sectio XIII

Utrum animae rationalis immortalitas demonstretur ratione naturali?

Communior sententia affirmat. Probatur primo ex D. Thom. 1. part. 1. quaest. 75. art. 6. et 50. art. 5. anima rationalis est per se subsistens; ergo incorruptibilis. Patet consequentia, quia non potest talis res corrumpi per accidens ad corruptionem alterius, alioquin non esset per se subsistens, nec per se, quia non est compositum ; obscurius ponitur probatio haec a D. Thom. Secundo, ex eodem ibi art. 2. d. 19. quaest. 1. quia homo innato et elicito appetitu immortalitatem desiderat, quia apprehendit esse, non tantum pro nunc, ut caetera animalia, sed pro omni tempore ; ergo cum hoc desiderium non debeat esse inane, anima ejus est immortalis.

Tertio, ex aliis, nulla forma substantialis corrumpi potest, nisi alia forma substantialis generetur; sed anima rationalis est talis, et nulla forma generatur, quando ipsa separatur a corpore ; ergo.

Quarto extasim contingere perfectam, id est, attentionem partis rationalis ad sublimia, sine ullo concursu sensuum, atque id naturaliter evenire multi tenent, de quo supra egi ad quaest. 18. ergo anima rationalis naturaliter sine corpore esse potest, quia non minus dependet ab eo in operari, quam in esse.

Quinto, habemus naturale desiderium beatitudinis, et haec est aeterna ; ergo altera pars nostri aeterna est, vel hoc desiderium erit inane, ut supra tactum est.

Sexto, ad justitiam Dei spectat ne mala maneant impunita, nequo bona irremunerata, sed in hac vita contingit optimos affligi, et perversos in deliciis esse: ergo anima natura sua immortalitatis est, ut puniatur, vel praemietur in alia vita.

Septimo, in nobis est operatio excedens omnem operationem sensibilem, ut ostendit Scot. 4. d. 43. quaest. 2. num. 10. et quodl. 9. art. 2. infert ex immaterialitate actionis, recipi in animam, et animam separari posse a materia ; ergo in via Scoti haec veritas demonstrabilis est. Item, Aristoteles passim hoc docet.

His non obstantibus, Scotus citatus in 4. videtur tenere immortalitatem animae rationalis non demonstrari, loquendo de demonstratione in rigore, quem sequuntur omnes Scotistae, et Cajetan. in cap. 9. ep. ad Hom. et in cap. 3. Eccles. Scaliger Exercit. 907. num. 33. ait eam persuasio- I nibus tantum probari. Conimbric. tract. de Anima separata d. 1. art. 3. fatentur, quod stricte et evidenter non probatur, quasi Mathematice . sed juxta materiam, pro quo est locus Aristotelis 1. Ethic. cap. 3. Est enim eruditi, exactum ipsum in unoquoque genere efflagitare, quatenus fert ipsius rei nalura; simile namque videtur esse (id est, ineptum) Mathematicum suadentem probare, et ab oratore demonstrationes exigere ; contingit enim ut de materia, de qua agitur, a nullo intellectu exactior probatio offerri possit.

Ex quibus verbis patet hos auctores fateri, hic non dari demonstrationem in rigore, et tamen asserunt hac aetate tenentem immortalitatem animae rationalis,non posse demonstrari, temerarium censeri, quod minus consequenter dictum est, minusque vere.

Suarez lib, 1. de Anima, cap. 10. num. 35. ubi fuse hanc rem tractat, fatetur Me tantum esse unam demonstrationem speculativam, nempe illam, quae ex propria operatione demonstrat animam esse immaterialem, et consequenter immortalem ; et alteram moralem ex retributione bonorum et malorum : Reliquae rationes (inquit) simul collectae multum persuadent rem, et juvant illas rationes. Ubi etiam fatetur non esse demonstrationes Mathematicas vel Metaphysicas, sed Physicas, quae mentem bene institutam persuadere debent, et hoc modo dicimus veritatem hanc esse demonstrabilem. Ubi expresse fatetur non esse in rigore hic demonstrationem. Pro solutione:

Nota, quod demonstratio dupliciter sumitur : uno modo large, pro omni discursu sufficienti ad rem aliquam persuadendam, sine formidine de opposito, cuicumque bene disposito, et hujusmodi demonstratio passim in moralibus occurrit. Alio modo presse, pro causa scientiae propriae dictae (demonstratio est syllogismus faciens scire, 1. Poster. text. 7.) quae quatuor habet conditiones ; quarum prima est, quod sit certa. Secunda, quod necessaria. Tertia, quod causa sit evidens. Quarta, quod per discursum syllogisticum applicetur ad conclusionem, de quibus Scot. 3. d. 24. ex Philos. lib. lv Poster. text. 5. ibi: Scire arbitramur unumquodque simpliciter, cum causam arbitramur cognosc ire propter quam est, et quia ejus est causa, etc.

