CAPUT X.

De dubitationibus circa ea quae dicta sunt de loco, et de his quae habent positionem in partibus, et quae non.

Dubitatur etiam de his quae dicta sunt de loco, et de his quae dicta sunt de quantitatibus positionem habentibus in suis partibus. De loco quidem dubitatur, quia cum locus sit superficies continentis corporis, videtur quod impossibile sit ad eumdem terminum copulari particulas loci, ad quas particulae locati copulantur: secundum enim esse non est unus communis finis continentis et contenti. Et si dicatur, ut quidam dicunt, quod superficies ultima corporis continentis est terminus, ad quem sicut ad terminum intrinsecum copulantur partes loci, et eadem superficies est terminus extra ad quem copulantur particulae locati: hoc videtur absurdum esse, quia ea quae copulantur in uno communi termino, vel ad unum communem terminum, continuantur in illo et sunt continua ad invicem : locus autem et locatum hoc modo sumpta in communi termino non continuantur : ergo superficies interior corporis continentis non est communis terminus ad quem copulentur loci particulae et locati, nisi aequivoce terminus accipiatur in loco et in aliis continuis.

Eodem autem modo dubitatur de his quae positionem dicuntur habere, et de his quae positionem dicuntur non habere: numerus enim positionem videtur habere, cum habeat partium permanentiam et ordinem.

Adhuc autem non est positio nisi habentium locum: non habent autem locum linea et superficies, quia locus est tantum corporum: videtur igitur quod linea et superficies in partibus positionem non habeant.

Ulterius etiam quaeritur, cum in quinto primae philosophiae motus dicatur quantitas, videtur quod plures sunt species continuae quantitatis quam superius assignatae.

Adhuc autem tempus continuitatem habet a motu : motus autem a spatio in quo est, quod est distantia continua inter duos terminos motus: videtur igitur quod tam motus quam tempus non sunt quantitates continuae, nisi per aliud et per accidens : non ergo debent poni species continuae quantitatis, quia species recipit praedicationem generis per se et non secundum accidens, istae autem sunt per accidens quantitates.

Adhuc autem sicut motus et tempus sunt quantitates per aliud et per accidens, sic etiam albedo est quanta, quia quanta est superficies, tantam albedinem esse dices.

Ad haec autem et similia dicendum, quod absque dubio, sicut superius ostensum est, duae sunt loci considerationes. Una quidem mathematica, secundum quam locus est quantitas longum habens et latum et profundum secundum corporis locati dimensiones. Alia est physica de loco consideratio, secundum quod locus quaeritur propter motum, ut dicit Aristoteles'' , et si non esset motus, non quaereretur locus. Et de loco secundum utramque istarum considerationum intentionem dictum est in ante habitis. Quia autem dicitur esse communis terminus ad quem particulae loci et particulae locati copulantur, superficies interior locantis et exterior locati, hoc potest esse in consideratione loci physica : sed hoc non sufficit in consideratione logica et mathematica : quia procul dubio quaecumque in communi termino copulantur, unum efficiuntur continuitate : locus autem plusicus cum locato physico, non efficitur per continuationem unum. Et

ideo oportet dicere, sicut superius dictum est, scilicet quod communis terminus est usque ad quem omnes loci particulae continuantur sicut centrum loci, in quo etiam solo virtutes loci physici, ut Astronomus dicit, congregantur per lineas a circumferentia loci productas. Ad quem etiam terminum continuantur particulae locati: propter quod Aristoteles probavit unam numero esse distantiam loci et locati: quod negabant illi qui ponebant vacuum. Dicuntur tamen lineae sive diameter illius distantiae aliter esse loci et aliter locati. Loci enim sunt ut continentis, et virtutem continue per diametros illos influentis omnibus locati particulis. Dicuntur autem esse corporis locati sicut contenti, et continue virtutem recipientis, ne defluant particulae a sitibus et virtutibus suis.

Ad hoc autem quod quaeritur de positionem habentibus et non habentibus, dicendum pro certo, quod habens positionem, tria exigit et requirit, scilicet situm, ordinem et permanentiam : et quia numeri partes non habent situm , eo quod unitas est indivisibile non habens positionem vel situm, ideo quamvis habeant permanentiam et ordinem, tamen non dicuntur habere positionem : et quia partes orationis et temporis et motus non habent situm nec permanentiam, quamvis habeant ordinem, non dicuntur habere positionem.

