Sectio XII Quid sit voluntas et quod ejus objectum

Haec est secunda pars hujus disputationis, in qua de voluntate agendum. Nota ex dictis sect. 2. disp. 2. praeter appetitum naturalem communem omni creaturae,esse in quolibet cognoscente appetitum vitalem seu potentiam specialem, quia vitaliter appetit commoda et fugit noxia. Cum autem ex cognitione velut ex fonte haec potentia dimanet, juxta diversitatem cognitionis, et ipsa variatur ; et hinc datur appetitus sensitivus sequens sensationem in brutis, et rationalis seu intellectivus in Angelis, et uterque in homine. Ita communis Philosophorum et Theologorum, et hoc quoad ultimam partem de fide esse videtur, ex variis Scripturae locis. Hom. 7. Video aliam legem in membris meis, etc. Galat. 5. Caro concupiscit adversus spiritum, etc. Matth. 17. Qui vult venire post me, abneget semetipsum, et Eccles. 18. 30. Post concupiscentias tuas non eas. Ex quibus expresse habetur in homine duos esse appetitus et contrarios, quorum alter, scilicet rationalis, dicitur voluntas.

Nota secundo,quod voluntas multipliciter sumitur : primo, pro hac potentia condistincta contra intellectum-Secundo, pro ipsa volitione, quo sensu dixit August. 1. Retract. 9. et11. Nihil tam in potestate voluntatis quam ipsa voluntas. De quo Scot. 1. d. 1. quaest. 4. sig. Contra 1. art. num. 3. Tertio, pro appetitu sensitivo, ex Doct. 3. d. 17. Et sic sumitur improprie, et ideo cum definitur in VI. Synod. act. 8. et 11 inesse Christo duas voluntates, sermo est de rationali et divina.

rico primo, voluntas est ajpetitus cum

ratione liber. Ita Scot. 3. d. 17. D. Thom.l. part. quaest. 63. art. 5. Quod sit appetitus, patet ex 1. nolab. et ex sed. 2. dispul. praeced. Per particulam cum ratione, differt a sensitivo ; particula liber, ad majorem explicationem ponitur , vel quia, si forte voluntas violentatur,in eo videtur magis esse dicendam naturam quam voluntatem, ut quando consideratur secundum affectionem commodi, non justitiae, de quo Scot 2. d. 6. quaest. 2. vel ut est inclinatio naturalis. Scot. 3. d. 17. August. lib. de duabus animabus, cap. 10. sic definit voluntatem : quod est animi motus cogente nullo ad aliquid nonamillendum vel adipiscendum, quae definitio bene explicata in idem recidit.

Objicies, appetitus est imperfecti, quia respectu ejus, quod non est ; sed voluntas est perfecta, alioquin non esset in Deo vel Beatis. Respondetur, appetitum, quo aliquid ab appetente distinctum desideratur^ supponere ejus rei indigentiam ; et voluntas creata sub hoc respectu imperfecta est, divina vero non, quia nullius indiget.

Objicitur secundo, appetitus movetur et ducitur ; sed voluntas ducit et movet se et alias potentias ; ergo non est appetitus. Respondetur, sensitivus ducitur,et non ducit, intellectivus e contra, ex Damasc. lib. 2. cap. 22.23.

Dico secundo, bonum est objectum voluntatis. Ita Aristoteles in princip. Ethic. et lib. 3. cap. 1. ubi habet illud, omnis pra. vus est ignorans, quia malum semper sub ratione boni appetitur. Alia loca et rationes ad hoc adduxi disp. praeced. sect. 3. ubi ex Scot. ostendi voluntatem non posse velle malum, neque nolle bonum ; et esto in variis locis manserit circa hoc dubius 3.d. 33. num. 6. expresse habet bonum ut sic esse objectum voluntatis, et bonum particulare, seu ut hic et nunc, appetitus.

