CAPUT VII.

De enumeratione generum in quae praedicabilia reducuntur.

His ita praemissis, jam genera in quae praedicabilium universitas reduci habet inveniemus. Dicimus igitur, quod eorum quae secundum nullam complexionem dicuntur, ita quod nec habent complexionem orationis perfectae, nec imperfectae, nec complexionem diffinitionis, sed simpliciter incomplexa sunt, unum tantum significantia, et nihil cum ipso, singulum secundum seipsum in indivisibili acceptum aut substantiam significat, aut quantitatem, aut qualitatem, aut ad aliquid, aut ubi, aut quando, aut situm esse, aut habitum, aut facere, aut pati significat. Horum autem (ut figuraliter sive superficialiter per exemplorum positionem sit manifestatio) est substantia quidem, ut homo et quaecumque res per se existens. Quantitas autem, ut bicubitum, et tricubitum et quodlibet, quod continue vel discrete mensurat magnitudinem vel multitudinem. Qualitas vero est, ut album, vel nigrum et hujusmodi. Ad aliquid autem sive relativum, ut duplum, dimidium, aequale, majus, et minus et hujusmodi. Ubi vero, ut in loco, sicut in foro, vel in theatro, vel sursum, et deorsum et hujusmodi. Quando vero, ut heri, vel hodie, et cras, vel olim, et nunc et hujusmodi. Situm vero esse vel positum esse, ut sedet, jacet, stat et hujusmodi. Habere autem, ut calceatus, tunicatus, armatus et hujusmodi. Facere vero, ut secare, vel urere. Pati vero, ut secari, vel uri, calefieri, infrigidari vel hujusmodi.

Ad haec omnia habent reduci praedicabilia sicut ad prima suae coordinationis genera, et prima rerum illius principia : quamvis enim multi laboraverunt ut rationem ponant quare numerus principio- rum omnium rerum stat in decem, nos, quantum possumus, studebimus ex propriis horum generum modis praedicandi ostendere hujus numeri rationem. Notandum igitur est quod iste numerus non est nisi praedicabilium, quae ut universalia de subjectis praedicantur. Propter quod si aliquid est quod de nullo praedicatur ut universale, nec de ipso potest aliquid praedicari ut de subjecto et particulari vel specie, illud non est in aliquo istorum generum, sed ante haec, et causa omnium istorum, sicut causa prima, Deus scilicet excedens omnia, qui nec est universale, nec particulare, nec species, nec genus, nec differentia, nec potentia, nec actus alicujus : et vere non est aliquid ut substantia, vel ut accidens alicujus, sed est omnium efficiens, et tale principium per suam scientiam activam et per intellectum universaliter agentem. Haec autem in libro de Causis habent probari. Si quae etiam sunt formae separatae res formantes, et a rebus separatae nullo modo miscibiles, ad quas ipsae res sicut ad sigilla quaedam formantur, et rebus non insunt, sicut dixit Plato, illae de rebus non praedicantur, eo quod nihil sunt rerum. Et non potest aliquid de aliquo praedicari, quod nihil ipsius est. Illae eliam non sunt in genere, nec ad aliquod genus reducibiles. Et si dicuntur substantiae, erit aequivocum nomen substantiae ad istas substantias. Hoc autem in prima philosophia habet determinari. Omnia autem quae universalia sunt, vel universalium subjecta quaecumque aliquo modo sunt in quibusdam, et in quibus ut in subjectis sunt, quocumque modo, illa reducuntur ad ista decem genera quae sunt numerata, et exeunt ab eis sicut a primis suis essentialibus principiis.

Sunt iterum quaedam non ad unum gcnus reducibilia, sed sunt in omnibus, sicut ens, et unum, et res, et aliquid, quae dicuntur (non genera, sed ut principia quaedam per prius et posterius de generibus illis dicta. Et ista genera primae partes dicuntur illorum, et illa non aequaliter

praedicantur de istis,sed secundum prius et posterius dicta : ita quod sunt in uno recte et vere, et non sunt in aliis nisi per analogiam et proportionem habitudinis quia se habent ad unum principium.

Aliqua etiam sunt in pluribus generibus, sed in quocumque sunt vere illius generis, sicut motus qui in loco est ubi fluens, in qualitate quale fluens, in quantitate quantum fluens. Et ipsa mutatio in substantia est aliquo modo substantia fluens.

