CAPUT VII.

De proprio substantiae et differentiae quod est univoce praedicari.

Adhuc autem est proprium quod convenit semper, sed non soli, neque omni : soli quidem non convenit, quia convenit substantiae et differentiae : non autem omni convenit, quia non convenit principali substantiae. Hoc autem proprium (quod inest quidem ut proprium substantiis quae a substando et superstando substantiae dicuntur, et inest differentiis quae a substando directe in genere esse non dicuntur) est quod omnia praedicata quae sunt ex ipsis et de numero eorum sunt, univoce praedicantur de his de quibus praedicantur : omnia enim praedicata quae sunt ab his, hoc est, substantia et differentiis sumpta, aut praedicantur de individuis aut de speciebus, generaliter dicta specie ad subalternam et specialissimam. Hoc autem proprium non omni convenit substantiae, quia non convenit principali substantiae quae est substantia individua. A principali namque substantia nulla est praedicatio, quia individuum de nullo praedicatur : et si nulla est praedicatio sumpta de principali substantia, tunc non praedicatur univoce de aliquo, eo quod de nullo ut sibi subjecto praedicatur ipsa : est enim omnium novissimum subjectum, et ideo habere non potest aliquid quod sibi sit subjectum, prout subjectum dicitur secundum naturam substans suppositum, nec potest dici de subjecto : omne autem quod univoce praedicatur de aliquo, de ipso dicitur ut de subjecto : prima igitur substantia de nullo univoce praedicatur. Et sic habentur duae conditiones, scilicet quod non praedicatur, et quod non praedicatur univoce.

Huic autem videtur contrarium esse quod in libro de quinque universalibus dicit Porphyrius quod scilicet individuum de uno solo, hoc est, de seipso praedicatur. Sed hoc in scientia quam de Universalibus scripsimus solutum est. Ibidem enim diximus quod aliquid praedicari de seipso naturali praedicatione non contingit, sive essentiali praedicatione. Quia in tali praedicatione praedicatum debet esse de ratione subjecti et principium constituendi et cognoscendi ipsum. Hoc autem non potest esse quando idem de seipso praedicatur. Eodem modo quando subjectum est de ratione praedicati, tunc subjectum est principium cognoscendi praedicatum : et hoc iterum esse non potest quando idem de se praedicatur: non enim potest esse nisi praedicatio per accidens si praedicatio est: non enim ibi praedicatur proprius effectus de causa. Sed per accidens non est praedicatio, quia nec praedicatum est accidens subjecti, nec subjectum est accidens praedicati. Et sic nec est praedicatio per se, nec per accidens : ergo nulla. Et hoc quidem verum est, quia quando individum de se praedicatur, significatur idem sibi inesse : quod nullo modo potest intelligi: quia nihil inest sibiipsi, ut dicit Aristoteles . Sed quod dicit Porphyrius, intelligendum est de inordinata praedicatione, quae non est universalis alicujus praedicatio : et tunc illa praedicatio reducitur ad artem, ut idem secundum id quo est intelligatur praedicari, et hoc est cum dicitur, hic homo est hic homo, vel Socrates est Socrates, ut sensus sit, quia hic homo secundum id quod est res naturae est hic homo quo habet esse hominis, vel Socrates secundum quod est hic Socrates , est Socrates quo habet esse Socratis, hoc est, secundum quod est sub individuantibus significantibus ipsum esse Socratem. De talibus praedicationibus hic non loquimur.

Hoc autem modo loquendo, ut dicit Boetius, nullae sunt propositiones veriores his, in quibus idem de seipso praedicatur : quia in talibus idem secundum id quo est de eo quod est praedicatur, esse

enim quo est id quod est, ab eo quod est, inseparabile est per intelloctum : et ideo semper est vera, et ut quidam dicunt, a nullo nisi a seipsa talis propositio suam habet veritatem : semper enim verum est hoc, homo est homo, domus est domus, quia esse in eo quod est, semper accipitur per intellectum, et ideo aeterna est talium veritas propositionum, ut dicunt quidam.

Patet igitur qualiter est et qualiter non est a prima et principali substantia praedicatio .Quod autem univoce non praedicatur, facile probaturper hoc quod non habet aliquid sub se suppositum, in quo sit ut genus, vel differentia, quod causa est univocae praedicationis. Cum autem aliquo modode se praedicatur, non tamen praedicatur ut ens de ratione suiipsius, et sic univoce de se non potest praedicari.

Quod autem omnis praedicatio quae sumitur de secundis substantiis et differentiis sit univoca, probatur per inductionem : quia quaecumque sunt de numero secundarum substantiarum, sunt species vel genera: et species quidem essentialiter praedicatur de pluribus differentibus numero solo, et haec sunt individua : genera autem praedicantur et de speciebus et de individuis substantiali praedicatione, quia genus praedicatur de pluribus differentibus specie. Similiter etiam differentiae praedicantur de speciebus et individuis specierum quas constituunt, sicut essentiae formales quae insunt speciebus et individuis : et quando species de primis substantiis praedicantur, tunc primae substantiae suscipiunt rationem specierum, quia species individuo dat nomen suum et rationem : et similiter quando genera de speciebus praedicantur et individuis, species suscipiunt rationes generum propter eamdem causam, quia per hoc quod genus essentialiter est in specie et actu et intellectu, genus speciei dat nomen suum et suam rationem per illam quae praemissa est dignitatem, scilicet quod quando al- terum de altero praedicatur ut de subjecto, quaecumque substantialiter de praedicato praedicantur, omnia de subjecto dicuntur eodem modo et ordine praedicationis. Similiter autem quando differentia praedicatur de speciebus et individuis, per hoc quod essentialiter ut actus est in illis, tunc diffinitivam rationem differentiae suscipiunt et species et individua, quia ipsa differentia, ut actus et ut forma est essentialiter in illis. Sed jam habitum est quod univoca sunt, quorum nomen est commune et unum, et ratio diffinitiva secundum id nomen data est eadem. Nomine autem uno et ratione una praedicantur secundae substantiae et differentiae: ergo omnia praedicata quae a substantiis secundis et differentiis ordinata praedicatione sumpta sunt, univoce dicuntur sive praedicantur.

Attende autem, quod quamvis differentia non sumatur ut genus, et subjectum in recta linea standi supra et subtus non habeat, sed sit a latere respiciens talem lineam, tamen differentia subjectum habet cui inest, de quo est ut praedicabile et ut quoddam universale, et sic de illo praedicatur univoce.

Adhuc autem notandum est, quod quamvis differentia non habeat genus quod in ipsa sit per intellectum, et sic non habeat veram diffinitionem qua praedicetur, tamen habet assignatum nomen suum per essentialia sua formativa per causam essentialem, sicut quod dicitur quod ad esse conducit, et quod ejus quod est esse rei pars est. Haec enim assignatio per causam data est, secundum quod ipsa differentia est causa esse, et per hanc univoce habet praedicari: et cui convenit praedicatio sui nominis, in ipso est differentia per hanc eamdam rationem completam, scilicet quod differentia id ad esse conducit, et quod ipsa differentia esse illius rei pars est essentialis. Sic enim intelligitur quid praedicari nomine et ratione, sic scilicet ut subjectum de quo praedicatio fit, sicut participat praedicatum nomine, sic participet ipsum ratione.