SECTIO XIX

Utrum potentiae distinguuntur per actus, vel objecta.

Pro explicatione, nola quod potentia est duplex, activa et passiva ; illa est ad agendum ; et hoc, vel immanenter agendo in se, ut quando intellectus in se producit intellectionem ; vel transeunter, producendo terminum in alio, ut quando calor lignum calefacit. Utraque agit circa aliud, sed differenter, quia prima respicit aliud ut objectum, quod cognoscit, vel amat neque semper respicit aliud a se distinctum. Secunda respicit ut subjectum. Item, haec operatur suum objectum, quod non est . aliud a suo effectu , illa non, sed supponit illud. Vide Scot 1. d. 2. quaest. 7. art. 3. et Quodl. 13. art. 3. Passiva potentia est, quae ad recipiendum ordinatur, et aliquando recipit formam Physicam per alterationem, et cum resistentia, et tunc correspondet activae transeunti, ut in exemplo ; aliquando solam formam perfectivam, non exigentem dispositionem praeviam, ut cum recipitur species in sensu,. vel intellectu ; et haec est. admixta activae immanenti, quia, verbi gratia, potentia mediante tali forma, elicit in se actum. Quaestio intelligitur de utraque potentia:

D. Thom.l. part. quaest. 77. art. 3. Cajet. ib. Ferrar. 4. contra Gent. cap. 24. et alii tenent potentias distingui intrinsece, et essentialiter per actus, vel ordinem ad eos , quos sequitur Suarez 2. de Anima, c. 2. Pro resolutione.

Nola ex Scoto Quodl. 13. art. 3. fin. quod potentiam distingui per actus, vel objecta, vel actus per objeeta, potest dupliciter intelligi ; primo, essentialiter,intrinsece,et a priori ; secundo, a posteriori seu extrinsece.

Dicendum, potentias intrinsece non dis- 1 tingui per actus, et objecta. Ita Scot. ait. et 1 1. d. 6. num.34. el2. d. 16. ad. 2. Probatur primo, ex dictis secl. praeced, quia probatum est potentia esse idem animae ; ergo non constituuntur, vel distinguuntur per aliquid ipsis extrinsecum, sicut nec anima. Secundo, potentia est prior actu ; ergo ab eo non distinguitur, nec constituitur in suo esse. Et eadem ratio potest esse de objecto, quia quandoque non existit, potentia existente , et si existit, per accidens est, licet quoad aliquos actus potentiae cognitivae requiratur ejus existentia, scilicet quoad - intentionem. Tertio, ex Scot. 2. d. 1. quaest. 6. ubi contra D. Thomam tenentem Angelum, et animam distingui speciei , quia haec cum discursu intelligit; ostendit quod ambo prius constituantur, et distinguantur in se, quam in ordine ad actum secundum. Et ratio es, quia omne ens, quod est principium alicujus operationis, ideo est tale principium, quia est in se tale ens in se. Unde si quaeras primam distinctionem Solis a planta, non est quia Sol generat multa, et diversa mixta, planta non , sed quia Sol in se habet talem formam, a qualam variae generationes proveniunt , alioquin potentiae essent relationes, quia tales tantum definiuntur per habitudinem ad aliud. Cajetanus dicit ista extrinseca includi in definitione potentiae , sicut correlativum in definitione relativi , quod tamen contra ipsos est,quia dicunt esse qualitates de secunda specie.

Respondet Cajetanus, quod absolutum a termino, et proprie absolutum, ut substantia, qualitas, etc. Absolutum vero ab actu, ac objecto, est quod non respicit ista, el relativum huic oppositum non est de genere Relationis. Sic salvat etiam respectum constituentem animam intellectivam, et individuantem accidentia.

Contra primo, quia haec distinctio est efficta. Secundo, non sunt ista relativa secundum dici, quia etiam partes substantiae sunt hujusmodi, ergo secundum esse, quia eorum esse est ad aliud se habere, quia eorum definitio includit illa extrinseca ; nam secundum Cajetanum in definitione includitur habitudo ad objectum, et hujus habitudinis terminus est objectum ; quia omnis habitudo habet terminum, et absolutum sibi sufficiens, et in se manens, nullum habet terminum ; ergo nec habitudinem. Eaedem rationes procedunt contra Suarez dicentem ordinem ad objecta esse potentiis intrinsecum.

Objicitur primo, 2. de An. text, 33. dicitur, quod potentiae distinguuntur per actus, et hi per objecta. Respondetur cum Scot. loc. cit. maxime Quodl. 13. loqui Aristotelem de distinctione a posteriori seu per manifestationem, non autem de distinctione a priori seu intrinseca. Vel loquitur de distinctione per principia extrinseca, quae sunt finis et efficiens, quia actus sunt finis potentiae, et objecta concausae necessario requisita, ut simul cum potentiis eliciant actum effective.

Dices, absoluta non distinguuntur per extrinseca, sed per intrinseca. Respondetur, non distinguuntur per extrinseca tanquam per formalia distinctiva, sed per intrinseca: neque distinguuntur per extrinseca, tanquam per correlativa, vel terminum relationis, sed sensu explicato, manifestative.

Objicitur secundo, ex Cajetan. d. art. 3. quia distinctio a fine est a priori, quia a causa ; ergo male negatur, quod admittitur. Respondetur finem non esse causam realem, sed metaphoricam, et ideo a priori non distinguit, quia realiter non dat esse, sed tantum movet agens, ut det illud; tantum ergo distinguit in ratione posterioris, et termini.

Objicitur tertio, actus diversi sunt ab eadem potentia, ut amor, et odium a voluntate, visio et creditio ab intellectu ; et in diversa objecta tendit eadem potentia, ut intellectus in sensibile et intelligibile, et idem objectum a diversis potentiis cognoscitur, ut visibile a visu, sensu communi et intellectu; ergo neque a posteriori potentiae distinguuntur per actus, vel objecta. Respondetur ex Scot. 1. dist. 6. num. 4. potentias distingui per actus adaequatos,sic intellectus per intelligere, non per hoc, vel illud intelligere, voluntas per velle ut sic, sensus per sentire, etc. Quando enim constat aliquem videntem non percipere sonum, patet aliam esse potentiam, qua sonus percipitur, distinctam a visiva, et sic de aliis. Quoad objecta, quomodo arguant diversas potentias, notandum ex Scot. 1. quaest. 3. num. 22. potentias esse aut omnino disparatas, et tunc habent objecta diversa, ut visus, auditus ; aut subordinatas in eodem genere, ut cognitiva inferior et intellectus, et tunc objecta prima sunt diversa, quia objectum inferioris est pars objecti superioris potentiae , ut sensibile pars objecti intellectus , aut subordinatas in diverso genere, ut cognitiva cum sua appetitiva , et tunc (inquit Doctor) si voluntas, verbi gratia, habere potest actum circa omne id, quod intelligitur, idem erit utriusque objectum ; si vero tantum tendere possit in finem et extra finem, objecta erunt distincta, juxta hoc, non semper potentiae distinguuntur per objecta , sed tunc, quando actus unius non potest tendere in objectum alterius.