His ita praelibatis, dicimus quod praedicabile de aliquo, aut est substantia, aut est accidens : et haec divisio est per opposita immediate, quae reducuntur ad affirmationem et negationem, sicut ens per se et non per se. Ens autem per se, ut per se ens praedicabile est substantia, et est genus omnium primum, et aliorum omnium quoddam principium. Ens autem non per se praedicabile vel subjicibile, est accidens de necessitate : et hoc est ens in alio ut in subjecto, quod in duo secundum Aristotelem dividi habet. Accidens quidem aut est accidens secundum inesse, aut secundum aliquem modum ad aliud se habere.

Si autem est accidens sive aliquod cadens secundum absolute inesse, tunc aut inest secundum materiam, quae potentia divisibilis est et extensibilis et numerabilis ad formarum susceptionem, quae in quantum potentia primo invenitur in materia : aut inest absolute secundum potentiam formae, quae est perfectiva materiae ad actum et operationem. Si primo modo inest, sic est quantitas. Si autem secundo modo inest, tunc est qualitas quae dispositio est substantiae ad operationes aliquas et ad actus.

Si autem non est accidens secundum esse absolutum, hoc cadit ab substantiam secundum id quod est aliquo modo habere se substantiam ad aliud : tunc non potest esse nisi duobus modis : aut enim id aliquo modo se habere ad aliud, causatur a substantia comparata ad aliud, aut ab illo extrinseco comparato ad sub- stantiam de qua praedicatur. Si primo modo, tunc iterum non est nisi duobus modis: aut enim est in comparatione simplici ad aliud, aut secundum comparationem partium ad totum in seipso consideratum. Et si est secundo modo, est situs vel positio. Si autem est primo : aut secundum comparationem ortam a forma, aut secundum comparationem ortam a toto simul. Et si est praedicabile secundum comparationem ortam a forma, est actio : unde dicit Averroes , quod actio nihil aliud est, nisi comparatio agentis ad patiens. Si autem comparatio illa est orta amateria, tunc est pati: propter quod idem Averroes dicit quod passio est comparatio patientis ad agens secundum quod agens est. Si autem oritur a toto, non potest oriri, nisi per aliquem actum totius, quo innascitur comparatio illa, et tunc est ad aliquid sive relatio. Si autem oritur comparatio ab aliquo extrinseco comparato ad subjectum, de quo fit praedicatio, illud extrinsecum, aut est adjacens tantum, aut adjacens et applicatum. Si autem est adjacens tantum, et ex adjacentia simplici comparatum, aut est adjacens ei quod est esse quod est cum motu et esse distenso. Si primo quidem est ortum ab adjacentia extrinseca, tunc est ubi. Si autem comparatio est orta ab adjacentia extrinseci secundo modo, tunc est praedicamentum quando. Si autem oritur ab adjacente extrinseco et applicato, tunc est praedicamentum habitus. ''Nec possunt plura praedicari secundum adjacentiam extrinsecam. Est autem advertendum, quod singula eorum quae dicta sunt, quando ut singula et incomplexa accipiuntur, in nulla dicuntur affirmatione vel negatione: quia affirmatio non est nisi unius praedicati de

aliquo: negatio autem non est nisi divisionisostensio,divisionis,dico, alicujusab aliquo : horum enim praedicabilium complexione vel compositione ad invicem fit affirmatio vel negatio,et sine hujusmodi terminus praedicari non potest. Propter quod affirmatio et negatio non sunt formaliter et actualiter in rebus, sed in anima sive intellectu componente aliquid cum aliquo, vel dividente aliquid ab aliquo. Propter quod omnis affirmatio videtur vera esse, vel falsa: et similiter omnis negatio. Propter quod etiam in 6 primae philosophiae dicitur quod verum et falsum sunt in anima et non in rebus. Et hoc est verum de hoc vero quod est adaequatio rerum complexarum cum intellectu componente vel dividente. Ea autem quae sunt de numero eorum quae secundum nullam complexionem dicuntur, sed incomplexo et indivisibili intuitu intellectus accipiuntur, hoc modo veritatis vel falsitatis neque vera sunt, neque falsa. Incomplexa autem sunt, ut homo, album, currit. Possunt tamen alio modo esse vera vel falsa, secundum quod verum dicimus purum, alienae naturae non permixtum, vel existens et non apparens tantum, sicut dicimus verum aurum, alienae naturae non permixtum, et dicimus verum esse et in veritate quod ita existit secundum actum sicut apparet: et dicimus verum phantasma esse, quod apparet et non existit, sicut lemures, et somnia, et melancholicis visa : verum enim sic cum ente convertitur et repugnat impuro et vano. Hinc est, quod Aristoteles dicit, quod intelligentia indivisibilium est in quibus non est verum: in quibus autem verum est et falsum, jam compositio quaedam intellectuum est.