CAPUT IV.

De sententia vera de causa efficiente generationis.

Nobis autem volentibus tradere universalem causam efficientem perpetuae generationis, supponantur ea quae dicta sunt universaliter de causis in secundo Physicorum, et ea quae dicta sunt hic de materia et forma elementi. Amplius vero ea etiam supponantur quae dicta sunt de dilatione, qui est motus circuli coelestis : domonstratuni est enim in octavo Physicorum, quoniam allatio estmotus perpetuus. His enim tribus sic se habentibus, necesse est generationem continue esse et perpetue, scilicet quia materia continue passibilis est, qualitates quae sunt formae elementorum continue agunt et patiuntur ad invicem. Allatio autem facit generationem continue durare : quia continue et perpetue adducit generans in tota materia, et aliae similiter ablationes. Simul autem cum dictis manifestum est, quoniam et priora quae dicta sunt in octavo Physicorum, bene dicta sunt, scilicet quod allatio circuli sit primus motus, et quod generatio non est primus motus in universo. Quia multum rationabilius est, quod id quod est ens semper, et perfectum in esse, et est perpetuum, sit causa ejus quod non est semper, quam e converso id. quod est non ens, sit causa enti semper perpetuo : quod autem fertur secundum solum est quod nihil movetur localiter nisi quod est, secundum quod generatur non est: quia si esset, non generaretur : ergo allatio prior est et cause generationis in universali : licet in uno et individuo generari prius sit fieri per gene- rationem, quam generatum moveri localiter.

Quoniam autem suppositum et determinatum est supra in primo libro, quod generatio quae contingit rebus generabilibus, est continue et semper : et nos dicimus quod allatio circuli est causa generationis et corruptionis, manifestum est: quia si unum et eodem modo se habens est allatio ipsa, non potest causare utrumque, scilicet generationem et corruptionem : quia ipsa generatio et corruptio sunt contraria. Idem enim similiter se habens, semper innatum est idem facere et non contraria. Quocirca si allatio sit una, et similiter se habens, aut generatio est semper causata ab ipsa, aut corruptio et non ambo simul : cum utrumque horum contrariorum causatur ab allatione, oportet quod motus sint contrarii altero duorum modorum, aut scilicet quod sint duae allationes contrariae, aut etiam una inaequalis sibi secundum diversas circuli partes, quae ex una parte circuii causet unum, et ex alia parte causet aliud : contrariorum enim causae sunt contrariae. Ideoque prima allatio quae est orbis primi, qui movetur et movet alios orbes motu diurno aequali super circulos aequidistantes circulo aequinoctiali, et super polos mundi, non est causa generationis et corruptionis : quia non aequaliter accedit et recedit, sed aequaliter accedit ubique et semper. Sed ea allatio quae est circa circulum qui dicitur orbis signorum sive zodiacus, est causa generationis et corruptionis. In hac enim allatione inest continuum ex circulatione, et inest moveri duos motus contrarios, scilicet accessionis et recessionis, sive ascensionis et descensionis, ex quibus generantur ambo, scilicet generatio et corruptio : necesse est si semper erit generatio et corruptio, sicut in primo libro ostensum est, semper aliquid moveri

secundum allationem : et hoc modo semper non movetur nisi orbis aliquis, ut non deficiant istae transmutationes. Ergo perpetuae continuitatis in generando unum ex altero, et corrumpi unum in alterum, est causa quod generans est aliquando nobis praesens secundum propinquitatem, aliquando absens secundum remotionem: contingit enim ex hoc quandoque generans longe fieri a loco generationis, sicut quando movetur in signis meridionalibus : contingit quandoque fieri prope, sicut quando movetur in signis aquilonaribus. Quando autem generantis distantia sive accedentis non est aequaliter, necesse est etiam motum esse inaequalem : quocirca sicut in adveniendo et in prope esse generat rem, ita in recedendo et in longe fieri corrumpit idipsum movens accedendo et recedendo. Et si multoties adveniendo secundum unam medietatem circuli generat,multoties recedendo secundum aliam medietatem corrumpitur : contrariorum enim contrariae sunt causae. Non tamen est motus unius medietatis circuli contrarius motui alterius medietatis per se, sed secundum respectum radii ad locum generationis : quia cum recedit, respicit obliquiori radio ad locum generationis, et tunc dominatur frigus mortificans : et cum accedit, rectiori respicit radio, et ideo plus calefacit. Et quia motus solis in circulo obliquo causa est generationis et corruptionis, ideo tempus generationis est aequale tempori corruptionis, et e converso : quia sol ascendendo per sex signa generat quae sunt a principio Capricorni usque ad initium Cancri: et per sex signa descendendo corrumpit quae sunt ab initio Cancri usque ad principium Capricorni, et isti motus sunt inter duos tropicos solstitiales.

Et quia ista generatio inferiorum et corruptio causantur a superiori allatione in circulo aliquo, ideo omne tempus quod est in re temporali, et omnis vita quae vivit, habet numerum in circulo coelesti, et in ipso circulo coelesti determinatur : quia ex ipso circulo consideratur usque ad quantum se extendit virtus generantis, secundum quod affert esse rei antequam afferat perfectam rei corruptionem, sicut patet ex scientia astronomica : omnium enim inferiorum rerum est ordo causarum pendens ex superiori ordine : et omne tempus quod est rei ex arte in tempore duratio, et omnis vita periodo mensuratur. Est autem periodus modulatio circuli dicti a peri quod est circum, et odos quod est modulatio : sed tamen non omnia mensurantur eadem periodo : sed haec habent majorem, et haec habent minorem : horum enim periodus est unus annus. Horum autem minor, horum autem major secundum quod magis suscipientia et retinentia sunt virtutes sibi ex circulo coelesti influxas.

Quod autem vera sint quae dicta sunt, testificatur sensus. Quia nos videmus ad oculum, quod sole adveniente ad punctum Arietis, quando directo radio locum nostrum tangit, generatio esse incipit in terra nascentibus : recedente autem sole a principio Librae, maxime incipit rerum diminutio et corruptio : et tempus utrumque est aequale : quia tempus quod est generationis secundum naturam, aequale est tempori corruptionis secundum naturam : quia tantus est ascensus solis quantus est descensus, ut dictum est. Si autem contingit aliquando corrumpi aliquam rem in minori tempore, hoc est, antequam vis generationis coelestis secundum rationem periodi recedat, hoc contingit per accidens propter confusionem materiae ex alia causa : quia cum. materia est inaequalis et non susceptibilis virtutis coelestis, et non eodem modo et aequaliter se habens in periodo, tunc necesse est quod generationes et corruptiones sint aequales : et hae erunt citiores, et illae tardiores : quocirca accidit quod tempus idem est generationis et corruptionis : et propter horum generationem aliis generatur corruptio, et e converso.