quia autem nullo modo sibi convenit inesse, cum omnia alia sibi insint, et salventur in esse naturae per hoc quod sibi insunt aliquo modo, ideo impossibile fuit ipsam primam substantiam inesse alicui. Et sicut diximus, hoc est substantiae proprie et non appropriate : quod enim non proprie sed appropriate substantia est, et non secundum naturam et secundum essentialitatem suam substantia est, sed habet ad id quod est quaedam substantia proportionalitatem, sicut color se habet ad albedinem quando diffinitur albedo : et ideo dicit Aristoteles , quod si quis albedine posita, dixerit per diffinitionem quod positum est, colorem esse, quid est dicit, sed quale significat. Non enim est substantia sed proportionem habet ad substantiam, quae est causa substantiae per hoc quod in diffinitione speciei essentialiter est sicut genus in specie, et hoc est per similitudinem proportionis et non per naturae veritatem.

Gum vero dicitur principaliter substantia, principale dicitur id quod est primum et per se non per aliud neque per accidens substandi et fundandi principium : hoc enim non habet ab alio sicut substantia secunda ab alio habet quod substat, non quidem quod in ea sit nisi in potentia, quia prima substantia non est in secunda, neque secundum actum, neque secundum intellectum : sed habet a prima substantia secundum quod ipsa quae dicitur secunda substantia, quaedam notio est totius primae substantiae, totum esse suum dicens in potentia non in actu : in actu enim non dicitur totum esse ip- sius nisi nomine individui, potentia autem est ab actu aliquo primo in ordine rerum omnium et generum. Et, sicut diximus, maxime dicitur : quia omnibus quae insunt, substat quocumque modo aliquid sit in aliquo et salvat in esse omnia secundum naturam, quod solum esse est perfectum et verum : et tale esse non habet secunda substantia, prout secunda substantia est : et ideo in tali esse fundare non potest aliquid.

Quod autem in diffinitione ponitur dicitur et non ponitur est, causa est quia diffinitio datur de substantia secundum quod inotescit per nomen substantiae, et non datur secundum principia, quae substantiam in esse substantiae constituunt : secundum autem quod innotescit in nomine, magis convenit dici quam esse.

Exempla autem non sunt posita de individuo signato sed de individuo vago : ideo quia hoc individuum habet aliquid de natura speciei, ut in scientia de universalibus dicimus, et ideo attingit naturam incorruptionis et aeternitatis, et sic magis convenit scientiae: taliter enim descendente a generalissimis usque ad specialissima jubet Plato quiescere, eo quod de talibus propter suam infinitatem non potest esse disciplina. Habet etiam individuum vagum aliquid de speciei praedicatione ; propter quod in doctrina praedicabilium convenientius est exemplum per individuum vagum quam per individuum signatum. Hoc est igitur substantia ad quam est omnium aliorum praedicabilium reductio : et non est substantia secunda ad quod omnia reduci possunt, et ideo dicitur esse prima : et in ordine reductionis omnium ad unum, primam ipsam esse necesse est. Haec igitur sint dicta de prima substantia.