CAPUT VII.

De dubitationibus circa tertiam speciem qualitatis.

Est autem circa ea quae dicta sunt dubitatio. Passio enim per se est genus generalissimum, et ideo non videtur posse esse species qualitatis.

Adhuc autem passibile est potens pati vel habens aptitudinem ad patiendum : qualitas autem nulla pati potest, sed secundum eam est passio: videtur ergo quod nulla sit passibilis qualitas.

Adhuc autem aut passio inducit qualitatem coloris, aut si non inducit, tunc remanet tantum passio, et non habet in qualitate determinari: si autem inducit, constat quod ille color qualitas est, et sic passio est passibilis qualitas, et sic male distinguitur inter passionem et passibilem qualitatem.

Adhuc secundum passionem videtur aliquis dici qualis : est enim passio haec in aliquo genere, constat quod non nisi in genere qualitatis : sed qualitas est secundum quam quales dicimur: ergo secundum passionem dicimur quales, et sic nulla est distinctio inducta inter passionem et passibilem qualitatem.

Adhuc dubium est de hoc quod albedo et nigredo non dicuntur qualitates, eo quod passiones inferant sensibus: haec enim sunt objecta visus : visus autem est potentia passiva : objectum igitur quod est proprium agens in visum infert visui passionem, et secundum hoc dicuntur colores passibiles qualitates, sicut alia, et ex simili causa, ut videtur.

Adhuc autem istae passiones dicuntur inferentes vel illatae: colores autem saepe inferunt passiones, ut concupiscentias, et delectationes, et tristitias, et hujusmodi: et sic iterum patet, quod sunt qualitates sensibiles ex eadem causa qua alia sensibilia dicuntur passibiles qualitates.

Adhuc autem quaeritur quare tertia species qualitatis non dicatur forma aut circa aliquid constans figura ? Terminatio substantiae est secundum qualitatem : passio vero et passibilis qualitas a casu passionis innascuntur, et ita videtur quarta species propinquior esse substantiae quam passio vel passibilis qualitas: non ergo ista est tertia, sed quarta (ut videtur) species qualitatis.

Adhuc quaeritur quare non uno nomine haec species nominatur, cum omnes Antiqui et etiam Aristoteles illa communi nomine casus appellaverint?

Ad haec autem et similia dicendum est, quod passio secundum quod, est praedicamentum, est effectus illatioque actio- nis in id quod patitur : et sic non sumitur passio quae est species qualitatis, sed pro forma qualitatis quae afficit subjectum ex hoc quod aliquid passum est, quod est causa affectionis illius, vel ex eo quod affectui subjectum ex ipsa affectione inducit passionem quae continet subjectum secundum complexionantia vel componentia subjectum, sicut ira inducta ab aliquo circumstante accendit sanguinem circa cor et immiscet vaporem fellis ad vindictae appetitum. Et ideo aequivocatio est in passione, quae secundum quod est effectus agentis genus est: secundum autem quod affectio commotione facta vel commotionem inducens est species qualitatis.

Ad aliud dicendum quod non dicitur passibilis qualitas eo quod ipsa qualitas aliquid patiatur, sed (sicut dictum est) quod vel passione inducitur vel passionem inducit, et quia sic passioni conjuncta est, ut causa vel effectus, ideo dicitur passibilis qualitas.

Ad aliud dicendum quod passio inducit id quod est qualitas secundum essentiam : sed non est qualitas secundum quod ab ipso quale dicitur denominative, quia denominationes non sunt nisi ab bis quae insunt simpliciter : simpliciter autem non inest quod non est in subjecto radicatum et firmatum, quia sic non sequitur, iste est affectus rubore ex verecundia, ergo est rubeus.

Et per hoc patet solutio ad sequens : est enim id quod inducitur ex passione in genere qualitatis, sed non secundum quod quale simpliciter, sed secundum hoc denominative praedicatur.

Ad id autem quod ulterius dubitatur de albedine et nigredine, satis in ante habito capitulo responsum est. Et quod dicitur quod passiones inferunt visui, Dicendum quod illae sunt passiones secundum quid et non simpliciter : quia sunt talia in visu secundum esse spirituale, et ideo motum et passionem simpliciter non inducunt.

Ad hoc autem quod objicitur, quod inducunt delectationes et concupiscentias, Dicendum quod hoc est per accidens, non enim hoc faciunt in quantum vrisibilia tantum, sed in quantum sunt signa delectabilium secundum gustum et secundum tactum : secundum quid enim et non simpliciter est delectatio in visu secundum quod visus movetur a visibili tantum.

Ad id autem quod ulterius quaeritur de ordine istarum specierum qualitatis, Dicendum quod ordo est primae speciei ad secundam qui in praehabitis determinatus est. Quia autem de numero naturalium potentiarum sunt sensibiles vires animae, et istis inferuntur passiones per passibiles qualitates, ideo statim tertiam speciem qualitatis oportuit esse passionem vel passibilem qualitatem, sicut activum proprium sequitur suum passivum proprium quod infert ei passionem : quia activum suam propriam formam dat passivo, et utrumque refertur ad alterum et cognoscitur per alterum : propter quod tertium statim sequitur post secundum. Adhuc cum objicitur, quod secundum hoc etiam tertia deberet esse quarta, quia actus sunt prius potentiis secundum rationem et objecta actibus, sed adhoc dicendum quod hoc verum esset, nisi potentia naturalis hic acciperetur secundum quod radicatur in substantialibus principiis substantiae : secundum hoc enim determinatur hoc accidens, secundum quod substantiae propinquius est, et ideo secundum hunc ordinem potentia naturalis est ante passibilem qualitatem.

Ad hoc autem quod ultimo quaeritur de nomine, dicendum quod de qualitate hic intendimus secundum quod denominative quale ab ea dicitur : et ideo de qualitate hic non intenditur in comparatione ad causam per quam inducitur, sed potius secundum modum quo inhaeret subjecto ad denominationem per quale: sed non dicitur casus hic qualitas, nisi in comparatione ad causam per quam inducitur, quia casualis est. Haec igitur casus non

vocatur. Secundum autem quod est in subjecto, non habet modum unum, sed diversum et compositum secundum quod denominat subjectum simpliciter, et secundum quid, hoc est, ut nunc. Oppositi autem modi eodem nomine non possunt comprehendi. Uno ergo nomine non poterat convenienter nominari, sed duobus, quae sunt passio et passibilis qualitas.