CAPUT XI.

De proprietate substantiae quae est, quod substantia secundum sui mutationem eadem numero manens, susceptibilis est contrariorum.

Maxime autem substantiae proprium esse videtur, quod et proprie proprium est, et convenit omni et soli et semper, cum unum et idem numero sit contrariorum susceptivum, vel susceptibile esse. Dico autem quod cum unum sit a quo sit contraria potentia suscipiendi. Hoc autem habet substantia ab eo quod ipsa est subjectum ens in se completum: et hoc habet a specie in quantum est substantia, et hoc est in quantum est substantia : quia prima substantia est ex eo quod jam substat accidentibus individuantibus. Et ideo dico numero propter primam substantiam in qua est secunda, et in qua veritatem accipit substandi et habet.

Ex hoc patet quod substantia secunda in quantum est. in prima, est ens universale perfectum, et ex genere formato et differentia ad perfectum esse formantem consistit. Ex hoc autem virtutem accipit substandi accidentibus, quod non haberet si in seipsa ens perfectum non esset, quia quod in se perfectum non est, alii dare non potest esse per hoc quod existit in eo. Sic igitur ens in se perfectum et idem numero est per materiae individantis divisionem : ita quod in quantum secunda substantia est in prima, sit unum perfectum : in quantum est individuata per indivisam et unam materiam, sit idem numero.

Sic esse unum et idem numero subjicibile propriis contrariis est proprie proprium substantiae secundum quod dicitur substantia ab actu substandi, sicut in ante habitis dictum est. Et in aliis quidem rebus aliorum praedicamentorum non habebit nec inveniet quis quod proferat cui hoc proprium conveniat. Quaecumque res generum aliorum non sunt substantiae ab actu substandi dictae, ita scilicet quod res alterius generis sit contrariorum susceptibilis, cum sit in se manens unum et idem numero. Velut si quaeramus in rebus quae sunt in genere qualitatis, et dicamus quod color cum sit manens unum et idem numero, non erit album et nigrum per successionem, ut videlicet sit actu album, et postea actu nigrum.

Sed forte si est color medius, in se habebit album et nigrum permixta: sed hoc est contraria permixta et in potentia habere, et non habere actum utrumque per successionem manente eodem subjecto. Similiter si quis proferat de genere actionis aliquid, quod contrariorum videatur esse susceptivum, et dicat quod eadem actio prava sit et studiosa, sicut actio voluntatis deliberativae, dicimus quod eadem actio numero manens una numero, non potest esse per successionem prava modo, et postea studiosa: quia pravum et studiosum sunt accidentia inseparabilia ab actione : et ideo actio prava eadem manens nunquam erit studiosa, sed alia similitudinis illi in causa (in eo quod est voluntaria) potest esse studiosa. Similiter una et eadem numero linea non erit recta et curva per successionem: et similiter est in omnibus aliis rebus aliorum generum quae non sunt substantia. Sola autem substantia cum sit una et eadem numero manens in subjecto quod est substantia, capax est contrariorum, ut modo sit sub uno et postea ipsa eadem numero sit sub alio, ut patet inductione, ut quidam homo qui est prima substantia cum sit unus et idem numero, aliquando quidem est albus, aliquando autem niger ; et aliquando calidus, et aliquando frigidus. Similiter secundum contraria morum aliquando quidem pravus et postea studiosus, et non simul pravus studiosus. In

aliis autem praedicamentis nullum tale ens invenitur.

Forsitan autem aliquis instans contra ea quae dicta sunt, dicet orationem quae est in genere discretae quantitatis, vel visum sive opinionem quae est in genere qualitatis, tale aliquid esse secundum quod eadem oratio manens numero eadem, videtur esse vera et postea falsa per successionem, et sic suscipere contraria. Nec modo fiat vis utrum verum et falsum contrarie vel privative opposita sunt: velut si dicamus in exemplo, quod haec oratio aliquem sedere dum sedet est vera, et eadem oratio manens eadem numero per syllabas et dictionum operationem falsa erit illo non sedente. Similiter autem est de visu opinantis alicujus. Si quis enim opinetur sedere aliquem, dum sedet, verum opinabitur: quae opinio manens eadem in anima opinantis, falsa erit illo surgente, si ejusdem opinionis visum de eodem surgente retineat, quem prius illo sedente habuit.

