CAPUT XIV.

De proprio quantitatis quod est secundum eam aequale vel inaequale dici.

Proprium autem maxime quantitatis est, quia aequale et inaequale secundum eam dicuntur quaecumque ejusdem sunt quantitatis sive discretae sive continuae : unde hoc est proprium quod convenit omni soli et semper. Hoc autem inductione probatur, quia singulum eorum quae proprie quantitates sunt dictae secundum diversas quantitatis species in praecedentibus, dicitur aequale et inaequale. Similiter autem et in aliis quae sunt quantitates per accidens, quae supradicta sunt, in singulis sigillatim dicitur aequale vel inaequale secundum quod referuntur ad quantitatem : nam affectio quae est corporis vel animae passio, et dispositio quae est qualitatis passio animalis vel corporalis, non multum dicitur aequalis vel inaequalis : non enim proprie dicitur quod aequales sint duo in actione, quando circa idem sunt affecti, nisi affectio referatur ad tempus. Similiter eliam de duobus dispositis ad idem non multum proprie dicitur quod aequaliter dispositi sint, vel inaequaliter. Sed proprie dicitur, similiter sunt affecti et similiter sunt dispositi. Similiter album aequale et inaequale secundum seipsum, nisi referatur ad quantitatem superficiei, non multum dicitur, quia non dicitur nisi per accidens : secundum seipsum enim proprie dicitur simile vel dissimile : quia, ut dicit Aristoteles in primo primae philosophiae, unum in substantia facit idem, unum autem in quantitate facit aequale, et unum in qualitate facit simile. Propter quod quantitatis est proprium secundum se aequale vel inaequale dici.

Cum autem, ut dictum est, unum in substantia faciat idem, sicut unum in quantitate facit aequale, debet etiam substantiae proprium esse secundum eam dici idem vel diversum : quod non videtur esse verum, cum etiam idem inveniatur in accidente sicut in substantia, sicut idem genere, et idem specie, et idem numero , ut album et visus disgregativum.

Adhuc autem secundum hoc secundum qualitatem simile vel dissimile dici, videtur esse proprium qualitatis: quod iterum non videtur convenire, cum homines sint similes in rationalitate et similes in humanitate, cum dicat Boetius quod species similitudo essentialis est individuorum. Adhuc sunt similia in positione et habitu quaecumque nunc habent differentiam in positione vel habitu: non ergo simile vel dissimile dici est secundum solam qualitatem, nec idem vel diversum dici secundum solam est substantiam, et tunc videtur mirabile si aequale vel inaequale dici secundum solam sit quantitatem.

Adhuc autem secundum virtutem secundum quod virtus est ultimum potentiae videtur aequale vel inaequale dici: cum tamen virtus sit qualitas : dicitur enim Hercules cum Achille vel Ajace, et

Socrates cum Platone aequalis virtutis vel honestatis vel inaequalis : et sic non secundum solam quantitatem videtur aequale vel inaequale dici.

Adhuc autem cum aequale vel inaequale sint dicta secundum proportionem, videtur secundum hoc quod proportionale esse quantitatis est proprium, et multi modi proportionum videntur in genere esse : magis ergo proprium quantitatis erit secundum eam proportionale dici, quam aequale vel inaequale : quia proportionale esse in plus est et communius quam esse aequale vel inaequale.

Ad haec autem et hujusmodi dici potest quod idem vel diversum non potest esse substantiae proprium propter rationem quae inducta est, quia secundum quod substantia quae est quid, est in aliis generibus, ita etiam idem vel diversum est in eis.

Similiter dicendum est de simili in qualitate: est enim qualitas et quale multipliciter dictum, et est qualitas substantialis secundum quam quale dicitur, et similiter in positione et habitu, actione et passione, sicut dictum est : et ideo secundum eam simile vel dissimile dici non est proprium qualitatis secundum quod qualitas est genus determinatum. Sic autem non est in genere quantitatis secundum eam aequale vel inaequale dici: hoc enim soli convenit quantitati proprie, et non multum convenit aliis generibus : quia non convenit eis per se, sed secundum quod referuntur ad quantitatem.

Ad hoc autem quod objicitur de quantitate virtutis, dicendum quod quantitas aequivoce dicitur de quantitate dimensio- nis et quantitate virtutis, quia utraque mensuratur per partium divisionem ; sed quantitas dimensionis mensuratur per dimensionem partium quas habet in seipsa, sicut dicimus spatium habet tricubitum vel tricubitorum longitudinem, quae est spatium per partes sibi aequales et intrinsecas mensurantes ad certum numerum reddentes : quantitas autem virtutis mensuratur ad partes quas extra se habet in virtutis objecto, sicut si aliquis quaerat, quantus est Hercules, vel quantae est virtutis, dicimus quod potest in decem, et in tot potest Achilles qui aequalem cum Hercule habet virtutem. Sic etiam dicimus de virtute morali, quod tantae virtutis Socrates est quod etiam sensum vel motum omnis excludit inhonesti. Et dicimus quod Cato secundum eumdem modum est aequalis in virtute Socrati. Hoc autem per similitudinem quamdam dictum est, non enim est proprie aequale sed simile, et attenditur similitudo etiam virtutis extensione vel intensione, seu perfectione, vel radicatione, vel puritate, vel in aliquo talium.

Ad id autem quod de proportionali objicitur, dicendum quod hoc proprium esse non potest, quia non omnis quantitas cuilibet quantitati proportionalis est, sed omnis quantitas cum quantitate (cui comparabilis est) aequalis est vel inaequalis : et quod dicunt quod aequale vel inaequale proprie numeratur, et quod aequale prius est in numero, omnino falsum est: quia dicit Euclides quod aequalia sunt quae sibi invicem supposita non se excedunt nec exceduntur; et hoc convenit aequaliter continuo sicut discreto.