In primo sensu, certum est immortalitatem animae demonstrari ; in secundo autem verius videtur cum Scoto et aliis citatis demonstrari non posse; et Conimbric. Suarez et nonnulli alii, qui videntur in verbis oppositum tenere, in re cum Scoto conveniunt, ut ostensum est. Non oportet hoc probare, sed respondere argumentis in oppositum adductis. Praemittimus tamen, si haec veritas esset in rigore demonstrata, quod tot tantique Philosophi circa eam non errarent, neque Aristoteles fuisset in ea ita dubius et lubricus, ut in multis locis oppositum asseruerit, ut stet. praeced. ostendi, de quo Scot. loc. cit.

Adde S. August. 13. Trinit. 8. asserere difficile esse adstruere viribus naturalibus animae immortalitatem, et quod pauci ex Philosophis illud assecuti sint; hoc autem non dixisset, Bi tenuisset eam demonstrari posse rigorosa demonstratione. Juxta hoc argumenta allata probant ita sufficienter,

vel demonstrative moraliter intentum, ut nullus non protervus non assentiatur, sed non sunt rigorosae demonstrationes, facientes scire, ut sumitur 1. Poster. cap. 1.

Ad primum, si vult quod anima sit per se subsistens, id est, natura sua independenter a corpore manens, assumit probandum, hoc enim est, quod controvertitur, de quo vide Scot. d. 4. 2.

Contra, replicat Cajetanus in Comment. illius art. 6. quia id probatum est ex operatione quae est intelligere , quia cum anima sit cognoscitiva omnium, nullam habet rationem corporis, quia si uteretur organo, ejus operatio non posset esse ita universalis, ut patet in sensibus. Respondetur, dici potest hoc tantum probare,quod anima non operatur proprias actiones per organum ; et hoc sensu est separabilis a corpore, non quod desinat ipsum informare, vel possit esse sine eo, quia natura sua est forma ejus, petitque informare illud. Fateor tamen rationem esse valde urgentem, sed non demonstrationem rigorosam.

Ad secundum, etiam bruta appetunt suum esse conservari.

Dices, non pro tempore futuro , quia sensus tantum cognoscit hic et nunc. Respondetur, neque homo demonstrative novit immortalitatem, ac ideo non necessario appetit eam appetitu elicito; et si appetit, non demonstratur, id non fieri per rationem erroneam ; neque appetitu innato, quia hic, cum sit inclinatio naturae ad aliquid, non potest ostendi, an adsit donec prius ostendatur possibilitas illius ad quod esse dicitur.

Dices, constat nos habere appetitum elicitum ad immortalitatem, statim ac apprehenditur: sed haec pronitas arguit inclinationem naturalem; ergo. Respondetur id verum esse, quando constat appetitum illum elicitum, esse secundum rationem rectam, et non erroneam ; et hic, licet sit secundum rationem rectam, tamen de hoc demonstrative non constat. Vide Scotum supra ad 1.

Ad tertium, late ostendi supra sect. 4.

nullam formam substantialem generari in corruptione hominis, sed formam corporeitatis ejus perseverare, et formam cadaveris esse merum figmentum.

Ad quartum, dixi ad quaest. 18. extasim naturalem semper habere comitantes aliquas operationes imperfectas partis inferioris ; et esto hoc negetur, inde tantum habetur animam necessario indigere organo corporeo ad suas operationes, ex quo ta. men non demonstratur quod a natura sua sit immortalis, esto argumentum non parum urgeat. Calor in aqua sine ullo aquae concursu calefacit, et tamen non inde sequitur quod esse possit sine aqua, vel alio subjecto.

Ad quintum, patet ex solutione secundi. Vide Scot. supra ad 2. et dist. 49. quaest. 10. et 3. d. 13. quaest. 2. ad 2. ubi agit de appetitu beatitudinis.