Quod autem objicitur quod situs est habentium locum, hoc verum est. Sed habere locum dupliciter dicitur secuni dum quod locus est quantitas. Dicitur enim habere locum quod secundum seipsum loco continetur secundum omnes loci differentias, et sic solum corpus locatum habet locum. Dicitur etiam habere locum, cui assignatur principium medium et ultimum secundum aliquas loci

sive distantias, et sic linea et superficies habent situm et positionem in loco : et hoc modo intelligitur quando dicitur quod particulae lineae habent in loco positionem, et similiter particulae superficiei.

Ad id autem quod de motu quaeritur, dicendum quod motus est quantitas per accidens, habens continuitatem a spatio quod est inter duos terminos motus: et quamvis sic habeat per accidens, tamen habet eam intra essentiam suam, ita quod sibi est essentialis, et ideo in veritate esse motus ut motus quantitas est. Quantum ad id quod fluit in motu, aliud est quod est ubi, vel quale, vel quantum, et in mutatione est substantia. Ideo motus quantum ad id quod in motu est (ut substantia fluens) non est quantitas : et ideo apud logicum qui considerat secundum suam substantiam ad quod genus reducatur motus non est quantitas, et ideo inter species continuae quantitatis non ponitur .

De his autem quae quanta dicuntur per accidens, vel quia quantitate distenduntur propter subjecti distensionem, hic notandum est quod secundum suum esse et secundum id quod sunt, non in eis est intrinseca et essentialis quantitas, sicut tempori et motui: quamvis in hoc differant, quod tempori intrinseca est, et secundum id quod est et secundum esse : nunc enim quod est substantia temporis, non est absolutum a distensione fluxus. Motui autem est intrinseca distensio secundum esse motus, et non secundum id quod est. Aliis autem non est sic, quia illa sunt formae advenientes materiae non secundum quod simpliciter substantia est, sed secundum quod est materia et subjectum jam actu quantum, et ideo denominationem recipiunt a subjecti quantitate : quia talis forma est in majori major et in minori minor. Quae autem adveniunt materiae secundum quod materia est, et non secundum quod est quanta, sicut humanitas, non sunt in majori major et in

minori minor. In substantialibus autem hoc in sola reperitur materia, quae in majori major est et in minori minor : et hoc non est in forma substantiali.

Et per hoc etiam patet quod quantitas advenit substantiae ex parte materiae et non ex parte formae : quinimo forma substantialis advenit materiae secundum ordinem naturae ante quantitatem, et ideo distribuit partes materiae secundum diametros a natura determinatos et mensuratas. Hoc igitur est quod dixit Aristoteles de his quae sunt quantitates per accidens , dicens quod proprie quantitates sunt hae solae quas diximus superius.

Alia vero omnia quae quanta dicuntur, secundum accidens quanta et quantitates dicuntur. Hujus autem signum est, quod alia quanta non dicimus, nisi aspicientes per intellectum ad haec quae proprie sunt et dicuntur quantitates, ab his quae sunt proprie quantitates, alia quae sunt per accidens quanta denominantes, ut multum dicitur aliquid album et multa albedo, eo quod superficies in qua est albedo est multa. Sic et actio dicitur longa, eo quod tempus mensurans eam et longum et multum sit, et hoc modo dicitur etiam motus multus: quamvis de motu aliter sit quam de aliis, ut patet ex supradictis. Non enim singulum horum per se quantitas dicitur, quod secundum id quod est et secundum suum essentiale esse sit quantitas, sed quia quanta dicuntur his quodammodo dimensa : ut si quis interrogatus fuerit quanta sit actio, assignet quantitatem ejus quantitate temporis, dicens eam esse annuam vel diurnam. Et interrogatus quantum sit album, designabit quantum sit album definiens quantitatem superfciei: quanta enim fuerit superficies, tantum in dimensione album esse dicet. Propterea solae proprie et secundum se dicuntur quantitates ipsae quae in prae habitis dictae sunt. Aliorum vero nihil per se dicitur quantitas : sed si forte aliquid aliorum dicatur quantitas, hoc erit per accidens sive accidentali denominatione.