Sectio ix.

De falsitate cognitionis

Dico primo, falsitas simpliciter non est in rebus. Ita Divus Thomas q. 1. de Verit. art. 10. et I. p. q. 17. ar. 1. et communis Doctorum apud Suar. in Metaph. disp. 9. sect. 1. Probatur, falsitas est privatio veritatis, sicut malitia bonitatis, sed haec non est in rebus ; ergo. Secundo, veritas est passio entis: ergo ejus oppositum nulli enti convenit.Terlio,veritas dicit respectum ad intellectum , sed intellectus divinus a quo res simpliciter dependente nullo falli potest ; ergo nulla res est simpliciter falsa.

Dico secundo, res dicuntur secundum quid falsae, quando natae sunt in nobis facere opinionem falsam. Hac ratione, externa accidentia habentia similitudinem aliarum rerum, falsa dicuntur. Cum enim pro hoc statu, per ea quae exterius apparent, judicemus de iis, quae sub sensum non cadunt, putamus unum esse aliud, quando habet similia accidentia cum illo, sic aurichalcum dicitur falsum aurum, et stannum falsum argentum. Juxta quod Augustinus ait 2. Soliloq. 10, quod verus tragaedus est falsus Hector, et lib. 2.cap. 6.Eas res falsas nominamus, quas verisimilia apprehendimus. Et Aristoteles ait 5. Metaphysic. text. 34.falsa sunt quaecumque apta nata sunt videri aut qualia non sunt. aut quae non sunt. Vide expositionem Scoli in dictum locum.

Objicies, Augustinus 1. Soliloq. 8. dicit: Si verum est, id quod est, falsum non esse, uspiam concludetur quovis repugnanteergo falsitas neque secundum quid est in rebus. Respondetur, si esse sumatur late, tam pro vero quam pro apparente esse, et omne tale sit verum, nusquam erit falsum, sed dicitur esse falsum, quatenus non est vere, sed apparenter ; et hoc est absolute non esse , quia verus tragaedus, ut ait Augustinus, est falsus Hector.

Dico tertio, falsitas proprie est in actu intellectus. Ita communis cum Divo Thoma 1. part. quaest. 17. art. 3. Probatur, quia sect. 7. ostensum est veritatem cognitionis simpliciter, tantum esse in compositione, quae intellectui tantum convenit ; quando enim tribuit alicui, quod ei non convenit, vel removet ab eo quod ei conjunctum est, fallitur. Unde sicut sensus quoad propria sensibilia non fallitur, sic nec intellectus quoad simplicium apprehensionem, ut ibi dixi, potest tamen esse falsitas incompleta in apprehensione propositionis, de quo ibi concl. 2.

Objicies primo, id in quo quis fallitur, non intelligit, ex Augustino lib. 83. q. 32. ergo in intellectione non est falsitas. Respondetur, si intelligeret quis causam falsitatis, jam desineret falli, verbi gratia, si perciperet aurichalcum esse, non judicaret aurum esse, quod tale apparet. Divus Thomas citatus ad. 2. dat aliam solutionem, quam vix capies.

Objicitur secundo, 3. de Anima text. 51. intellectus est semper rectus. Respondetur, loqui de intellectu principiorum.

Objicitur tertio,conslat sensus falli,et Augustinus 2. Soliloq. 6. ait: Apparet nos omnibus sensibus similitudine lenocinante falli. Respondetur, improprie dicitur veritas esse in sensu, quando apprehendit rem ut est, et falsitas quando apprehendit aliter , si tamen est bene dispositus, non decipitur circa propria sensibilia,sed bene circa communia et sensibilia per accidens, de quo dixi in comment. ad quaest. 10.

Objicitur quarto, quia 4. Met. text. 24. dicitur falsitas non est propria sensui, sed phantasiae ; ergo in hac est falsitas. Respondetur, hoc est, quia phantasia repraesentat rem in absentia, ut in somno, quod non facit sensus externus. Vide Scotum ibi.

Dico quarto, falsitas non opponitur veritati contrarie, sed privative. Est contra Divum Thomam l.p. q. 17. art. 4. Probatur, malitia est privatio bonitatis seu rectitudinis, ex Scoto 2. d. 37. q. 1. sig. Concedo igitur, num. 6. ergo et falsitas veritatis. Secundo, eo ipso quod actus non est conformis objecto, est falsus. Tertio, veritas consistit praecise in respectu conformitatis ad rem ; ergo praecisa carentia hujus est falsitas, sicut carentia potentiae videndi, est caecitas. Confirmatur,veritas dicit objectum sic esse, ut exprimitur, falsitas, sic non esse;sed esse et non esse privative opponuntur respectu subjecti, cui utrumque convenire potest.

Quarto, oratio affirmans rem esse vere, re annihilata, sine ullo addito, fit falsa ; ergo falsitas non opponitur positive veritati, quia per annihilationem nihil positivum fit. Quinto, entia sine necessitate non sunt multiplicanda, et hic nulla est.

I Objicitur ex Divo Thoma, quia Aristoteles 2. Periherm. cap. ultim. ponit veritatem et falsitatem contrarias. Respondetur,

potius ibi oppositum ait,quia affirmationem universalem ait esse contrariam negationi universali de eodem, sed negationi particulari contradictoriam, et tamen in veritate et falsitate aeque repugnat universalis negativa, et particularis negativa universali affirmativae ; sumit ergo contrarietatem ibi ratione quantitatis propositionum, non resolvens an falsitas sit aliquid positivum vel privativum.

Objicies secundo, ex eodem: falsitas ponit conceptionem rei non adaequatam , veritas adaequatam ; ergo utraque positive. Negatur consequentia, quia non adaequari rei,est veritate privari.