CAPUT I.

Quae sint et quot tractanda in hoc tractatu.

Omnibus igitur jam determinatis, quae de praedicamentis dicenda esse videbantur, in quantum praedicamentum est sub uno communi nomine praedicabilium coordinatio. Non enim omnia quocumque modo coordinata reducuntur ad genus unum : ideoque post praedicamenta oportuit sequi tractatum de his quae quidem coordinanda sunt, sed ad unum genus praedicamenti reduci non possunt. Et haec sunt opposita, quae in pluribus generibus inveniuntur, et ea quae sunt prius et posterius, et ea quae sunt simul, et motus, et habitus : haec enim omnia talia sunt cum ipsis nominibus coordinabilitatem habentia, et tamen ad unum aliquod genus praedicamenti reduci non possunt.

De his igitur quinque necesse est tractatum facere specialem secundum quod ad logicum pertinent: quamvis enim opposita sint in rebus et in in entibus quae considerat metaphysica, tamen oppositio quae ponitur inter ea intentionis est: et cum intentio rationem dicat cujusdam ordinationis, et illam habet logicus considerare. Et similiter est de his quae sunt simul in omnibus: ea quidem quae sunt opposita per prius vel posterius et simul, sunt in natura rerum : forma autem et intentio oppositionis et prioritatis et simul ponitur a ratione. Motus autem secundum omnes sui differentias est in natura. Reductio autem ad universale et ad genus oportet quod sit in ratione, et ideo motus cum sit praedicabile quidem de multis, oportet quod secundum hoc a logico et secundum formam coordinationis praedicabilium tractetur. Est autem adhuc coordinatio ejus quod inest cum eo cui inest sicut habitum in habente: quod licet ex parte habentis sit secundum genus unum, tamen ex parte habiti est secundum modos multos ad unum et idem genus non reducibiles: et ideo oportuit etiam tractare de habere secundum rationem coordinationis ejus quod habetur ad id quod habet. Et sic completur omnis coordinabilium et praedicabilium coordinatio, quam sequitur actus rationis, qui est praedicabilium rerum de quibus praedicatur compositio.

Accipiuntur autem eorum quinque coordinationes penes quae sunt in pluribus generibus aliquo modo coordinationis unam rationem habentibus : haec enim aut penes omnium generum diversitatem sunt accepta, aut penes ea quae sunt in generibus contenta, aut penes aliorum coordinationem ad substantiam. Si accipiuntur penes omnium generum diversitatem, cum sicut dicit Boetius, oppositio sit prima causa diversitatis, tunc est oppositio: quia omnia diversa per divisionem quae est per opposita, exeunt ab uno aliquo, et est oppositio causa diversitatis. Si autem sumitur ratio coordinationis penes illud quod est in quolibet genere, aut sumitur penes naturam eorum quae sunt ordinata in genere, aut penes ea in quibus stat coordinatio et per quae fit divisio coordinatorum. Et si primo sumitur, tunc cum ordinata in genere non sint nisi genus et species, inducitur tractatus de eo

quod est prius et posterius: quia genus se habet in coordinatione sicut prius, et species sicut posterius, et prius et posterius est ratio coordinationis eorum in genere uno. Si autem sumitur penes ea in quibus stat coordinatio tota, et per quae fit divisio coordinatorum, tunc erit tractatus de simul: quia etiam et individua in quibus stat coordinatio sunt simul natura, et differentiae per quas fit divisio coordinatorum, ex quo sunt oppositae simul exeuntes ex eodem genere, sunt simul natura. Hic ergo de necessitate tractandum est eo quod est simul. Quia autem in omni natura cujuslibet generis est potentia et actus, et inter haec aliquo modo motus (et ideo etiam motus est in omnibus generibus) ideo necesse fuit etiam de illa ratione coordinationis praedicabilium determinare : et ideo oportuit tractare de motu secundum motus communitatem quam in motibus ponit ratio coordinans praedicabilia ad unum commune quod in generibus pluribus invenitur. Si autem est secundum ordinationem illorum generum ad primum quae est etiam coordinatio quam ratio ponit, sic logico necesse fuit tractare de habere, et in his sufficientia est coordinationis praedicabilium.

Et per ipsam divisionem patet ordo capitulorum istorum : quia prius est id quod sumitur secundum ipsorum generum diversitatem, quam quod sumitur penes ea quae sunt in genere : et sic oppositio est ante omnia alia. Adhuc prius est quod est in genere secundum substantiam suae coordinationis, quam id quod est in genere secundum reductionem ad ens generis: et sic prius et simul sunt ante reliqua. Adhuc quod est in genere secundum reductionem ad commune quod est hoc genus, vel id, est ante reductionem ad unum quod est habens ut subjectum: et sic capitulum de motu est ante capitulum de habere. Patet igitur sufficientia postpraedicamentorum et ordo eorum ad invicem : quia etiam prius est ante simul: quia in coordinatione prius sunt ipsa coordinata secundum rationem, quam ea in quibus stat coordinatio : et de his hac de causa quae dicta tractandum est.