Sed ad hoc dicendum quod etiam si quis hoc suscipiens concedat eamdem orationem esse, vel eamdem opinionem, quae sic contraria suscipiat, quod tamen falsum est, sicut inferius patebit, quia verum et falsum est in talibus sicut in signo, et non in subjecto. Dicimus tamen quod hoc dato differentia est in modo suscipiendi contraria. Nam ea quae in substantiis sunt, ipsa quidem mutata et alterata secundum seipsa susceptibilia sunt contrariorum : quando enim id modo quod est frigidum, est factum de eo quod prius erat calidum, ipsum subjectum secundum seipsum mutatum est, alteratum enim est: et quod ex albo fit nigrum, ipsum alterum et alteratum est factum. Similiter est quando ex pravo per alterationem fit studiosum, et similiter est in omnibus aliis quae de contrario mutantur in contrarium. Unde id quod mutationem secundum seipsum suscipiens est, susceptibile fit contrariorum : sed oratio quidem et opinio, in quibus est verum et falsum sicut in signo ex ratione alterius ad ipsa, ipsa quidem immobilia perseverant, et in nullo mutata. Cum vero res movetur et mutatur, ex cujus relatione ad ipsa vera vel falsa efficiuntur, fit contrarium circa orationem et opinionem ; oratio enim quae est, quod sedet aliquis vel aliquem sedere, semper eadem permanet in nullo mutata. Cum vero res quam significat oratio mota vel mutata sit, fit oratio ex relatione rei ad ipsam tanquam ad signum, aliquando vera, et aliquando falsa ; in talibus enim verum est ex adaequatione signi ad significatum, et ideo mutato significato verum vel falsum efficitur signum, sicut dicit Boetius de dextro et sinistro : res enim quae modo a dextris est, nulla mutatione facta in ipsa, fit sinistra, si res quae modo a dextris est transeat in sinistram, me semper manente immobili. Propter quod hoc solius et solummodo substantiae proprium est et nullius alterius, quod propter sui (prout subjectum est unum et idem manens in substantia) mutationem in formis accidentalibus factam, captabilis vel susceptibilis sit contrariorum, et non propter alterius mutationem quod in aliquo respectu aliquo modo se habeat ad ipsam.

Si quis ergo non concedens suscipiat, dicens aliquo modo orationem et opinionem esse susceptibilia contrariorium, suscipit et concedit hoc quod non simpliciter est verum. Oratio namque et opinio non dicuntur susceptibilia esse contrariorum in eo quod ipsa secundum seipsa aliquid recipiant, sed in eo quod circa altera alia quaedam (quae sunt significata orationis vel opinionis) sit facta passio quaedam secundum mutationem. Et patet: quia in eo quod res significata per orationem vel opinionem sic est vel non est prout in oratione vel opinione signata est, oratio vel opinio vera vel falsa dicitur, et non in eo quod ipsa oratio vel opinio manet eadem in substantia, et mutata in accidentibus captabilis vel susceptibilis sit contrariorum. Simpliciter autem oratio vel opinio secundum se considerata nullo modo moventur vel mutantur. Propter

quod oratio vel opinio secundum seipsa non erunt susceptibilia contrariorum, cum nulla penitus in eis facta sit passio alterationis. Verum substantia contrariorum susceptibilis est in eo quod ipsa secundum seipsam contraria secundum sui ipsius passionem et alterationem suscipiat : quod inducendo manifestum est in exemplis: animal enim unum et idem manens in substantia, languorem suscipit et sanitatem, aliquid passum et motum et alteratum secundum qualitatem quae est dispositio et habitus. Similiter suscipit candorem sive albedinem et nigredinem, passum et alteratum secundum qualitates quae sunt passio vel passibilis qualitas. Et similiter unumquodque talium ipsa substantia manens eadem, contrariorum receptibilis esse dicitur, quod secundum sui mutationem in qualitatibus alteratur. Proprium igitur est substantiae cum unum et idem sit numero, secundum suam mutationem susceptibile esse contrariorum.