CAPUT I.

De intentione libri, et ordine, et modo et aliis quae quaeri consueverunt.

In ante Itabitis dictum est quod logica est scientia per quam docetur qualiter per cognitum deveniatur ad notitiam incogniti. Et hoc duobus fit modis, secundum quod duo sunt quae quando sunt incognita desideramus cognoscere, scilicet complexum et incomplexum. Et incomplexum incognitum cognosci non potest nisi diffinitione, vel quacumque notione. Complexum autem incognitum cognosci non potest nisi argumentatione? Dictum est etiam ad hoc, quod ratio (quae est virtus unum cum alio complectens) non potest devenire ad instrumentum quo cognitionem incogniti eliciat ex cognito, nisi tribus actibus, qui sunt ordinare unum ad alterum, componere unum cum altero , et colligere composita secundum discursum qui fit ex uno in alterum. Sic enim et non aliter accipiet cognitionem incogniti per id quod est cognitum. ,

Primus igitur actus qui est ordinare unum componibile cum alio, perficitur duobus modis : et ordo ipse duobus fit modis. Primum quod exigitur ad actum rationis ordinantis est ratio quae sumitur ex ipsa forma ordinabilium, et haec ratio trahitur ex universali et particulari : per hoc enim quod universale est quod est in multis, et de multis, ratio ordinis accipitur praedicati ad subjectum : et de hoc jam quantum ad praesentem spectat intentionem determinatum est. Sequitur igitur nunc determinare de his quae secundum rationem praemissam ad se invicem sunt ordinanda secundum genera, species, differentias, propria, et accidentia : hoc enim solum est in quo perficitur rationis ordinatio. Et ideo hic ordinabilia ad subjici et praedicari sunt ordinanda et determinanda secundum omnem sui diversitatem, quae consistit in decem generibus praedicabilium sive praedicamentorum.

Quia autem jam in antecedentibus ad logicam probatum est, quod ad scientiam incogniti per cognitum non devenitur, nisi per dispositum sermonem ad signifi- candum, sive homo inquirat apud seipsum per interius dispositum sermonem, sive inquirat apud alium per sermonem exterius prolatum, sequitur de necessitate, quod ordo praedicabilium non potest determinari, nisi secundum quod sub voce habet praedicabile designari. Rebus enim inquisitive incognitis uti non possumus, eo quod nec finitae sunt nobis, nec praesentes : et ideo signis et vocibus uti oportet. Propter quod praedicabilia oportet considerare secundum quod vocibus significantur : propter quod dicit Boetius quod haec scientia, scilicet libri praedicamentorum, est de decem primis vocibus prima genera rerum significantibus : ordo enim non est in rebus ipsis, sed oportet quod ratio ponat ordinem, sicut et facit complexionem et collectionem compositorum.

Et ex his planum est quid sit hujus libri subjectum : est enim subjectum ordinabile in ratione praedicabilis vel subjicibilis, secundum quod stat sub voce talem ordinem signante. Et sic patet qualiter ista scientia est una ab uno subjecto.

Partes autem hujus subjecti sunt ordinabilia secundum diversum modum praedicandi in substantia, et accidente, et in accidentibus secundum omnia novem genera accidentium. Et sic multitudo infinita restringitur in decem genera, ut dicit Boetius : decem autem in duo praedicabilia, substantiam scilicet et accidens : et duo in unum praedicabile, scilicet ordinatum ad compositionem secundum rationem praedicabilis, vel determinatum ex universali et particulari, vel subjicibiliet praedicabili. Ex hoc etiam patet quae sit causa suscepti operis : non enim est componibile praedicabile cum subjicibili, nisi per ordinem unius ad alterum, et ideo de ipsis ordinabilibus in genere et specie oportuit determinare.

Patet etiam quis finis ultimus et quis est finis propinquus. Ultimus enim est ut ex ordinatis ratio accipiatur compositionis ad enuntiationem, quae sola inter orationes verum significat : et ulterior adhuc

finis est, ut ex componitis eliciatur collectio consequentiae unius ex altero, per quam accipiatur scientia complexi quod ignotum est. Finis autem propinquus est, qui est terminus operis, ut scientia habeatur ordinabilium secundum omne genus, secundum quod potest esse diversus modus praedicandi, vel diversus ordo praedicabilis ad subjectum de quo praedicatur : quae scientia libri Praedicamentorum est proprius finis.

Modus autem istius scientiae oportet quod ex fine sumatur : est enim ille modus eligendus, quo in materia proposita potest devenire quis ad finem intentionis. Est igitur (cum sit de incomplexis) diffinitivus quidem secundum quod ex prioribus secundum naturam procedit : divisivus autem secundum quod notificat quod est prius per sua posteriora quae sunt in ipso. Et primus quidem, scilicet diffinitivus, notificat rei substantiam et esse. Secundus autem, scilicet divisivus, notificat rei posse : quia non perfecte cognoscitur res, nisi cognoscatur secundum esse et secundum posse. Tertius autem modus, non propter scibile, sed propter eum qui scire quaerit, apponetur a nobis, et appositus est ab antecessoribus ut facilior sit doctrina, et ille est exemplorum positivus.

Estautem dubitatio quorumdam, utrum de generibus (quae ut dicit Porphyrius sunt prima rerum principia) possit haberi scientia? eo quod scientia est habitus conclusionis per causas et principia demonstratus. Cum igitur ista sint principia prima rerum, non sunt alia priora eis per quae demonstrentur de eis passiones. Et sic de istis non videtur posse dari scientia, sed in scientia debent esse supposita. Sed hoc solvere non est difficile : haec enim secundum rem, et secundum quod sunt naturae quaedam et partes entis sunt prima principia : secundum quod sunt aliquid praedicabile vel ordinabile in genere secundum hunc vel illum modum praedicandi vel subjiciendi, sic non considerantur ut principia, et habent multas proprietates et passiones quae sunt demonstrabiles de ipsis : et hoc modo agemus de ipsis hic. Prout autem sunt partes entis et principia diversitatis rerum, sic de ipsis agit primus Philosophus, sicut scire potest, qui in Metaphysica studendi ponit intentionem : quod non pertinet ad praesens negotium quod Logicus habet considerare.

Sic ergo tractantes de praedicabili secundum quod stat sub voce designativa praedicabilis secundum modum praedicandi diversum in genere et specie ordinabilis, sequimur sicut in aliis sectam Philosophorum qui Peripatetici vocantur, et maxime Aristotelem qui hujus sectaeprinceps et primus inventor fuisse perhibetur, nihilominus apponentes quaecumque bene dicta a posterioribus poterimus invenire : procedemus enim et per modum scientiae et per modum artis. Per modum quidem scientiae in hoc quod considerabimus subjectum et partes principales subjecti, ostendentes quae passiones insunt eis, et proprietates ex principiis huic scientiae propriis. Viam autem artis tenebimus in hoc quod colligemus principia ad unum finem operis tendentia : quod opus quidem est ordinatio praedicabilium ad finem compositionis et intellectionis syllogismi, per quem per scientiam cogniti potest quis devenire ad notitiam incogniti, sicut saepe diximus. Jam autem ad propositum accedamus, sufficit enim et multa praelibasse.