CAPUT XXI.

Et est digressio declarans qualiter subjicitur generationi ens potentia tantum , et qualiter ens actu.

Nos autem propter faciliorem doctrinam hic faciemus digressionem, licet solutio quaestionis a sequenti quaestione dependeat. Attendendum est, quod transmutatio quae est generatio , potest accipi secundum rationem suae essentiae abstracta a motu prout est mutatio sola ; et potest accipi secundum suum esse secundum quod comparatur conjuncta semper motui quae est alteratio conjuncta generationi : quia finis alterationis est generatio. Et si quidem primo modo accipia- tur, non quaeret subjectum scilicet actu ens, sed potestate tantum : quia generati essentia tota consistit ex materia et forma : et generatio nihil aliud intendit nisi formam in materiam inducere. Et siquidem secundo modo accipiatur, cum non moveatur nisi actu ens, ut probatur in sexto Physicorum, erit generatio hoc modo subjectum actu ens. Hoc autem est videre facile ex generantis et moventis intentione : generans enim in eo quod generans, non intendit nisi imprimere speciem in formam, cujus subjectum solum materia est: movens autem in eo quod movens, intendit materiam et subjectum alterare, propter quod etiam movendo contrarium intendit aliud contrarium. Movens ergo et generans simul intendunt alterando et corrumpendo formam unam, inducere contrarium aut corrumpere : ideo subjicitur ei ens actu sub forma una exiens continue ab illa, et vadens continue : et ideo dicit Aristoteles in fine primi Physicorum, quod generatio est inter contraria, loquens de genere in quod est motus, vel cum motu : contrariorum autem utrumque est actu. Aliquando dicit quod unum sui praesentia et sui absentia sufficiens est facere mutationem, loquens de generatione in quantum est mutatio de non subjecto ad subjectum solum, sive ingressus in substantiam solum ex potentia substantiae. Ideo Aristoteles in libro quem habemus prae manibus, innuit solutionem talem, scilicet quod aliud est generans solum, aliud est generans contrarium corrumpendo : quia corruptio unius est generatio alterius : et quoad id quod est generans solum, non quaerit subjectum nisi ens potentia et nihil actu : quoad id autem quod generans est corrumpendo, cum non corrumpitur nisi id quod est, oportet quod subjiciatur generationi ens actu sub forma quae abjicitur, et actu sub accidentibus a quibus alteratur, et potentia sub forma et accidentibus in quae inducunt. Si ergo quae-

ritur, utrum id quod subjicitur generationi, nun.quam est sine forma substantiali et accidentibus ? Dicendum est, quod non quod secundum esse generatio nunquam est nisi finis motus qui est alteratio : et in nullo continue est materia sub forma et accidentibus quae abjiciunt usque ad illud aliquid ad quod continuuntur motus in quo est in motum esse, et in illo est sub forma ad quam est generatio.

Ex quo etiam patet solutio alterius quaestionis quae fieri posset, utrum scilicet esset aliquod instans vel tempus, in quo materia non esset sub una forma, nec sub alia ? Patet quod non : quoniam in toto tempore motus est sub forma quae abjicitur propter alterationem : hoc autem totum tempus continuatur ad instans quod est finis motus : et in illo est sub forma quae inducta est per generationem. Et hoc est quod dicunt Philosophi diversi, quod generatio non est in tempore, sed in instanti, quia est finis motus postquam est motus. Sed corruptio est in tempore, cum non sit secundum esse sine motu unquam, in quo motu alteratur materia a disponentibus quae formam tenuerunt et quasi ligaverunt cum materia.