Objicitur, voluntas tendit in malum, saltem nolendo ; ergo bonum non est ejus ob. jectum adaequatum, quia non continet sub se malum. Respondetur, materialiter tantum tendit in malum,quia omne nolle supponit velle, ex Scot. 2. d. 6. 9. 2. num. 3.

g In ista quaest, et ideo ponitur nolitio seu fuga mali, quia posita est volitio boni sicut appetitur medium propter finem , et secundum hoc bonum est objectum adae--quatum voluntatis. Simile est de intellectu, ponendo verum esse ejus objcctum,quia cognoscit falsum materialiter, quia in eo non est verum. Per habitus enim cognoscuntur privaliones, et malum est privatio boni.

Objicitur secundo, voluntas libera est libertate contrarietatis et contradictionis, in ordine ad omne objectum, saltem in via ergo potest circa bonum ostensum habere velle et nolle, vel nullum actum. Et idem est de malo. Respondetur, potest etiam nolle quod est bonum, saltem creatum, sed non sub ratione boni, sed mali alicujus, veri vel apparentis. Et idem est per oppositum de malo.

Contra, non necessitatur ratione ipsius bonitatis vel malitiae ; ergo potest hanc velle et illam nolle. Respondetur, ad haec necessitari necessitate specificationis, sicut et omnis potentia circa suum objectum,non tamen exercitii, in quo ab aliis differt.

Objicitur tertio, appetunt damnati non esse, et saepe desideramus impossibile ; haec autem mala sunt, quia bona esse nequeunt. Respondetur supra disp. 2. sed. 3.

Objicitur quarto, voluntas vult peccatum hoc autem est malum ; ergo. Respondetur, vult materiale peccati, quod est bonum, vel sub ratione boni ostensum, et malitiam in se non vult: imputatur tamen ei in peccatum, quia vult id cui est annexum, de quo latius in materia de peccatis. Vel clarius, volumus malum, sed sub ratione boni, ut cum optamus mortem inimici ratione boni nostri,et e contra,nolumus bonum inimico, attamen ratione mali ipsius, sed ultimate ratione boni nostri, quia malum illius reputamus bonum nostrum; per quod solvitur aliud argumentum de obduratione damnatorum ad malum, quia sub ratione boni sui in malum tendunt. .

Pro majori hujus rei explicatione, notandum, quod bonum non uno, sed variis modis sumitur. Scot. 2. d. 7. num 7. et quodl. 8. art. 7. tres ponit bonitates : naturalem et moralem et meritoriam. Prima dicit tantum entitatem. Secunda, conformitatem cum recto dictamine, et aggregationem omnium quae secundum illud debent adesse. Scot. 1. d. 17. q. 3. n. 3. et 2. d. 40. n. 3. Tertia ex inclinatione gratiae jus addit ad accipiendum praemium.

Tres etiam malitiae his oppositae dantur, et per opposita harum explicantur. Tertia bonitas vocatur a Scoto quodl. 17. charitativa et gratuita quodl. 18. Assignat etiam quartam bonitatem, quae dicitur beatifica 4. d. 49. q. 2. n. 22. Item, ex eodem duobus ultimis locis bonitas alia est primaria seu essentialis ut quando nihil deest spectans ad primum esse rei; et haec est ipsa rei quidditas, ex Scot, 1. d. 1. q. 2. ad. 2. princ. Alia secundaria consistens in integritate convenientiae unius rei respectu alterius, vel quando nihil deest ad secundum esse rei. Dixi respectu alterius, quia integritas et perfectio entis in se est ipsa quidditas seu bonitas essentialis ex Scot. d.quodl. 18. Pro quo :

Nota secundo, rem posse perfici, vel bonam esse tripliciter. Primo essentialiter,sic homo ex anima et corpore. Secundo, substantialiter ex partibus integrantibus. Tertio, accidentaliter ex accidentibus rei convenientibus, tam in actu primo quam secundo. Omne ens est bonum primo modo, et sic intelligitur August. lib. de natura boni, cap. 16. dum ait nullam naturam esse malam, quia eo ipso quod corrumpatur, natura non est. Secundo et tertio modo tantum creaturae spirituales possunt non esse bonae. Bonum primo modo dicitur bonum bonitate absoluta, aliis duobus modis, dicitur bonum relate.