Ad sextum, evidens non est lumine naturae, an sit aliqua futura retributio, neque Deum ad hanc teneri, vel nunc, vel postea; sed detur quod hoc esset evidens, bona opera trahunt secum consolationem suam, et mala suum vermem, juxta id August. 1. Confess. 12. Jussisti Domine, et ita est, ut paena sibi sit omnis animus inordinatus.

Dices, ex Suarez supra, nulla fuit natio tam barbara, quae non cognosceret retributionem post hanc vitam; ergo agnovit et immortalitatem animae. Respondetur, aliquas id non novisse, et licet, ut plurimum id noverint, hoc potuit ex traditione ortum habuisse, vel ex rationibus satis urgentibus non demonstrativis. Vide Scot. d. quaest. 2. cujus rationes contemnit Canus 12. de Locis, cap. nlt. prope finem, contemnendus sed ipse.

Ad septimum, patet ex solutione primi, tantum haberi potest ex Scoto, animam habere operationem non organicam seu dependentem ab organo, alias excellens objectum corrumperet ipsum, sicut excellens sensibile sensum, 3. de Anima, text. 7. tamen hinc non sequitur (inquit Scot. d. quaest. 2. num. 18.) non dependere a toto corpore in essendo. Quod ait, Quodlib. 9. art. 2. actionem animae, quia spiritualis est, recipi in ipsam, et hinc concludi volunt separabilitatem ejus a materia, non sibi contradicit, in quo fallitur Cajetanus supra , neque enim idem est animam esse immortalem,et hoc demonstrari. Secundum hoc ei imponunt Conimbric. citati, nisi velint omnem conclusionem esse rigorosam demonstrationem, quo nihil absurdius. Quod addunt hac aetate temerarium censendum esse, qui immortalitatem animae demonstrari negaret ; insinuat eos reperisse novas demonstrationes antea non inventas, sed nobis tales non videntur, demus tamen esse demonstrationes morales, ut ipsi velle videntur, quia fatentur non dari demonstrationem rigorosam in hac re.

Ad octavum, dictum est sect. praeced, de mente Aristotelis, et Doctor d. quaest. 2. adducit varia loca ipsius, quibus videtur negare animae immortalitatem, solvitque septem loca, quibus eamdem adstruere videtur , itaque nihil certi est de mente ejus. Secundo, esto, id asseruisset, non probavit demonstrative, quia plura tenuit opinative quam demonstrative ; unde 2. de Cael. text 60. tractans duas difficiles quaestiones, approbat stando pro Philosophia, parvas sufficientias diligere, de quibus maximas habemus dubitationes, et ibidem ait, quod ab Aegyptiis, et Babyloniis, multas credulitates habemus de unoquoque astrorum. Addo etiam, quod ipse 1. de Anima, text. 4. ait animam ita obscuram nobis esse, ut difficillimum sit fidem aliquam de ipsa tandem accipere.

Omitto multa Patrum loca, quia nullus eorum loquitur de rigorosa demonstratione hujus veritatis. Unde quando dicunt eam esse patentem, vel naturaliter sciri, aut lumine naturae cognosci, non intendunt esse demonstrabilem, sed menti bene dispositae optime persuasibilem. Cilant Conimbric. supra Chrysotom. Homil. 4. de providentia, dicentem : Qui dubitat de animae immortalitate, etiam dubitare posse, an in meridie dies sit. Sed si id haberet, hyperbolice concionis fervore (sicut et alias saepe loquitur) dictum videtur. Vel forte melius, quod supposita fide, ad fideles sermonem dirigit ; hoc certum, de demonstratione rigida secundum conditiones Aristotelicas, ipsum minime fuisse locutum. Verum neque illa verba habet illa Homilia IV. quae habetur lib. 3. de Propaganda fide, tom. 5. sed tantum urget colligi immortalitatem ex futura retributione, quod fusius tractat concione 4.de Lazaro, tom. 2. Frustra quidam objiciunt Clem. un. de summ. Trinit. quia tantum definit animam esse immortalem, et formam intrinsecam corporis, quod magis oppositum est, arguit enim potius non demonstrari.

Objiciunt etiam Concil. Lateranen. sub Leone X. sess. 8. sed ibi tantum damnantur asserentes, animam esse mortalem, vel unam in omnibus , quod nihil est ad rem.