CAPUT I.

Quomodo ad aliquid sit praedicamentum.

Tractatum nobis de coordinatione praedicabilium quae sunt in genere ad aliquid, primum occurrit nobis omnium antiquorum dissensio circa praedicamentum ad aliquid. Zeno enim et quidam alii hoc praedicamentum dicebant non esse praedicamentum, sed esse secundum rationem aliis praedicamentis immixtum ex eorum ad invicem comparatione. Et cum prima genera sint voces, primarum rerum genera significantes : cum autem hoc genus non significet ut ens ab aliis separatum, sed ut aliis immixtum, videtur quod significatum ejus non sit ens quod sit de primis partibus entis. Adhuc autem ad idem induxit, quod ad aliquid consistit in comparatione : comparatio autem materiae inest comparatae : comparatio ergo secundum intellectum comparata et res in qua est comparatio ponit secundum intellectum ante se : quod autem secundum intellectum aliquid ponit ante se praetor subjectum, non est primum genus : videtur ergo quod ad aliquid non sit principium generis alicujus accidentis : id enim in quo fit comparatio et comparationis rationem ponit ante se quae non est subjectum, sed aliquid de intellectu accidentis in quo fit comparatio. Hoc autem confirmabat per hunc modum : si enim comparetur a, ad, b, oportet quod aut secundum seipsum comparetur ei,aul mediante aliquo quod sit ratio comparationis. Non seipso, quia sic quodlibet ad aliquid comparabitur, et nibil erit absolutum: ergo comparetur a, ad, B, mediante c ; oportebit igitur quod c sit ratio comparationis a. ad, b; si ergo non est c, non erit comparatio : intelligitur ergo c, inesse a, et b ante comparationem : nihil autem talium ante quod secundum intellectum est accidens, est genus primum accidentis: ergo ad aliquid non est genus accidentis.

Adhuc nullum generum accidentis est accidens alterius : comparatio autem sive ad aliquid accidit omnibus generibus accidentis, sicut per se patet: igitur ad aliquid non est generalissimum inter genera accidentis.

Adhuc autem ad aliquid coaccidit omnibus ex hoc quod in eis sunt genera et species, et totum et pars ; videtur ergo quod ad aliquid sit quoddam coaccidens omnibus aliis ex ipsa coordinatione generum et specierum : non ergo per se constituit genus, ut videtur.

Adhuc quia genus et species sunt in omnibus, non dicimus quia generalitas sit genus, et similiter non dicimus quod specialitas constituat genus, vel etiam differentia, vel proprium, vel accidens: omnia enim haec circuunt genera ratione modi praedicandi qui invenitur in ipsis : a simili ergo ex quo ad aliquid est accidens commune quod accidit omnibus ex comparatione praedicabilium ad invicem, non debet esse genus, sed generum aliorum quoddam accidens.

Adhuc autem fortius objecerunt quidam posteriorum, sicut Avicenna et Alfarabius, dicentes quod nulla forma quae sit ens, est in re quae non sit absoluta secun-

dum esse quod habet in ipsa, sicut patet inducendo de calido, frigido, albo, et nigro, et omnibus aliis: sed comparatio quae fit rerum ad invicem secundum formas quae sunt in rebus, fit actu rationis, quae dicit quod in quibus non est una qualitas sunt dissimilia, et in quibus est una sunt similia: comparationis ergo forma quae est in his quae sunt ad aliquid, non est res sed ratio, ut videtur, quia nihil est extra animam comparantis unum alteri: generalissima autem prima genera rerum significant: ad aliquid autem non est ens ratum apud naturam extra, sed ens rationis : ad aliquid ergo non potest esse generalissimum de talibus quae sunt apud animam rebus, quiasic generalissima non significarent prima genera rerum simpliciter.

Ex his et similibus rationibus moti fuerunt Antiqui et fere omnes praeter Platonem et Aristotelem qui dixerunt ad aliquid non esse genus quod sit prima pars accidentis vel una de primis, sed dixerunt ipsum ex habitudinibus aliorum generum ad invicem per actum rationis comparantis unum ad alterum omnibus aliis esse immixtum, ita quod dicunt ad aliquid non esse unum de generibus primis, sicut tangit Averroes super quintum primae philosophiae Aristotelis .