Nota tertio, bonum etiam sumi pro apto nato, ut appeti possit seu pro appetibili, ex Scot 4. d. 49. q. 2. num. 19. et seq. ubi docet aliud esse appetibile propter se, aliud propter aliud, et dari ultimum appetibile, ne detur processus. In hujusmodi respectu seu appetibilitate, videtur consistere bonitas transcendens, quae est passio seu proprietas entis, et dixi in simili de vero sed. 7. et 8. Item, ponit bonum sumi pro delectabili d. 48. q. 1. n. 6. sed pro quadam specie boni sic sumitur.

Nota quarto, bonum aliud esse honestum, aliud commodum seu delectabile. Ita Scot. 4. d. 46. q. 4. sig. Ad quaest, num. 4. ubi non distinguit utile ab his, quamvis 8. Elliici. ponatur tertium bonum : Quia (inquit) ad alterum horum reducitur, secundum quod ad ipsum ordinatur. Omne honestum est delectabile, sed non e contra. Quod vero sumat Doctor commodum pro delectabili, ex eo patet, quia distinguit illud ab utili, et sic sumit Anselm. 1. de concord. lib. arbitr. et praedestin. dicens: Quidquid vult (voluntas,) aut propter commoditatem, aut propter rectitudinem vult. Idem habet de casu diaboli, cap. 4. et 12.

Nota quinto, ex Doct. 2. d. 23. num 4. et I 3. d. 33. num. 6. quod bonum aliud est verum, scilicet cui a parte rei convenit bonitas aliquo sensu ex dictis , aliud apparens, scilicet quod in re bonum non est,sed ut tale apprehenditur, et voluntati proponitur. Voluntas tendit in bonum omnibus praedictis modis sumptum, et ejus adaequatum objectum est bonum abstrahens ab omnibus illis.

Petes, utrum bonum, quod est objectum voluntatis, sit idem cum fine ? De hoc disputatur 1. 2. quaest. 1. art. 1. et controvertitur, an in medio sit aliqua propria bonitas. Verius mihi videtur solum finem esse rationem motivam voluntatis, et media, qua talia, tantum esse terminativa. Colligitur ex Aristotele 2. Physic. cap. 3. et 1. Ethic. cap. 7. nam primo loco ait finem, et bonum idem esse ; et secundo loco, illud, esse cuique bonum, cujus gratia operatur et ex Scot. 4. d. 46. quaest. 4. sig. Ad quaest, num. 4. ubi non ponit utile, ut bonum ditandum ab honesto et delectabili, quia (inquit) ad alterum horum reducitur, ad quod ordinatur, et 3. d. 28. ad 3. ubi ait solam bonitatem Dei movere ad amorem charitatis proximi. Unde, cum unum medium praefertur aliis, aliquid in se continet bonitatis,praeter meram utilitatem, verbi gratia, cum praefero equitationem peditationi, ut eam Jerosolymam, praeter utilitatem est ibi bonum delectabile, et sic de aliis mediis, per quod solvitur fundamentum, quo innititur Vasquez 1. 2. d. 1. cap. 2. ad oppositum. Praeterea, quia constat, sublato fine, tolli omnem bonitatem medii, et media, quae sunt utilia, immutata Physice, fieri inutilia per solam mutationem finis, verbi gratia, potio amara, recuperata sanitate, fit inutilis, quae antea, manente infirmitate, fuit utilis.

Dices, etsi media propter finem appetantur, alioquin media non essent, tamen unum aliis praefertur , quia in se utilius est ad finis assecutionem ; ergo non tantum propter bonitatem finis eligitur, alioquin cum finis sit idem et immutatus, aequaliter omnia media appeterentur. Contra, si propter se appetitur medium quod praeeligitur, jam non est medium, si propter aliud ; ergo praecise propter finem. Quando vero unum medium aliis praefertur , tunc vel in eo apparet aliquod bonum delectabile vel honestum, ut in exemplo , vel finis magis movet, ut intensius respectu medii aptioris , et sic non est immuta--tus moraliter, verbi gratia, cum proponitur bonum, complacet in eo appetitus, si ostendatur assecutio ejus possibilis, intendit illud, et si media facilia, et apta occurrant, intense intenditur ; si autem difficilia et incommoda occurrunt, vel impediunt, vel remittunt intentionem, de quo late 2. Physic.

