CAPUT IV.

Et est digressio declarans qualiter alteratio uno modo est secundum tertiam speciem qualitatis tantum, et alio modo secundum communes rationes motuum ab invicem.

Oportet autem hic digressionem parumper facere : quia in septimo Physicorum probat Aristoteles alterationem non esse nisi secundum tertiam speciem qualitatis, quae est passio vel passibilis qualitas, inferens vel illata : cum enim omnis alteratio fiat agente activo aliquo, et manifesto propter ipsum mobile non agat aut aliquod physicum nisi mediantibus activis qualitatibus quae sunt qualitates primae, oportet quod illis solis vel causatis ab eis fiat alteratio. Quinque enim exiguntur ad hoc quod alteratio fiat physica, scilicet agens extra mobile per qualitates activas, et qualitas addens su- per essentiam materiae sive subjecti, et quod ipsa per excellentiam corrumpat subjectum, et quod sit propter essentialia variatio secundum eam, et quinto habens contrarium actu pugnans. Et per primum horum autem excluditur alteratio quae est in prima specie qualitatis : quia virtus et scientia non causantur ab aliquo extra id quod eis informatur. Propterea etiam habitus virtutis qui commensuratio quaedam est medii, similiter et habitus sanitatis non est sine ratione ejus quod est ab aliquid : quia sicut mensura est ad aliquid, ita et id quod in quadam consistit commensuratione : in ad aliquid autem non est motus, cum quod per motum est, habeat necessario prius et posterius : ad aliquid autem vult simul esse natura. Praeterea qui attingunt propriae virtuti, perfecta sunt, et perfectio est per formas alterationis. Absurdum autem est dicere quod penes naturalem potentiam et impotentiam sit alteratio, cum omne quod alteratur et movetur per naturalem potentiam motivae subjicitur alterationi, vel etiam alterantibus resistit. Praeterea naturalis potentia vel impotentia fluunt ab essentia, et non variantur nisi essentialibus variatis : et ideo per quartam conditionem physicae alterationis excluditur : et etiam per quintam excluditur, quia non habet contrarium actu ens repugnans, sed potius privative oppositum. Quarta etiam species si habet contrarium, et est perfectio omnium artificialium, et est conjunctum formae substantiali naturalium: quia nullum corpus est quod non habeat propriam figuram, ut dicit Aristoteles in Metaphysica : et ideo excluditur ab alteratione. Scias etiam quod non addit essentiam aliquam supra quantitatem materiae, propter quod dubitat . Auctor Sex principiorum, utrum figura incisionis sit a natura vel arte. Licet autem Aristoteles dicat quod rarum et densum sunt principia omnium passionum, et ideo

videatur quod secundum eas maxime debeat esse alteratio : tamen, ut dicit Aristoteles in quarto Physicorum, nihil addunt supra situm partium materiae. Et ideo, ut videantur esse vera quae dicta sunt, sciendum quod rarum et densum non sunt principia activa passionum, sed potius prima disponentia ut passiones in materia et in partibus materiae introducantur : quia rarum est leve, et calidum et densum est frigidum et grave : sed activa rari et densi et omnium aliorum. sunt calidum et frigidum : et ideo secundum ista sola et causata ab eis est alteratio : unde quod hic dictum est, et in secundo de Anima dictum est de alteratione in communi dicta, et non propria, neque physica : communis enim alteratio est secundum omnem qualitatem quae facit alterum et non aliud.