CAPUT V.

De dubitationibus quae sunt circa secundum genus qualitatis.

Oritur autem dubium circa praedicta : quia cum naturalis potentia vel impotentia sint in primis principiis rei constituentibus radicata, habitus autem et dispositio sint acquisita tempore, indigentia et doctrina, et exercitio assuetudinis, videtur quod naturalis potentia vel impotentia propinquiora sunt substantiae quam habitus et dispositio. Videtur ergo quod naturalis potentia vel impotentia debeat esse prima species qualitatis et non secunda. .

Ad hoc idem facit quod potentia naturalis praecedit esse, dispositio autem et habitus esse rei consequuntur: videtur ergo quod potentia naturalis vel impotentia prima qualitatis species esse deberet.

Adhuc omnis dispositio et habitus supponit ante se potentiam naturalem vel impotentiam. His igitur rationibus prior videtur esse species qualitatis, quae est naturalis potentia vel impotentia.

Ulterius autem quaeritur utrum potentia naturalis sit qualitas ? potentia enim naturalis est a forma vincente super materiam, ut dictum est: hoc autem modo potentia naturalis est rationalitas, et intellectus, et ratio, et voluntas, et hujusmodi, ut generaliter dicatur, omnis potestas animae secundum omnem partem ipsius, ut adhuc generalius dicas, omnis potestas formae secundum quod actionis principium est forma : haec autem omnia partes substantiales esse dicuntur et non qualitates.

Adhuc dicit Averroes, super secundo de Anima, quod omnis diversitas organorum quae est in corpore, est propter diversitatem potestatum quae sunt in anima : sicut ergo se habent partes corporis ad corpus, sic se habent partes animae ad animam : partes autem corporis substantiae sunt constituentes et integrantes corpus organicum, partes igitur animae substantiae sunt integrantes potestatem animae, et sic non sunt qualitates animam consequentes: et similiter est de aliis potentiis naturalibus formarum substantialium quarumcumque.

Eodem modo objicitur de impolentiis naturalibus formarum : hoc enim nomen fundatur in privatione, et non videtur fundari in aliquo ente vel in aliqua entis specie : videtur ergo quod non sit qualitas aliqua.

Adhuc autem non videtur rationabiliter dictum quod dictum est, quod scilicet durum est quod potest habere potentiam naturalem ad non secari, et quod molle ejusdem rei habet impotentiam : quia eodem modo potest dici quod molle habet potentiam naturalem ad facile secari, et quod durum ejusdem rei habet impotentiam .

Ulterius etiam quaeritur, cum potentia se magis teneat ex parte materiae quam ex parte formae, videtur quod potentia naturalis debeat esse ex victoria materiae super formam potius quam e contra.

Ulterius etiam adhuc quaeritur quare haec species vel genus qualitatis uno nomine non nominatur, ut diceretur aptitudo, sicut Socrates et Plato et alii antiqui nominaverunt ?

Ad haec autem et similia dicendum est, quod habitus est prima species qualitatis, propter hoc quod ipsae formae substantiales in materia sunt ut habitus, sicut dicit Aristoteles , quod anima secundum quod est endelechia, inest ut habitus, et secundum hoc forma substantialis inest ut qualitas materiae, et hoc modo differentia est ut qualitas generis. Quia ergo dispositio et habitus modum suum ponunt in primis substantiae compositae principiis, quae sola substat accidentibus, ideo sunt prima species qualitatis. Potentia autem naturalis est consequens esse compositi : est enim consequens ad actum quem forma habet in composito et ad actus consequentes naturam compositi, ideo potentia naturalis est secunda species et non prima. Et quod objicitur de tempore et doctrina, non est verum de omni eo quod habet modum habitus, sed est verum de habitu acquisito tantum.

Ad hoc autem quod objicitur, quod potentia naturalis praecedit esse, Dicendum quod haec est potentia materiae ad for- mam et ad esse : et haec non est naturalis potentia, sed haec potentia est consequens semper esse.

Ad hoc autem quod dicitur, quod omnis hahitus inest secundum aliquam potentiam, Dicendum quod verum est hoc, sed non oportet quod illa potentia sit esse consequens : quia forma ut habitus inest secundum potentiam esse praecedentem: sed hoc verum est quod aliquis habitus ut acquisitus vel infusus inest secundum potentiam quae consequitur ad esse, sed ex hoc non sequitur quod generaliter potentia consequens esse sit ante habitum, ut patet per ante dicta.

Ad hoc autem quod ulterius quaeritur, si potentia naturalis sit qualitas ? Dicendum quod potentia naturalis ad actus esse consequens est qualitas et accidens, secundum quod omne illud est accidens quod sequitur ad esse perfectum, quia non est de substantia : haec autem qualitas fluit a substantialibus sicut proprium fluit ab essentialibus speciei. Et quod objicitur de partibus animae, Dicendum quod anima non habet partes essentiales cum sit substantia simplex : sed secundum quod anima est totum potestativum, sic vires ejus intellectus, et voluntas, et sensibilis, et vegetabilis sunt partes ejus potestativae, et sic dicuntur potentiae naturales radicatae in substantia ipsius, et tamen qualitates quia sunt ad actus esse consequentes .

Et quod dicitur, sicut se habent partes corporis ad corpus, sic partes animae ad animam: hoc est verum secundum aliquid, et secundum aliquid non est verum: quoad hoc enim verum est, quod anima comparatur ad corpus, ut principium vitae et motus: sic enim fluunt potentiae ab anima, quibus influit vitam et motum corpori, quae integrant potestatem et virtutem ejus, sicut corpus in quantum mobile ab anima et vitam recipiens.non potest esse simplex, sed oportet quod a na-

tura ejus fluat diversitas complexionis et compositionis organorum, quibus recipiat diversimode vitam et motum: et hae sunt partes organici corporis in quantum est organicum et non in quantum est corpus, et hoc modo sic potentiae sequuntur naturam corporis et substantiam animae, sicut operatio organorum sequitur naturam corporis : et hoc modo utrumque integratur partibus suis potestativis. Sed quoad modum communem non est verum, quia potentiae animae naturam animae consequuntur, non ut partes naturales, sed ut proprietates naturam animae constituentes, sed naturam animae non derelinquentes: organa autem corporis materiales sunt partes corporis, materialiter ipsum constituentes. Et primo modo loquitur Averroes et non secundo. Idem dicendum de omnibus potentiis naturalibus a forma substantiali post esse substantiale ad actus consequentes fluentibus.

Ad hoc autem quod objicitur de naturali impotentia, Dicendum quod quamvis quantum ad nomen fundetur in privatione, tamen secundum esse fundatur in contrario quod est contraria qualitas in materia potentiam naturalem impediens.

Ad hoc autem quod dicitur quod potentia se magis tenet ex parte materiae, Dicendum quod haec non est potentia ad agendum quae est esse consequens, sed potius est potentia ad esse, sicut dictum est in capitulo praecedenti: unde per hoc patet solutio.

Ad hoc autem quod quaeritur de nomine Antiquorum, qui istam speciem vocabant aptitudinem, Dicendum quod non est nomen usquequaque conveniens : quia aptitudo non est nomen univocum ad potentiam et impotentiam ; quia si aliquid est aptum ad agendum, per hoc ipsum non habet aliquid commune isti et illi, per quod erit aptum ad patiendum.