Dices, hinc sequi intensionem non distingui realiter ab electione. Respondetur, ita est, quidquid dicat Vasquez 1. 2. d. 33. quia in omni electione, id quod movet, est bonitas finis, et actus dicitur intentio quatenus tendit in finem, et electio quatenus in medium. Verum si intenditur finis nullis mediis in particulari ostensis, et postea facta consultatione determinatur medium, actus, quo hoc eligitur, est nova intentio, a priori re distincta. Ita Bonav.2. d. 3. dub.

4.Rich. art. 3. q. 4 Dur. q. 3. Aegid.art3 . Occliam 1 d.l. q. dub. 2. Gabr.?. 1. art. 1.

Sed adverte, hic sumi finem non ita rigide, quod solum significet objectum fruitionis, ita ut expresse et positive propter se appetatur, quia Scot. 1. d. 1. q. 3. sig. 2. differentia, num. 2. ponit actum voluntatis neutrum absque actuali relatione ad aliud, et fruitione propter se. Quod etiam tenent Aureol. ibi, et Gabr. d. 1. q. I.et Occham d. 1. q. 1. sed Scotus per actum illum intelligit simplicem complacentiam, quia subjungit: ulterius potest (voluntas) imperare intellectui,ut inquirat, quale illud bonum sit, et qualiter volendum, et tunc potest illi assentire sic vel sic. Ex quibus verbis patet manifeste loqui de simplici affectu vel complacentia rei, quae habetur, antequam eliciens actum resolvit, an eam appetat propter se vel propter aliud.

Dico tertio, satis probabile est ipsum ens esse objectum voluntatis. Ita Scot. 1. d. 1. q. 1. art. 2. et 2. d. 3. q. 10. num. 10. et d. 6. q. 1. n. 2. sed dubius mansit 1. d. 3. q. 3. num. 22. Ratio est, quia aeque universalis potentia est voluntas ac intellectus ; ergo quidquid proponit intellectus, potest voluntas in illud tendere , at potest proponere ens ut sic ; ergo.

Dices , ergo voluntas potest velle non bonum. Respondetur, ens esse bonum virtualiter, quod sufficit. Contra, non potest velle nisi appetibile seu volibile ; sed hoc est formaliter bonum. Respondetur, non posse velle, nisi volibile in re, et tale est ens ut sic, et omne ens ; tamen potest velle vel complacere in ente, non ostensa sibi ista appetibilitate, et tunc tendit in ipsum ens praecise. Et suadetur adhuc ex Scolo supra 1 d. 1. q. 3.ponente actum neutrum, qui non sit usus nec fruitio, quia sicut proponi potest bonum, abstrahendo, an propter se vel propter aliud ; ita etiam proponi potest ens, non proposita ejus convenientia vel inconvenientia , et non dicendum, quod voluntas circa illud, nullum actum elicere possit.

Secundo, alioquin intellectus esset perfectior voluntate, quia ej us objectum, scilicet ens, perfectius est sua passione; consequens est contra Scot. 4. d. 49. q. 4. de quo sect. 1 Hanc tenent communiter Scotistae. Vide Bargium 1. d. 39. sig. Media autem ratio, Leuchet 2. d. 6. q. 1. princ. 3. Scot. d. d. 6. q. 1. ait totum ens esse objectum voluntatis, et tamen quadi. .14. dicit tantum ens finitum esse objectum intellectus ; ergo objectum voluntatis excedit. Respondetur, totum ens terminative esse objectum intellectus, et nihil esse objectum voluntatis, quod non prius fuit in intellectu, et sic objectum utriusque est aequale et idem. Vide Leuchet. citatum.