Nos autem Platoni et Aristoteli consentientes, dicimus ad aliquid esse generalissimum, et esse unum de primis generibus accidentis: eo quod tam Porphyrius quam etiam Aristoteles et Avicenna dicunt, quod accidens duobus modis praedicatur de eo cujus est accidens, et duobus modis causatur a subjecto. Quoddam enim est forma absoluta et non per aliquid est accidens, nisi quia in subjecto sequitur esse perfectum subjecti in suis substantialibus: et ideo est accidens, quia non potest esse de substantia rei quod sequitur perfectum esse, et sic quantitas est accidens, et qualitas et hujusmodi. Quoddam autem est accidens, non quia sequatur esse rei perfectum, nec quia sequitur ad rem nisi gratia substantialium, sed ex aliquo quod est extrinsecus se habens ad rei substantialia, sicut hoc ad hoc quod aliquid sit ejus quod se habet ut primum, aliud ut secundum, vel unum ut totum, et aliud ut pars, vel ut conveniens vel differens ab alio, sequitur ab extrinseco quod unum sit comparabile ad aliquid secundum ipsam rem : quae comparatio ad actum reducitur quando actu per rationem comparantur, et a tali accidente quod sic accidit rebus proprie causatur ad aliquid : et propter hoc quod tale accidens invenitur in multis, propter hoc putatur esse omnibus aliis immixtum, cum tamen sit modus accidentis ab aliis accidentium modis distinctus : et ideo proprium accidens significat, quod in genere suo est primum. Nec moveat quemquam quod ab omnibus aliis est causatum, et ideo videbitur forte non esse generis unius sed omnium : non enim causatur ab omnibus ut divisa et discreta sunt, sed causatur ab eis ut unum, et una ratione communi est in eis: et haec comparabilitas vel ratio comparationis, et quod sic sequitur ad rem, est ad aliquid et non absolutum.

Ad hoc quod objicit Zeno, dicendum quod ad aliquid non relinquit ante se aliquid quod sit de intellectu ipsius, sicut genus vel sicut magis commune est de intellectu speciei vel minus communis quod relinquitur ante se: sed relinquit ante se illud quod est causa talis accidentis, et haec est ratio comparationis, sive id in quo fit comparatio. Hoc autem non impedit quin sit genus speciale accidentis, quia quodlibet genus accidentis ante se relinquit in subjecto causam per quam efficitur in subjecto.

Ad hoc quod dicitur quod nullum genus accidentis est accidens alterius, dicendum quod si dicatur, quod unum genus accidentis non accidit alteri ut subjecto, dicendum quod hoc verum est: sed

quod unum genus non mediante altero fiat in subjecto, hoc est falsum, sicut patet in actione, et passione, et ubi, et quando, et in multis aliis. Et sic similiter nihil prohibet quin ad aliquid in subjecto sit mediante aliquo alio : hoc enim non impedit intellectum generalissimi: generalissimum enim ut generalissimum facit talus modus praedicandi per se vel per accidens qui ad alium nullum modum reduci potest, sed est ipse secundum seipsum modus praedicandi alicujus specialis: et sic patet quod significant generalissima prima rerum principia speciali et distincto modo praedicabilium, et significant prima rerum principia vel per se vel per accidens: quia praedicabilia ut praedicata sunt distincta secundum primos modos praedicabilium. Ad hoc vero quod objicitur quod coao cidit ad aliquid omnibus generibus, sicut esse genus et esse speciem, est in omnibus, dicendum quod non est verum : quia genus et species accidunt secundum suas rationes ex speciali modo praedicandi universaliter secundum rem ipsam, qui ad alios modos reduci non possit. Ad aliquid autem ponit modum universalem suae coordinationis, qui ad nullum alium modum reduci potest, et ideo ad aliquid non est coaccidens modus praedicandi, sed est modus praedicandi per se distinctus cujusdam generis accidentis. Ad hoc autem quod posterius objiciunt, dicendum videtur quod per comparationem dupliciter est considerare, secundum aptitudinem scilicet et secundum actum. Secundum aptitudidem quidem est in rebus, et jamdudum supra in scientia Universalium determinatum est, quod aptitudo sola sufficit ad modum praedicandi, constituendi et causandi. Secundum actum autem comparatio est in ratione vel anima comparantis : et actus ille non facit, quod non secundum aptitudinem sit in rebus comparatis: et ideo secundum aptitudinem quidem est in rebus, secun- dum perfectionem autem est in ratione. Et hoc multos decipit in isto praedicamento : et est quod dicit Aristoteles quod quaedam insunt ut accidens, quaedam autem ut quodammodo se habere ad alterum. Et bene concedendum est quod accidens istud minus habet de ente quam aliud quod est absolutum : sed ex hoc non sequitur quod nihil habeat, et secundum quod habet de ente accidentali non ponat modum praedicabilium ab aliis praedicabilibus accidentis distinctum et separatum.