CAPUT IV.

De denominativis.

Quia vero, sicut dicit Aristoteles , omnia accidentium genera reducuntur ad substantiam, ut ad subjectum unum omnium aliorum per praedicabile quod inter universalia vocatur accidens, et hoc non potest fieri nisi per denominationem factam a principali : propter hoc in scientia ista in qua intendimus de praedicabilium ordine, oportet etiam praemittere diffinitionem denominativorum. Dicimus ergo quod denominativa dicuntur quaecumque ab aliquo principali solo casu differentia secundum nomen ad casum inflexum habent appellationem, ut a grammatica (quae principale nomen est scientiae litterarum ad recte loquendum et ad recte scribendum) dicitur grammaticus per inflexionem quae in finis est mutatione. Cum enim dicitur denominativum, propter compositionem propositionis de, notatur transitio sive diversitas quae est inter essentiam denominantem et inter essentiam denominatam. Et ideo quae sunt ejusdem naturae, denominationis non suscipiunt praedicationem vel appellationem , et ideo homo non dicitur humanus ab humanitate, sed dicitur essentialiter homo et animal rationale, et omnia quae secundum essentiam praedicantur. Et quia etiam proprium essentiale est, quamvis non sit de essentia, ideo non congrue dicitur homo risibilitatus. In accidentibus etiam secundum quod ordinata sunt in generibus suis et speciebus, non recipiunt denominationis rationem : albedo enim nec dicitur alba, nec dicitur colorata, sed dicitur color, et sic de omnibus aliis . Sed quando natura aliena quae est post esse alterius, intelligitur et significatur quasi circumposita, scilicet composita per unius naturae ad alienam congregationem, tunc fit denominatio, ut dicitur homo albus, vel alba quod est res alba. Haec igitur sicut univoca et aequivoca, quia multitudinem essentiarum significantur, competentius diffiniuntur in plurali, ut dicantur denominativa, quam singulari ut dicatur denominativum.

Et additur dicuntur, quia totum quod hic intendimus, ad dici principaliter et non ad esse refertur, sicut in praehabitis. Et quod additur quaecumque, significat indefinitam accidentium multitudinem a quibus sit denominatio. Et quod dicitur ab aliquo, denotat nomen accidentis secundum quod in sua puritate et principalitate significatur. Dicit enim Avicenna , ubi agit de anima, quod intellectus accidentis est absolutus, quamvis esse accidentis sit dependens. Et quod subditur solo casu differentia, dicitur hic casus quaecumque inflexio nominis secundum finem nominis sive dictionis : sive fiat per derivationem, sive fiat per declinationem, ut a justitia derivatur justus, vel verius dicendo a justitia formatur justus . Quamvis secundum grammaticam justitia derivetur a justo, tamen secundum naturam et rationem denominationis et denominati, a justitia formatur justus. Grammaticus enim nominum modos et formas attendit : et quia in declinatione sic declinatur justus, justi, addita tia fit justitia : ideo dicit justitiam formari vel derivari a justo : hoc enim modo justum a justitia formari non potest. Natura autem denominationis e contrario est : quia denominans est alienam naturam

informans : et ideo nomen illius naturae praeintelligere oportet, ut fine aliter in dictione inflexo denominatio fiat, sicut justus dicitur cadens per inflexionem finis a justitia, et albus ab albedine, et sic est ab omnibus aliis. Fit autem haec inflexio in fine dictionis, et non in principio, quia inflexio finis principale significatum non mutat, sed modum significandi tantum, ut patet in omni declinatione quando casus declinant a recto, et a se invicem secundum ordinem casuum. Casus autem a principio dictionis mutaret totum significatum et non tantum significandi modum : sicut si diceretur justitia, prudentia, et hujusmodi, in quibus idem terminus est et principium diversum, et ideo diversum significatum. Et hoc notatur per hoc quod dicitur solo casu differentia : per hoc enim non differunt in principali significato, sed in modo significandi tantum. In denominatione ergo haec tria necessaria sunt, scilicet natura aliena, subjecto extrinsecus aptata et circumposita, in principali et denominativo eadem res significata, ct diversi modi significandi.

Quod autem additur secundum nomen, intelligitur secundum modum nominis qui est inflexio finis, qui casus vocatur. Et quod additur habent appellationem, per hoc quod dicitur habent, notatur habitus extra applicatus. Et quod dicitur appellationem (quae dicitur quasi ad pulsum, et componitur ab a praepositione et pelio, pellis) notat, quod alienum pulsum sit ad id quod denominatur, sicut et nomen proprium appellatio vocatur proprie, quia ex collectione accidentium ad id significandum appulsum est. Nomen enim commune propter hoc dicitur appellativum, eo quod in eo multa pelluntur in unum,et ideo est commune multorum. Verius autem exemplum est, ut a grammatica quod est nomen principale, grammaticus formatur per finis inflexionem, et a fortitudine formatur fortis, et sic est in omnibus aliis accidentalibus denominationibus.

Ex his autem quae dicta sunt patet, quod in substantialibus non potest esse denominatio : substantialia enim sola pertinent ad objectio eamdem naturam. Et si objicitur quod in substantialibus quaedam significantur concrete, quaedam autem abstracte, ut homo et humanitas : in quo videtur homo per inflexionem casus derivari ab humanitate. Dicendum quod haec inflexio facta est ad similitudinem accidentis et non de ipsa rei natura : homo enim non praedicatur de sibi subjectis, ut ab alio derivatum, sed praedicatur ut esse substantiale ejus de quo praedicatur: et ideo iste modus intelligendi in re non potest poni, sed per similationem ad accidens est imaginatus et fictus, ut forma significetur, et formatum in eo quod est formatum per formam, hoc igitur est denominativum .